Marek Nienałtowski
Historia budynków otaczających kościół Św. Trójcy
08.06.2010 r.

Chociaż w tytule pojawia się słowo "historia" - niżej napisany tekst należałoby traktować jako przypuszczenia, oparte na wielu szczątkowych (i niekiedy wzajemnie wykluczających się!) informacjach. Mając dostęp do map i znając historię miasta - mogłem je tylko nieco skorygować i uprządkować. Może w przyszłości ktoś zechce pogłębić i zweryfikować poniższe informacje.

Niżej pokazałem na mapie kościół Św. Trójcy i obok budynki (ich numery oznaczone kolorem żółtym) o których wspominam:

Dom nr 16 przy ul. Kościelnej - Kościół Św. Trójcy. Dom nr 15 przy tej ulicy - dawna plebania. Dom nr 14 przy ulicy Okrężnej - domu Wintera, kaplica, dom Kuratusa i szkoły katolickiej (w różnych okresach). Dom nr 4 przy ul. Łużyckiej - hospital Wendego, plebania.

Kaplica, dom kuratusa i szkoła katolicka w domu przy Röhrstrasse 14

Początek historii tego domu łączy się historycznie z budynkiem mieszkalnym stojącym na Przedmieściu Mariackim - czyli stojącym przed Bramą Mariacką. Dokładnej jego lokalizacji jeszcze nie znamy. Był własnością Michała Józefa Richela - celnika i piwowara, czyli osoby dobrze sytuowanej. Jako gorliwy katolik przekazał w 1728 r. swój dom na kaplicę i utrzymywał kapłanów. W 1735 r. Kuria Biskupia we Wrocławiu skierowała do Oleśnicy ks. kuratusa Leopolda Jana Pientaga. On także zamieszkał w domu Richela i czynił starania o przeniesienie kaplicy z przedmieścia do centrum miasta. Kaplica na przedmieściu istniała do1738 roku.

«Z kilku wzmianek istniejących w Internecie sądzę, że Kuratus to ówcześnie ksiądz, którego zadaniem było wybudować kościół i stworzyć warunki do powołania parafii»

Historia kaplicy, domu kuratusa i szkoły katolickiej, miała związek z Janem Józefem (Johann Joseph) Winterem - poczmistrzem królewskim, który mieszkał przy ulicy Okrężnej 14 w piętrowym domu. Był katolikiem, tercjarzem św. Franciszka - świeckim członkiem zakonu św. Franciszka z Asyżu (żonaty, czwórka dzieci). Kiedy dom Michała Józefa Richela stał się za ciasny - ks. Pientag przenosi się do domu Wintera. Tam w 1738 r. urządzono kaplicę. 30 października 1738 roku w wieku 64 lat umiera J. J. Winter (kilkanaście lat później jego szczątki pochowano pod amboną Kościoła Św. Trójcy). Dom i kaplicę przejmuje ks. kuratus Pientag (dlatego nazywano go "domem kuratusa"). Dom stał się miejscem kultu dla oleśnickich katolików, stąd prowadzono walkę o zgodę na wybudowanie kościoła, potem był miejscem, skąd nadzorowano jego budowę. Budowę kościoła rozpoczęto na wolnej parceli (zapewne została "opróżniona przez pożar" w 1730 r.), po drugiej stronie ulicy Okrężnej. Po wybudowaniu kościoła (1744 r.), przylegająca do niego plebania i dom kuratusa stanowią własność Kościoła Katolickiego. ks. L. J. Pientag umiera w 1750 r. i zostaje pochowany w kościele Św. Trójcy obok J. J. Wintera.

Katolicka szkoła powszechna powstała prawdopodobnie w 1801 roku i mieściła się początkowo w zamku (chciałbym znać przyczynę, dla której książę wyraził na to zgodę. Może był to zwykły "biznes" płacili, to wynajął). W 1817 r. wzmiankuje się szkołę katolicką mającej trzy oddziały, umieszczoną w domu kuratusa, czyli w byłym domu Wintera. W 1817 lub 1819 r. miała miejsce jego przebudowa i wtedy nauka odbywała się w innym budynku (w zamku książęcym, lub w hospitalu Wendego, lub św. Wawrzyńca). W 1847 roku szkoła dalej była 3 klasowa z dwoma nauczycielami. W 1849 r. budynek szkolny był ponownie przebudowany. Na Wielkanoc 1890 r. szkoła ta miała cztery oddziały, a 1 stycznia 1896 roku wspominiano czterech nauczycieli. Budynek szkolny wobec rosnącej liczby uczniów był za ciasny. Dlatego w 1899 r. miasto wybudowało nowy gmach szkolny przy obecnej ulicy Bolesława Prusa. Mieściły się w nim pokój nauczycielski oraz pięć sal lekcyjnych. Uruchomiona 17 października szkoła była pięciooddziałowa (7. oddziałowa szkoła katolicka powstała dopiero w 1918 roku) [3]. W 1935 roku były budynek szkolny przy ul. Okrężnej w dalszym ciągu istniał i należał do kościoła katolickiego. Na zdjęciu lotniczym z 1 lutego 1945 r. pokazany jest jako spalony, nie został odbudowany.

Przytułek Wendego i plebanie przy kościele Św. Trójcy

W 1797 r. obok kościoła Św. Trójcy, zapewne na terenie przykościelnego cmentarza powstaje dom dla biednych (przytułek, hospital) fundacji Kacpra Zygmunta Wendego. W nim zamieszkiwało 10. mężczyzn. Przytułek ten w różnych okresach czasu stanowił zastępczą szkołę. Prawdopodobnie w 1817 roku gościł uczniów szkoły katolickiej (w historii zamku napisano, że w tym czasie tam była szkoła katolicka), a w 1875 - 1879 r. uczniów Seminarium Nauczycielskiego (wg innych informacji seminarzyści uczyli się w hospitalu św. Wawrzyńca).

W 1894 roku wybudowano zbiorczy hospital przy ul. Lwowskiej i dlatego stary hospital Wendego traci rację bytu. Nie wiadomo jaką dalej pełni rolę. Wymieniany jest w 1921 r. jako własność kościoła katolickiego. Po 1935 roku, a przed 1939 rokiem - dotychczasowa plebania - dom parafialny przy ul. Kościelnej 15 zostaje zburzony i w tym miejscu powstaje przybudówka kościoła Św. Trójcy.

Wówczas były hospital Wendego zaczyna pełnić rolę plebanii. Wg niektórych opinii został on spalony w czasie wojny i potem odbudowany. Ale starzy mieszkańcy Oleśnicy twierdzą, że nie był spalony i po remoncie dalej pełnił rolę plebanii.

Rysunek kościóła Św. Trójcy z cmentarzem przykościelnym z ok. 1750 roku. Wg F. B. Wernera z książki R. Lena. W końcu cmentarza powstał w 1797 roku hospital fundacji Zygmunta Wendego.

Warto przeczytać zbieżne - przytułki i szpitale


Literatura:

  1. Gorzkiewicz H. Wierny Bogu, Kościołowi i Oleśnicy. Ksiądz Infułat Franciszek Sudoł 1903-1990. Oleśnica. 2003
  2. Mrozowicz W., Wiszewski M. Oleśnica od czasów najdawniejszych po współczesność. Atut Wrocław 2006
  3. Pyzik J. A. Z przeszłości oleśnickiego szkolnictwa
  4. Książki adresowe Oels z 1921 i 1935 r.
  5. Miasto znane i nieznane. Opr. Ryszard Len. Wyd. Galeria Miejskiej biblioteki Publicznej w Oleśnicy.
  6. Kościół Św. Trójcy

Od autora Lokacja miasta Oleśnica piastowska Oleśnica Podiebradów Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów
Oleśnica po 1885 r. Zamek oleśnicki Kościół zamkowy Pomniki Inne zabytki
Fortyfikacje Herb Oleśnicy Herby księstw Drukarnie Numizmaty Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica Wojsko w Oleśnicy Walki w 1945 roku Renowacje zabytków
Biografie znanych osób Zasłużeni dla Oleśnicy Artyści oleśniccy Autorzy Rysowali Oleśnicę
Fotograficy Wspomnienia osadników Mapy Co pod ziemią? Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie Recenzje Bibliografia Linki Zauważyli nas Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki Fotografie miastaRysunki Odeszli Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI