Marek Nienałtowski
Zidentyfikowano kolejne dwa medale Wirtembergów
Mało znana historia księstwa oleśnickiego w latach 1679-1698
23.03.2015 r.

Chcąc zrozumieć komu są poświęcone dwa poniższe medale i kto mógł być ich zleceniodawcą - należało poznać historię osób na nich pokazanych oraz znaleźć przyczynę wybicia tych medali w Bierutowie. Pomocnym w tym był wcześniej opracowany tekst o trumnach księżnych wirtemberskich w krypcie kościoła św. Wojciecha we Wrocławiu [3], tekst o medalu poświęconym Elizabeth córce Georga II [4], artykuł Jerzego Andrzeja Pyzika [5] oraz książka o medalach i monetach Wirtemebergów [2]. Poniższy tekst nie pretenduje do miana historycznego, a jest jedynie ukazaniem ciekawego i prawie nieznanego okresu w historii Oleśnicy w latach 1679 -1698 r., bazującego na niepewnych źródłach internetowych, z których próbowałem wyciągnąć wnioski, oparte na realiach oleśnickich.

Przypomnę, że 25 maraca 1672 wyruszyła z Mömpelgard kawalkada karoc wiozących 15-letnią Eleonorę Karolinę von Württemberg-Mömpelgard (Montbéliard) na uroczystość ślubną do Oleśnicy. Towarzyszył jej ojciec i cały dwór księcia. Do pokonania mieli ok. 1500 km i dlatego do Oleśnicy zjechali dopiero 6 maja. Jako podarunek przywieźli 12 srebrnych pucharów. Dopiero 17 maja 1672 r. 15-letnia Eleonora Karolina von Württemberg-Mömpelgard (Montbéliard) wyszła za mąż za księcia oleśnickiego Sylwiusza Fyderyka. Cztery lata później Mömpelgard zajęły wojska francuskie i jej ojciec Georg (Jerzy) II musiał opuścić księstwo. Być może to przypadek, że w tym samym roku Eleonora Karolina kupiła dobra twardogórskie obejmujace oprócz miasta Twardogórę wsie: Olschofke (Olszówka), Althammer (Kuźnica Goszczańska), Neudorf (Nowa Wieś Goszczańska), Sackrau (Zakrzów), Brustawe (Brzostowo), Linsen (Lędzina), od 1686 roku była również właścicielką wsi Muschlitz (Moszyce) [8]. Może Twardogóra miała być przeznaczona na siedzibę ojca?

Po ucieczce jej ojciec najpierw zamieszkał w Bazylei, a w 1679 r. przeniósł się do zięcia i córki w Oleśnicy (o tym jeszcze nie wspominano w historii Oleśnicy). Zabrał ze sobą córki: 16-letnią Annę, 14-letnią Elizabeth, 12-letnią Hedwig, a także 9-letniego syna Leopolda Eberharda. Zapewne ich matka Anna von Coligny, mająca jakieś kłopoty psychiczne (co ujawniło się później także u dwóch córek) pozostała w jakimś zamku poza Mömpelgard i rok później zmarła.


Ojciec Georg II, trzy siostry i brat, o których musiała dbać księżna Eleonora Charlotta [6]

Po śmierci matki troska o młodsze siostry spadła całkowice na Eleonorę Karolinę. Sądzi się [1], że jej mąż Silviusz Fryderyk znajdował się w stanie apatii, całkowicie zdał się na jej decyzje i ona rządziła księstwem (z drugiej strony przeczy temu aktywna działalność księcia w sprawach bicia monet). Miała więc mnóstwo kłopotów, do których dochodziły znaczne koszty utrzymania ojca i rodzeństwa na wysokim książęcym poziomie. Musiała wydać siostry za mąż, co nie było łatwe ze względu na brak funduszy na wiana. Pomimo tego szukała kandydatów na męża. Udało się to w stosunku do Elizabeth [4]. Najmłodszą siostrę Hedwig chciała związać z Karolem XII królem Szwecji [1], ale nie wiadomo, czy zakończyło się to przynajmniej wstępnymi rozmowami. Również dla Anny znalazła kandydata na męża [1] i w tym przypadku także nie udało się jej doprowadzić do ślubu.

Natomiast poczynianiami 9-letniego syna Leopolda Eberharda - swojego następcy na tronie księstwa kierował Georg II bez zbytniego sukcesu. Od 1684 r. nadzór nad synem miał ustanowiony przez króla Francji administrator księstwa w Mömpelgardzie. On zapewne skierował go do służby wojskowej, gdzie Leopold Eberhard uzyskał stopień pułkownika. Miał jednak kłopoty z kobietami. Będąc w Oleśnicy poznał dwórkę swojej siostry Annę Sabinę Hedwiger, podobno córkę piekarza [1]. W 1695 r. potajemnie, bez zgody ojca, wziął z nią ślub w Rejowcu pod Poznaniem [7]. Z tego związku mieli czworo dzieci i poprzez sfałszowanie jej genealogii uzyskał dla żony tytuł hrabiny. Wkrótce ją porzucił i związał się innymi kobietami. Po 1698 r. po odzyskaniu księstwa przez ojca wrócił z nim do Mömpelgardu, a po jego śmierci w 1699 r. objął władzę w księstwie. Razem z ojcem wróciła do dawnej siedziby również Anna, która w później popadła w chorobę psychiczną. Choroba psychiczna dotknęła także Elizabeth. Księżna Eleonora karolina i księżniczka Hedwig w 1702 r. pojechały do Francji. Nie wiadomo czy odwiedziły swojego brata i czy uzyskały jakąś pomoc finansową, gdyż księżna była na skraju bankructwa. Wiadomo tylko, że obie zmieniły wówczas wyznanie na katolickie [5].

Książę Georg II von Württemberg-Mömpelgard wraz ze swoimi dziećmi przebywał przez 19 lat (z przerwą) na zamku w Oleśnicy. Nie wiadomo jaki byl jego stan finansowy. Prawdopodobnie kiepski, skoro nie miał pieniędzy na wiano dla swoich córek, przez co dwie z nich zostały starymi pannami. Czy miał pieniądze na wybicie w 1686 i 1687 dwóch medali jemu poświęconych? Jaki był cel ich wybicia? Czy chciał przypomnieć się mieszkańcom księstwa w Mompelgard, że istnieje i jeszcze powróci na tron książęcy? Czy może Eleonora Charlotta chciała pokazać znaczenie rodu i zapłaciła za ich wybicie? Sądzi się, że wówczas księstwo oleśnickie znalazło się na skraju niewypłacalności.

Mennica książęca w 1679 r. została przeniesiona do Bierutowa. Wówczas zaprzestano wybijać medale przedstawiające postacie członków rodziny książąt wirtembersko-oleśnickich. Wyjątek zrobiono w 1686 r. dla ich zmarłej matki Elżbiety Marii Podiebrad. W tym roku ukazał się też medal Georga II, jednocześnie przypominający znaczącą dla protestantów dysputę religijną, jaką 100 lat wcześniej zapoczątkował w Mömpelgard (Montbeliard) jego dziadek Friedrich I.

Medal wybity na część Georga II i dysputy mającej miejsce 100 lat wcześniej w Mömpelgard [2]

AWERS: SVB • AVSPIC(io) • FRIDER(ici) • MAGNAN(imi) • D(ucis) • W(irtembergiae) • HABIT(um) • EST • COLLOQV(ium) • MOMPELG(ardiae) • A(nno) • C(hristi) • 1586 •

Na polecenie Fridricha wspaniałomyślnego, księcia Wirtembergii, odbyło się kolokwium w Mompelgardzie w 1586 r. (komputerowy tłumacz). Pokazano popiersie księcia Friederika w zbroi, nad którym wyłania się z chmur ręka trzymająca gałązkę oliwną. Był on dziadkiem Georga II.

Rewers: GEORG(ius) • CONSTANS • D(ux) • W(irtembergiae) • T(ecciae) • C(omes) • M(ompelgardiae) • RENOVAV(it) • SECVLAR(em) • EIVS • MEMOR(iam) • A(nno) • C(hristi) • 1686. Georg wytrwały, książę Wirtembergii i Teck, hrabia Mömpelgard w roku 1686, przypomina o 100-letniej rocznicy (wytrwały - bo przez 19 lat nie przyjął księstwa pod warunkiem złożenia przysięgi królowi Francji). Popiersie księcia Georga w pancerzu. Nad nim wyłania się z chmur ręka z okiem Boga.

Medalier Johann Neidhardt, srebro, bity (później lany) śr. 40 mm, ok. 25 g. Źródło skanu medalu [2].

Medal z 1687 r. z postaciami Georga II i jego żony Anny von Coligny [2]

Awers: GEORGIUS • MAGNANIMUS • D(ei) • G(ratia) • DUX • WURT(embergiae) • T(ecciae) - COM(es) • MOMP(elgardiae) • 1687 (Georg wspaniałomyślny, z bożej łaski książę Wirtembergii, Teck, hrabia Mompelgard 1687) Postać księcia i symbolika jak na medalu z 1686 r. Pod postacią księcia sygnatura medaliera I.N

Rewers:. ANNA • D(ei) • G(ratia) • PRINC(ipissa) • WURT(embergiae) • T(ecciae) • NATA • Großmütige • CHAST(illonensis) • COM(itissa) • DE • COL(igny) • (Anna z Bożej łaski księzna Wirtembergii, Teck, księżniczka Chastilione, hrabina de Coligny). Popiersie księżnej w naszyjniku z pereł. Nad głową ręka wyłaniająca się z chmur trzymająca wieniec.

Rant: IN • CORDE • AMOREM • IN • JERE • HONOREM • EXPRIM(it) • S(ylvius) • F(ridericus) • D(ux) • W(urtembergiae) • T(ecciae) • O(lsnae). Napis ten przeczy brakowi zainteresowania Sylviusa Friederika życiem księstwa i może wskazywać, że on był zleceniodawcą wybicia tego medalu.

Medalier Johann Neidhardt, srebro, bity, śr. 40 mm, 25 g. Źródło skanu medalu [2].

Te dwa medale trafiły w 1711 r. do kopuły wieży kościoła w Twardogórze.

Literatura

  1. Anna de Coligny   http://madmonarchs.guusbeltman.nl/madmonarchs/coligny/coligny_bio.htm
  2. Klein U., Raff A., Die Münzen und Medaillen der Württembergischen Nebenlinien Mömpelgard, Neuenstadt, Oels und Weiltingen, Stuttgart 2013
  3. Nienałtowski M., Czy uda się rozpoznać trumnę księżnej Eleonory Charlotty Pani na Twardogórze?
  4. Nienałtowski M., Rozpoznano_medal_ślubny.htm
  5. Pyzik J. A., Na tropie wydarzeń sprzed 300 lat
  6. Schukraft H., Die Grablegen des Hauses Württemberg, Stuttgart 1989
  7. Wikipedia, hasło Leopold Eberhard http://en.wikipedia.org/wiki/Leopold_Eberhard,_Duke_of_W%C3%BCrttemberg-Montb%C3%A9liard (Schlesische Provinzialblätter, 1804, Band 41, S.359ff Anna Sabina Gräfin von Sponek Gemahlin des etzten Herzogs von Würtemberg-Möppelgard, gebohrne Hedwigerin, Tochter Johann Georg Hedwigers, eines Beckers zu Liegnitz)
  8. Feist M., Eleonore Charlotte, Herzogin von Oels, w: ZVGSchlesien 38, 1904
  9. Raff G., Hie gut Wirtemberg allewege III, Degerloch 2002

 


Od autora Lokacja miasta Oleśnica piastowska Oleśnica Podiebradów Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów
Oleśnica po 1885 r. Zamek oleśnicki Kościół zamkowy Pomniki Inne zabytki
Fortyfikacje Herb Oleśnicy Herby księstw Drukarnie Numizmaty Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica Wojsko w Oleśnicy Walki w 1945 roku Renowacje zabytków
Biografie znanych osób Zasłużeni dla Oleśnicy Artyści oleśniccy Autorzy Rysowali Oleśnicę
Fotograficy Wspomnienia osadników Mapy Co pod ziemią? Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie Recenzje Bibliografia Linki Zauważyli nas Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki Fotografie miastaRysunki Odeszli
Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI