Marek Nienałtowski

Pieczęcie Podiebradów oleśnickich

17.12.2010 r.

Na pieczęciach najczęściej elementem rozpoznającym nadawcę był jego herb. Herb wraz z rozwojem ekonomicznym i politycznym rodu rozrastał się o nowe pola, związane z nabytkami ziemskimi (księstwa, hrabstwa, miasta, wsie itp). Podiebradowie do roku 1495 tytułowali się książętami ziębickimi i hrabiami kłodzkimi. Dlatego elementy "ziębickie i kłodzkie" występowały w ich pieczęciach. Po uzyskaniu księstwa oleśnickiego w 1495 roku - powstaje księstwo ziębicko-oleśnickie i ich herb rozrasta się o kolejne pole z herbem księstwa oleśnickiego (aby lepiej zrozumieć niżej napisane i przedstawione - należałoby przeczytać o herbach księstwa). Powstaje też kolejne pole w postaci szachownicy, co do którego znawcy heraldyki oleśnickiej toczą spór. Wg mnie szachownica pochodzi z herbu księstwa zagańsko-głogowskiego, wg innych - herbu księstwa wołowskiego, jeszcze inni uważają, że jest to herb księstwa brzeskiego lub świdnickiego. Pominiemy te spory.

Herby w pieczęciach występują w postaciach: małych (sama tarcza) i wielkich (dodatkowo klejnoty, z hełmem i koroną oraz labrami). Zazwyczaj klejnotów w herbach ziębickich było 2-3, w herbach ziębicko-oleśnickich - trzy. Henryk Wacław bierutowski wprowadził w 1622 roku w pole swojej pieczęci pięć klejnotów, co było uznane za najwyższą jakość wykonania pieczęci w ramach 53. mm średnicy (ten herb na monecie)

Podiebradowie mogli używać czerwonego wosku do wykonywania pieczęci. Napisy wykonywali początkowo w j. czeskim. Potem zaczęli uzywać łaciny i w samym końcu panowania - j. niemieckiego (Elżbieta Maria - ostatnia z Podiebradów). Początkowo napisy wykonywano minuskułą gotycką (małe litery), a potem już majuskułami (wielkie litery). Na uwagę zasługuje fakt zapisywania "książę z Ziębic" chociaż zamieszkiwał w Oleśnicy, Ząbkowicach lub w Bierutowie. Także na pieczęciach (i często w medalach) pisano "książę ziębicki", chociaż książę był księciem ziębicko-oleśnickim, a w długim okresie czasu - tylko oleśnickim.

Niżej pokazano kilka wybranych pieczęci. Powiększono je i pokolorowano, aby pokazać dokładniej szczegóły. Pochodzą z książki O. Felcmana i R. Fukali, niżej wymienionej. Autorem rozdziału skąd pochodzą pieczęcie jest Karel Müller

Henryk I z Ziębic. 1495 r. okrągła, czerwony wosk, 40 mm średnicy. W polu 1 i 4 orły ziębickie, 2 i 3 pole - kłodzkie. W polu sercowym - herb Podiebradów. Dwa klejnoty, hełm ziębicki bez korony.

Opis łacińską minuskułą gotycką: s: heinricis : ducis : monster / berge et : comitis : glatze.

Henryk książę ziębicki i hrabia kłodzki

Henryk I z Ziębic. 1496 r. okrągła, czerwony wosk, średnica 57 mm.

Pojawiają się nowe elementyw polu tarczy. Herb nosi nazwę ziębicko-oleśnickiego. W drugim polu pojawia się orzeł oleśnicki i w trzecim - szachownica. Pojawia się klejnot oleśnicki.

Opis gotycką minuskułą: S. henrici ducis . monsterbergen olssnicen et comitis glacse.

Henryk książę ziębicko oleśnicki i hrabia kłodzki.

Albrecht, Jerzy i Karol z Ziębic (synowie Henryka I). 1501 r., czerwony wosk, średnica 36 mm, herb mały.

Opis gotycką minuskułą: S * alberti * georgii * et * ducum * monstergensium.

Albert, Jerzy, Karol książęta ziębiccy.

Karol I z Ziębic. 1512 r. czerwony wosk, średnica 49 mm, typowy herb księstwa ziębicko-oleśnickiego. Pomiędzy skrzydłami środkowego klejnotu umieszczono datę 1512.

Opis gotycką minuskułą: Sigilum † caroli † ducis monsterbergensis slesie olensnsis comes glacen.

Pieczęć Karola księcia ziębickiego, na śląsku oleśnickiego, hrabiego kłodzkiego.

Karol I z Ziębic. 1518 r., okrągła, czerwony wosk, średnica 26 mm. Mały herb księstwa ziębicko-oleśnickiego.

Na wstęgach znajdujących się nad tarcza i po bokach umieszczono majuskułą

S // CA // RO // LI // MONST // RBER // G

Karol ziębicki i kłodzki

Karol I z Ziębic, 1530 r. odcisk sygnetu 20 X 17 mm. Typowy mały herb księstwa ziębicko-oleśnickiego.

Nad tarczą majuskulny napis KDM

Karol książę ziębicki.

Jan z Ziębic. 1547 r., okrągła, czerwony wosk, średnica 38 mm. Duży typowy herb księstwa ziębicko-oleśnickiego.

Opis majuskułą: S ILL: PRINC: D. D. JOAN: D. G. DVCIS MONSTERB: COMIT: GLACIE.

Karol II z Ziębic. 1597 r., okragła, czerwony wosk, średnica 50 mm. Typowy duży herb księstwa ziebicko-oleśnickiego.

Opis majuskułą: CAROLVS . DEI GRATIA . DVX . MONSTERBERGENSIS . IN SILESIA OLSNENSIS . COM . GLACENSIS.

Elżbieta Maria z Ziębic. 1648 r. (było to po śmierci ojca, ostatniego Podiebrada, a już po ślubie z Sylwiuszem Nimrodem Wirtembergiem. Zapewne pisała w sprawie swoich majątków w Czechach), okrągła, czerwony wosk, średnica 33 mm. Typowy duży herb księstwa ziębicko-oleśnickiego.

Opis majuskułą po niemiecku: * V. G. G. ELISABETH . MARIA . GEB. HERTZ. Z. MUNSTER. V. OLSEN.

 

Literatura
Felcman, O., Fukala, R. a kol. Poděbradové. Rod českomoravských pánů, kladských hrabat a slezských knížat. Praha: Nakladatelství Lidové noviny, 2008. s. 426-443


Od autora Lokacja miasta Oleśnica piastowska Oleśnica Podiebradów Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów
Oleśnica po 1885 r. Zamek oleśnicki Kościół zamkowy Pomniki Inne zabytki
Fortyfikacje Herb Oleśnicy Herby księstw Drukarnie Numizmaty Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica Wojsko w Oleśnicy Walki w 1945 roku Renowacje zabytków
Biografie znanych osób Zasłużeni dla Oleśnicy Artyści oleśniccy Autorzy Rysowali Oleśnicę
Fotograficy Wspomnienia osadników Mapy Co pod ziemią? Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie Recenzje Bibliografia Linki Zauważyli nas Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki Fotografie miastaRysunki Odeszli Opisy wybranych miejscowości
Szukam sponsora do wydania książki o zamku oleśnickim
CIEKAWOSTKI ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI