Marek Nienałtowski
Jak książę Chrystian Ulryk uczcił swoją czwartą żonę
16.03.2016 r.

Chrystian Ulryk książę oleśnicki na Bierutowie miał cztery żony. Zamek w Bierutowie był może niewygodny, dlatego szukał dla swoich żon lepszych warunków do zamieszkania. Dla pierwszej - Anny Elżbiety nie zdążył wybudować pałacu. Dla drugiej żony Marii Sybillii wybudował pałac w Szczodrem (Sybillenort). Trzecia żona Zofia Wilhelmina dostała pałac w Brzozowcu (Wilhelminenort). Po jej śmierci w 1698 r. książę poszukiwał czwartej żony. Wtedy już wiedział, że opuści Bierutów, w którym 24 lata panował i przeprowadzi się do Oleśnicy, co było związane ze śmiercią w 1697 r. Sylwiusza Fryderyka pana na Oleśnicy.

W końcu 1700 r. ożenił się w z Zofią (Sophie) Mecklenburg-Güstrow, w skrócie zwaną Zofią meklemburską. Ona wówczas miała 38 lat, a Chrystian Ulryk 48 i nie był już najlepszego zdrowia. Zapewne żonę wybrał, kierując się wielkością posagu, gdyż pieniędzy zawsze mu brakowało (sam próbował uzyskać w laboratorium złoto i miał na ten temat różne teorie, które się nie sprawdziły).

Nie wiadomo czy Zofia opuszczając Güstrow w 1701 r. początkowo zamieszkała w Bierutowie, czy w Oleśnicy. Niektóre fakty wskazują raczej na Bierutów. Na jej przyjazd książę kazał wybić swemu nadwornemu medalierowi Johannowi Neidhardowi jeden z cenniejszych medali ze złota. Odbywały się także uczty i przedstawienia jej poświęcone. Niedawno odnalazłem druk z 1701 r. z pieśnią (bez nut) ze słowami Johanna Georga Neidhardta, syna medaliera Neidhardta. Mial wtedy 21 lat i był studentem. To zmieniło historię muzyczną tego później znanego bierutowskiego muzyka, poety i teoretyka muzyki.

Z lewej (awers) młoda para. Z prawej (rewers) widok Oleśnicy, wyżej herb Wirtembergów oleśnickich. Niżej data 1701. Średnica medalu 42 mm, a waga 35 g.
czyli byłby to odpowiednik monety 10. dukatowej. Tym stemplem wybito także medale srebrne

Książę z okazji ślubów z poprzednimi żonami wybijał tylko tańsze srebrne medale, bijąc złoty medal, wykazywał jakby wyższe uczucia do swojej czwartej żony. Rok później z okazji 40. lecia urodzin żony wybija jeszcze droższy złoty medal i urządza dodatkowo wielki pokaz fajerwerków, którego koszt musiał być znaczny.

Z lewej księżna i książę. Ona skończyła 40 lat, on 50. Z prawej pokaz fajerwerków. Średnica medalu 52 mm, waga 63 gramy, czyli jest to odpowiednik monety 18. dukatowej. Można sądzić, że pokaz fajerwerków odbył się w Bierutowie, gdyż tam je książę produkował oraz miał wyszkolonych "fajermistrzów".
Portret księżnej Zofii, chyba z okresu młodości
z dopisaną z lewej historią do 1704 r., gdy zmarł
Chrystian Ulryk. Źródło - Gerhard Raff [3]
Płaskorzeźba księżnej w zwięńczeniu kominka w komnacie Zofii

Niestety, te kosztowne wydatki nie były powiązane z większymi zyskami z księstwa. Chrystianowi Ulrykowi brakowało pieniędzy, chociażby w związku w wplątaniem się w III Wojnę Północną w ramach Ligi Północnej (w bliskiej współpracy z Danią). Chyba musiał, a może chciał pokazać swoją wielkość i wystawił dwa regimenty wojska (ok. 2000 żołnierzy). Aby mieć pieniądze na ich utrzymanie, zastawił kilka swoich wsi leżących poza terenem księstwa. Długów nie spłacił i dlatego te wsie stracił. Potem w inny sposób wróciły one do jego młodszego syna.

Chrystian Ulryk już nie wybudował pałacu dla księżnej Zofii, lecz w 1700-1702 r. zaczyna przekształcać zamek oleśnicki w pałac. Całe I piętro południowego skrzydła przeznaczył na komnaty księżnej. Odnowiono je w stylu barokowym. Sufity sal ozdobiono dekoracją stiukową przedstawiającą sceny mitologiczne. W największej, zwanej komnatą Zofii, umieszczono także kominek, zwieńczony medalionem ją przedstawiającym. Być może wtedy dopiero księżna Zofia sprowadziła się do zamku oleśnickiego.

Kominek, w górnej części płaskorzeźba popiersia księżnej Zofii
Fragment dekoracji stiukowej stropu. Herakles i centaur Nessos porywający Dejanirę


W Komnacie Zofi mieści się obecnie świetlica dla młodzieży OHP

Z okresu tego zachowały się tylko te dekoracje w trzech komnatach I piętra. Niestety, księżna tylko dwa lata korzystała z tych komnat. Po śmierci męża w 1704 r. jej siedzibą wdowią stał się pałacyk w Zbytowej (Vielguth), gdzie mieszkała do śmierci w 1738 r. Wspomniany pałacyk był wcześniej wykorzystywany przez poprzednie żony księcia. np. Sybilla Maria (II żona) w nim urodziła drugiego syna księcia - Chrystiana Ulryka II.

Komnaty te prawdopodobnie były odnawiane ok. 1750 r., 1793 r. i napewno w latach 1891-1904. Być może odnowiono je także podczas przystosowania zamku dla potrzeb szkoły ZHP (1965-1975).

Ostatnio sufit tej komnaty został zalany wodą z pękniętej rury i za wypłacone odszkodowanie pracownia konserwatorska Restoart z Wrocławia, wykonała restaurację wystroju sztukatorskiego stropu oraz kominka. Po wykonanych odkrywkach okazało się, że najwcześniej sufit miał kolor różowy, co nie jest dziwne, gdyż często on występował wówczas w buduarach lub sypialniach.


Nowy kolor dekoracji stiukowej stropu (różne lampy nieco zmieniły kolor na zdjęciu)

Okres rządów Chrystiana Ulryka jest jednym z ciekawszych w historii księstwa i obejmuje dłuższy okres bierutowski i krótki - oleśnicki. Opisano je na tej stronie oraz w książce [1]. Budzi wątpliwości okres 1798-1702, w którym książę mógł przebywać już Oleśnicy lub w jeszcze w Bierutowie. Liczne prace, które były inicjowane w tych latach w Oleśnicy mogłby być nadzorowane z Bierutowa. Na to może wskazywać historia księcia Karola Dobroszyckiego [1]. Być może księżna Zofia mogła mieszkać w zamku bierutowskim do 1702 r. do czasu zakończenia remontu jej komnat w zamku oleśnickim. Jest to jednak tylko gdybanie. Do Internetu trafia coraz więcej skanów książek dotyczących historii księstwa oleśnickiego. Może wyjaśnienie znajdzie się w jednej z nich?

Literatura

  1. Nienałtowski M., Wirtembergowie. Książęta na Oleśnicy, Bierutowie i Dobroszycach, Oleśnica 2019
  2. Nienałtowski M., Zamek książęcy w Oleśnicy. Od czasów piastowskich po współczesność. Katowice 2017
  3. Raff G., Hie gut Wirtemberg allewege III, Degerloch 2002

Od autora Lokacja miasta Oleśnica piastowska Oleśnica Podiebradów Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów
Oleśnica po 1885 r. Zamek oleśnicki Kościół zamkowy Pomniki Inne zabytki
Fortyfikacje Herb Oleśnicy Herby księstw Drukarnie Numizmaty Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica Wojsko w Oleśnicy Walki w 1945 roku Renowacje zabytków
Biografie znanych osób Zasłużeni dla Oleśnicy Artyści oleśniccy Autorzy Rysowali Oleśnicę
Fotograficy Wspomnienia osadników Mapy Co pod ziemią? Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie Recenzje Bibliografia Linki Zauważyli nas Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki Fotografie miastaRysunki Odeszli Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI