Marek Nienałtowski Gimnazjum królewskie 21.01.2009 r.

Gimnazjum przy dawnej ul. Fryderyka wybudowano w 1903 r. Miało zamienić dawne gimnazjum przy ul. Wrocławskiej, powstałe w 1594 r., spalone w 1730 r. i odbudowane w 1768 r., które pomimo remontów nie odpowiadało przepisom sanitarnym dla szkół. Już w roku 1884 r. planowano wybudować nowe gimnazjum. Ostatni z książąt brunszwicko-oleśnickich nawet przydzielił działkę pod budowę, ale jego śmierć spowodowała przerwanie tych działań. W 1898 r. fundacja Kospothów przeznaczyła na wykup ziemi pod gimnazjum 6 000 Mk, pod warunkiem, że zakupiona działka znajdzie się przy placu Cesarskim. Tym samym mogły ruszyć prace projektowe, w 1901 r. rozpoczęto budowę budynku szkoły, a w 1902 r. budynku sali gimastycznej i ubikacji. Sylwetka szkoły miała nawiązywać do renesansu i zamku oleśnickiego. Również zbliżony styl miało budownictwo mieszkaniowe wokół placu.

Gimnazjum i pomnik cesarza Fryderyka III. Na ścianie szczytowej budynku widoczny jest witraż, dalej opisany. Widokówka ze zbioru A. Fedorowicza

Widok szkoły od północnego-wschodu. Z lewej widoczna jest część ściany bocznej sali gimnastycznej, istniejącej do dziś, dalej budynek ubikacji. Mniejszy budynek stojący z lewej strony właściwego budynku szkoły - to dom dyrektora szkoły. Z tyłu budynku znajdował się mały ogródek dyrektorski. Dalej w kierunku sali gimnastycznej ogródek szkolny (botaniczny). Pozostała część placu stanowiła podwórzec i plac ćwiczeń. Widokówka ze zbioru A. Fedorowicza

Dalej pokazane ilustracje przysłała mi Pani dr Agnieszka Lisowska (dziękuję!). Pochodzą one z wydawnictwa poświęconego gimnazjum: Brock Leopold, Königliches Gymnasium zu Oels. Beilage zum Jahresbericht. Der Neubau des Gymnasiums, A .Ludwig, Oels 1904. Książka ta znajduję się w Bibliotece Uniwersyteckiej "Na Piasku". Kilka lat temu ksero okładki tej, i innych książek dotyczących Oleśnicy, prezentowano na wystawie w Galerii na pl. Zwycięstwa. Szkoda, że książki "oleśnickie" z biblioteki Na Piasku nie zostały zeskanowane i umieszczone w bibliotece miejskiej.

Pani Agnieszka Lisowska przysłała ponownie inne materiały o Gimnazjum Królewskim (Neubau des Königlichen Gymnasiums in Oels, [w:] “Zentralblatt der Bauverwaltung”, nr 26 z 1903 r., s. 161-162, Tłumaczenie Tomasz Pyzałka), które wykorzystałem do rozszerzenia poniższego opisu i dodania dokładnego planu budynku.

Plan rozmieszczenia budynków szkolnych (głównego, dyrektorskiego, hali sportowej i ubikacji) ogrodów (dyrektorskiego, szkolnego, botanicznego) i placu ćwiczeń.

W kondygnacji podziemnej mieściły się pomieszczenia centralnego ogrzewania, piwnica, pralnia woźnego oraz toalety dla nauczycieli. Na parterze (zobacz plan parteru i pierwszego piętra) mieściły się: gabinet dyrektora, pokój nauczycielski, biblioteka, przechowalnia map, zbiory przyrodnicze, 7 sal lekcyjnych oraz mieszkanie woźnego (pod Aulą, mające wejście od podwórza). Na pierwszym piętrze, w części centralnej mieściła się duża Aula, obok z prawej gabinet śpiewu, połączony z Aulą przesuwanymi drzwiami. Dalsza duża sala (za lekcyjną) to gabinet rysunków. Jeszcze dalej dwie sale lekcyjne, biblioteka nauczycielska i gabinet fizyki z pomieszczeniem na pomoce dydaktyczne.

Dom dyrektora zawierał: w kondygnacji podziemnej - pralnię oraz piwnicę; na parterze i pierwszym piętrze – sześć pomieszczeń (salony, sypialnie) a także kuchnię, spiżarnię, łazienkę, toaletę i dwa małe pomieszczenia dodatkowe. Na poddaszu mieścił się pokój dla służby oraz pokój gościnny. Ogrzewany był piecem. Umiejscowiona na parterze jadalnia połączona była z biurem dyrektora w budynku szkolnym (wielu uczniów chodzących do szkół poniemieckich po wojnie, najpewniej pamięta mieszkania woźnego i dyrektora). Front szkoły od placu Cesarskiego był wykonany z żółtego piaskowca z Wartowic.

Schody ze stopniami granitowymi prowadzące z parteru na I piętro. Nad korytarzami rozciąga się sklepienie krzyżowe.	Korytarz na I piętrze

Aula była wyłożona drewnianym dębowym parkietem i miała drewniany sufit w kształcie płaskiego łuku, od północy była rozświetlona dużym witrażem, nazywanym Witrażem Kospoth`ów, składającym się z trzech części. Nie wiadomo, kto był jego autorem.

		Górna część witraża była poświęcona braciom Kospoth., którzy od 1727 r. byli dobroczyńcami (fundacja ich imienia) poprzedniego i obecnego gimnazjum. Z lewej strony znajdowało się popiersie młodszego z braci i napis "Joachim Wenzel Hrabia Rzeszy von Kospoth". W środku herb Kospothów, a z prawej popiersie i podpis "Karol Krystian Hrabia Rzeszy von Kospoth".
		Środkowa, największa część witraża, była poświęcona śmierci księcia brunszwicko-oleśnickiego Fryderyka Wilhelma, sławnego "Schwarze Herzog" (Czarny Książe) - bohatera narodowego Niemiec. Na witrażu pokazano scenę jego prawdopodobnie śmiertelnego postrzału i upadek z konia, w bitwie pod Quatre-Bras (Belgia) 16/17 czerwca 1815 r.
		Dolna część składa się z trzech elementów graficznych. Z lewej strony pokazano mały herb Oleśnicy, z prawej herb Dolnego Śląska. Pomiędzy nimi inskrypcja o treści objaśniającej powyższy witraż. Podano: Książę Fryderyk Wilhelm Brunszwicki zginął bohatersko za ojczyznę 16 czerwca 1815 r. W oryginale - Fredricus Guilelmus Brunsvigiae Dux gloriosam pro patriam mortem occumbit XVI. Die juni A.D. MDCCCXX. Dulce et decorum est pro patria mori. Ostatnie zdanie to znana sentencja "Słodko i zaszczytnie jest umrzeć za ojczyznę" [z Horacego - Pieśni 3, 2, 130]. Jak z tego wynika, dbano także o wychowanie patriotyczne młodzieży.

W Auli, z przeciwnej strony wcześniej opisywanego witraża, znajdował się witraż z widokiem "Starej Oleśnicy" wg XVII wiecznego miedziorytu. Część pokazującą stare budownictwo (i smog) powiększono. W dolnej części witraża umieszczono 4 herby miast, z których firmy brały udział w budowie gimnazjum (?).

Budowa budynku głównego i domu dyrektora rozpoczęła się w grudniu 1901 r., a sali gimnastycznej i toalet w 1902 r. Budowę kompleksu zakończono w 1903 r. Koszty budowy wynosiły za budynek główny ok. 189 000 marek, za dom dyrektora ok. 35 000 marek. Koszt budowy 1 metra sześciennego głównego budynku wynosił 14,9 marek, a domu dyrektora 18,6 marek.

Ciekawe, czy puchar w kształcie buta, z namalowanym widokiem gimnazjum służył uczniom dp picia piwa? Skan pucharu mogącego zmieścić 1/4 litra złocistego płynu przysłał Marcin Piniło - dziękuję!

Kliknij, aby powiększyć

Puchar z innym widokiem gimnazjium

W 1945-1946 r. gimnazjum było spalone i nie wiadomo kiedy to nastąpiło. W 1947 r. uczniowie przenosili z niego ławki do gimnazjum przy ul. Chopina. Któregoś dnia podczas przeszukiwania budynku nastąpił niewielki wybuch i wówczas zaprzestano wchodzić do niego (wg wspomnień Edwarda Niczypora). Póżniej budynek rozebrano, a cegły wywieziono do Warszawy. Szkoda, że tak piękny historyczny budynek nie służył polskiej młodzieży szkolnej.

Literatura:
Brock L.. Königliches Gymnasium zu Oels. Beilage zum Jahresbericht. Der Neubau des Gymnasiums, A .Ludwig, Oels 1904
Neubau des Königlichen Gymnasiums in Oels, [w:] “Zentralblatt der Bauverwaltung”, nr 26 z 1903 r., s. 161-162
Mrozowicz W., Wiszewski M. Oleśnica od czasów najdawniejszych po współczesność. Atut. Wrocław 2006

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI