Odbitka stempla i datownika z poczty oleśnickiej
z 1850 r. Źródło ebay.de
z 1850 r. Źródło ebay.de
Marek Nienałtowski
Zarys historii budynków poczty oleśnickiej
11.06.2009 r.
Znacząco zmieniono i uzupełniono 09.09. 2021 r.
Nic nie wiadomo o istnieniu w Oleśnicy lub na zamku oleśnickim (w czasach książąt piastowskich i Podiebradów) jakiejś zorganizowanej grupy zajmującej dostarczaniem listów i przesyłek do adresatów. Natomiast z historii wynika, że książęta wysyłali swoich posłańców lub przekazywali listy podróżnym lub kupcom. Oleśnica leżąca na ważnej trasie musiała stać się punktem przystankowym dla powstających zaczątków poczty. Wzmiankuje się, że już w 1684 r. istnieje w Oleśnicy urząd pocztowy z jednym poczmistrzem. Karety pocztowe kursowały dwa razy w tygodniu na trasie Wrocław - Warszawa. Od 1706 roku istniały dwa szlaki pocztowe łączące Drezno z Warszawą. Jeden wiódł przez Piotrków, Kępno, Oleśnicę, Wrocław, Legnicę, Görlitz i Budziszyn. Ten szlak dyliżans pokonywał w 136,5 godziny [2], czyli przewóz listu trwał ok. 5-6 dni.
J. Sinapius potwierdza istnienie (1707 r.) urzędu pocztowego w Oleśnicy. Najczęściej urząd pocztowy był połączony ze stacją dyliżansową, dlatego sam budynek poczty i jego otoczenie ulegało rozbudowie. Zazwyczaj też poczmistrz mieszkał w budynku poczty.
wg J. Sinapiusa [5] poczta (i podróżujący) przybywała do Oleśnicy:
Z Oleśnicy do:
W 1735 roku wzmiankuje się oleśnickiego cesarskiego pocztmistrza Johanna Wintera, który przyczynił się do budowy kościoła katolickiego w Oleśnicy [3]. Czyli istniała w mieście stacja cesarskiej (austriackiej) poczty. Przy końcu XVIII wieku Oleśnica jest już ważnym węzłem komunikacyjnym. Przez miasto biegła linia dyliżansowa z Wrocławia do Warszawy [3]. Na niej kursowały w tygodniu dwa dyliżansy i dwa razy kursował posłaniec konny. Jeden kurs tygodniowo odbywał się dyliżansem na linii do Kluczborka przez Bierutów i Namysłów. Dwa razy w tygodniu posłaniec pieszy przenosi listy do Twardogóry przez Dobroszyce i do Trzebnicy. Do Międzyborza nie było połączenia.
Na początku XIX w. każde miasto powiatowe posiadało urząd pocztowy - także i Oleśnica (w 1856 r. nazywany był królewskim urzędem pocztowym w Oleśnicy). Od 15. 11. 1850 r. zaczęto w Prusach wprowadzać znaczki pocztowe, które były kasowane okrągłą pieczęcią z numerem poczty.
|
|
Odbitka stempla i datownika z poczty oleśnickiej z 1850 r. Źródło ebay.de |
|
Przykładowe znaczki z pieczęcią Oels z różnych lat. Źródło ebay.de
Początkowo przyjmowano, że urząd miał się mieścić przy wjeździe do miasta. Posiadał on także miejsce na postój dyliżansów, furgonów pocztowych oraz stajnie. Czyli taki budynek i i jego zaplecze zajmowały stosunkowo duży obszar. Jesienią 1862 roku zaczęła działać stacja telegraficzna.
Dyliżans przewożący także pocztę, kursujący na trasie Oleśnica - Bierutów - Namysłów - Kluczbork.
Zapewne w tym czasie (1850-68) kursował już codziennie. Źródło: OH nr 4/1991
Jak widać przewoził także żołnierzy z jednostek stacjonujących w tych miastach.
Obok koni stoją w ubiorach służbowych pracownicy pocztowi (kobieta i żołnierz siedzący na ich miejscu tylko pozują do zdjęcia).
Po pożarze w 1730 r. wybudowano nowy budynek poczty - istniał przy ul. Maryjnej (obecnie J. Matejki). Widać go na litografii A. Groegera z 1862 r.
Z prawej pierwszy budynek to najpewniej Królewski Urząd
Pocztowy
Zapewne z tyłu budynku znajdowały się inne pomieszczenia. Już na mapie z 1882 r. budynek ten nie jest pokazywany. Kolejny wybudowany budynek poczty w tym samym rejonie pokazano niżej. Miał wymiar ok. 19x11 m i posiadał 8 pomieszczeń [4] i był zapewne dwukondygnacyjny, aby pomieścić mieszkanie dla poczmistrza. Widać, że dokoła niego istniała droga umożliwiająca jednokierunkowy wjazd i wyjazd.
 |
 |
|---|---|
Budynek poczty oznaczony niebieską kredką (w XIX w.) leżał przy ul. Matejki 13.
Z tyłu znajdowały się pomieszczenia pomocnicze (stajnie, magazyny itp.).
Budynek nr 14 oznaczony jest jako spalony.
Z planu Oleśnicy z 1883 roku |
Były budynek poczty (nr 13) zmodernizowany już na mieszkalny.
Wg planu miasta z 1911 r.
|
Z lewej były budynek poczty na widokówce z ok. 1916 r.
W 1945 r. został spalony jak inne budynki w tym rejonie
Zapewne ten budynek wraz z wzrostem ilości mieszkańców i wysyłanych przesyłek prędko przestał spełniać swoją rolę. Powstała potrzeba wybudowania nowego nowoczesnego budynku poczty. Zaczęto o tym już myśleć już w latach 70 - XIX w. Wybrano działkę przy ówczesnej Ohlauerstrasse [4].
Rozmieszczenie działek pomiędzy ul. 3 Maja i ul. 11 Listopada. Strzałką pokazano działkę, na której planowano
wybudować pocztę. Widać, że jest ona duża i ma nieregularny kształt. Z planu Oleśnicy z 1883 roku
 |
Niebieską kredką zaznaczono na planie zarys działki pod pocztę. Leżała na rogu Ohlauerstrasse
i Magazinstrasse. Istniejące ulice miały być poszerzone i wyprostowane.
Z planu Oleśnicy z 1883 roku |
Czerwonymi liniami (nałożyłem je na ledwo widoczne linie narysowane kredką) pokazano planowane wówczas ulice przy poczcie - ul. Sienkiewicza i ul. Pocztową. Domy o nr 51 i 52 leżały na dużej działce - dalej zaznaczona kolorem żółtym. Miała ona 1 hektar i 8 arów powierzchni [4]. Tę działkę i części innych miasto musiało wykupić od właścicieli (było ich ok. siedmiu). O wykupie już myślano znacznie wcześniej, bo prawdopodobnie w latach 1878-1879. Potem należało wyburzyć budynki znajdujące się na działce i na przyszłych ulicach [4].
Prawdopodobnie rysunek budynku poczty z dokumentacji projektowej,
noszącej datę 1894 roku. Widać, że miał mieć wysoką wieżę, może nawet
z tarasem widokowym. Żródło: ebay.de
Nie wiadomo kiedy zaczęto budować budynek poczty, natomiast był gotowy w końcu 1894 r. [4]. Czyli można przyjąć tę datę jako rok wybudowania budynku.
Zwymiarowany budynek poczty z ogrodem. Kliknij aby powiększyć [4]
Na powyższym rysunku datowanym z 15 grudnia 1894 r. pokazano budynek poczty rozmieszczony na powierzchni 2852 m2 i ogród zajmujący 3135 m2. Z prawej znajduje się jeszcze nie nazwana ulica i planowany budynek sądu [4].
Na fragmencie planu z 1899 r. z
uzupełnieniami
do 1911 r. widoczny jest budynek poczty z zachowanym
numerem 51-52.
Pokazano już wyprostowane i poszerzone ulice
Zdjęcia (rysunki) poczty pojawiły się szerzej dopiero po 1898 r. wraz z pojawieniem się widokówek.
Bajkowy budynek poczty.
Jeszcze nie wiadomo kiedy usunięto ornamenty.
W 1972 r. jeszcze istniały.
Ze zbioru widokówek Damiana Stopczyńskiego
Widok budynku poczty oleśnickiej i ogrodu ze zdjęć satelitarnych
Dalszy ciąg funkcjonowania poczty w latach 1945-1988 r.
Różne ciekawostki związane z inicjatywą mieszkańców miasta w sprawie projektowania oleśnickich kopert, kart pocztowych i znaczków ok. 1989 r.
https://www.olesnica.nienaltowski.net/800latKoperty.htm
https://olesnica.org/Olesnickie_znaczki_pocztowe.htm
Naklejki pocztowe związane z Oleśnicą z ok. 1850-1910 r.
https://olesnica.org/Naklejki_pocztowe.htm
Literatura
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA BEZ PRZEWODNIKA....
NOWOŚCI