Marek Nienałtowski
Koncepcja herbu przyjętego w 1989 r.
11.03.2005 r.

"Herb jest takim samym zabytkiem jak inne pomniki przeszłości i stanowi ważny element dziedzictwa kulturowego miasta". prof. Stefan K. Kuczyński (prezez Polskiego Towarzystwa Heraldycznego i przewodniczący Komisji Heraldycznej przy MSWiA).

Po roku 1980 znany oleśnicki społecznik i znawca historii miasta Stanisław Kokot rozpoczął dyskusję na temat konieczności opracowania nowego wzoru herbu pełnego (wielkiego, dużego, rozwiniętego, galowego, uroczystego itp.) zastępującego (jak wówczas pisano) wzór cz-b herbu z winiety gazety z 1905 r. Prace nad nowym wzorem herbu prowadzono w małym gronie zapaleńców. Nie było możliwości zaangażowania heraldyków do głębszej analizy historyczno-heraldycznej. Brakowało też literatury dotyczącej historii Oleśnicy w aspekcie heraldycznym. Jedyne opracowanie poświęcone historii herbu Oleśnicy na monetach i pieczęciach przedstawił znawca herlaldyki miejskiej prof. Marian Haisig (referat wygłoszony 24.01.1985 r na sesji popularno-naukowej poświęconej historii Oleśnicy). W rezultacie tego nie przeprowadzono analizy heraldycznej, nie wypracowano założeń do nowego wzoru i nie wiadomo dlaczego w 1989 r. przyjęto barokową wersję herbu bazującą na rysunku z witraża powstałego ok. 1911-1913 r. a pokazanego w wersji płaskorzeźby na budynku szpitala (1886-1887 r.) i Liceum (1911-1913 r.). Na witrażu przedstawiono artystyczną wizją herbu, która odbiegała graficznie (a szczególnie przyjęciem kartusza zamiast tarczy) od istniejących herbów. Był to błąd, bowiem zasadą podczas modernizacji herbu - jest wzorowanie się na najstarszej istniejącej wersji (np. tej z 1593 r.), lub na najdłużej używanej (tych z płaskorzeźb z ok. 1600 r., lub (i) pieczęci miejskich z tego okresu.

Wersję herbu z witraża przerysował instruktor ZHP z zamku, nie będący znawcą heraldyki i nie potrafiący rysować herbów. Stąd podczas przerysowywania herbu nastąpiło wiele pomyłek. Ponadto podczas rysowania herbu zapomniano o wymaganiach związanych z jego drukiem. W rezultacie powstał herb niżej pokazany.

Z: Strona tytułowa Zapiski Oleśnickie nr 1 z 1992 r.

Wieże zostały przedstawiono prawidłowo, chociaż na większości ich najstarszych i najdokładniejszych dużych rysunkach i rzeźbach - kończyły się one gałką. Dwa okna w rysunku wieży przedstawiano odmiennie niż obecnie - znajdowały się obok siebie a nie jedno pod drugim. Niepotrzebnie wieże "wypełniono" zarysem cegieł zamiast jednolitym kolorem.

Krzyż został przedstawiony jako oddzielny element i wepchnięty w bramę wieży, co nie wskazuje wyraźnie na jego połączenie z sierpem księżycowym i tym samym piastowskie pochodzenie herbu, które należałoby wyeksponować, poprzez wyjęcie z wieży i znaczne powiększenie

Korona została błędnie przerysowana. Jest przyjętę, że ma ona kolor złoty Na herbie z witraża z 1911 r. ma 5 kamieni na otoku (obręczy). Zawyczaj ich ilość wynosi 5, 7, 9 (rys. poniżej).

Natomiast autor rysunku bez zrozumienia koncepcji rysunku korony szlacheckiej zmniejszył ich ilość do dwóch i i z dwóch kamieni stworzył nity. Z pozostałych trzech "wykonał" materiał z którego została wykonana korona (rys. poniżej) czyli dodał srebrny otok. I tak wygląda korona na oficjalnym herbie Oleśnicy.

Na niektórych herbach Oleśnicy (np. z wydawnictw miejskich) korona wygląda jeszcze gorzej. Chcąc dokonać wektoryzacji herbu (co było cennym zamierzeniem), zapewne w pośpiechu zapomniano dorysować utracone linie (m.in. krzyż !!!) Powstało coś przypominające w domyślę koronę (ogólny zarys na rysunku poniżej).

Tak więc herb Oleśnicy"dorobił" się niezwykłej korony, bowiem z rysunku wynika, że została ona wykonana ze złota i srebra (?). Co jest dużym odstępstwem od realiów heraldyki szlacheckiej.

Na poniższym rysunku pokazano jak powinna wyglądać korona tzw. szlachecka (z http://www.heraldique-europeenne.org/Accueil.htm). I podobnie wygląda korona na herbie Oleśnicy z 1597 r. Obok pokazano jak mogłaby wyglądać fachowa (heraldyczna) korona w herbie Oleśnicy.

Hełm prętowy znacznie odbiega od typowych wzorców i posiada dodatkowe elementy, które mogą sugerować podwójne (?) pręty. Nie przerysowano go z żadnego istniejącego herbu Oleśnicy ani z innych znanych herbarzy. Przy dalszej obróbce graficznej te pręty zostały dalej wynaturzone i w tej postaci były eksponowane.

Labry zostały narysowane z "artystycznym rozmachem" lub raczej z nieumiejętnością ich malowania (rysunek dolny, z prawej), odbiegając tym samym od stosowanej najczęściej praktyki. Dlatego nie wiadomo w jaki sposób ich lico (wierzch) "przepływa" w podbicie (spód) i w którym miejscu istnieje lub kończy się podbicie a zaczyna biały podkład herbu. Nie wiadomo dlaczego labry składają się z oddzielnych kawałków. Nie wiadomo dlaczego nie znajdują się na hełmie, lecz wiszą w powietrzu.

W herbie Oleśnicy z 1597 r. (dolny, z lewej) bez trudności można zauważyć, jak białe podbicie labrów spod korony "przepływa" w czerwony wierzch i potem ponownie częściowo w białe podbicie. Natomiast na przyjętym herbie trudno zrozumieć "przepływy" labrów. Jest to głównym powodem błędów podczas drukowania herbów, gdyż drukarze nie wiedzą co jest białym podkładem zdjęcia herbu (do usunięcia), a co białym kolorem labrów. I już w pierwszym (!) druku tego herbu - na okładce "Zapisków Oleśnickich nr 1 pojawił się błąd. I podobne błędy występowały we wszystkich (!) herbach drukowanych na innych podkładach niż biały.

Zrozumiałe elementy herbu z 1597 r. (z lewej) i wynaturzone, niezrozumiałe i bez sensu z prawej (na nim trównież brakuje krzyża). I podobnie wygląda herb przyjęty przez RM 28 kwietnia 2006 r., jakoby za błogosławieństwem Komisji Heraldycznej.

Kolory herbu. W przedstawionym na począku tej odsłony - herbie z Zapisków Oleśnickich (czyli oficjalnym) jest zauważalny błąd koloru. Zapewne w trakcie druku lub przygotowania herbu do druku nastąpiła zmiana kolorów, która uznawana jest za "szkolny" błąd heraldyczny. Bowiem kolor lica (wierzchu) labrów nie odpowiada kolorowi tła tarczy (kartusza).

Dopisane po przyjęciu kolejnej wersji tego samego herbu
Najdziwniejsze jest to, że na powyższym prawym rysunku herbu z wydawnictwa miejskiego z 2000 r. kolor wierzchów labrów jest analogiczny do koloru tarczy, czyli czerwony. W przyjętym herbie (28. 04. 2006 r.) kolor tarczy jest inny, niż kolor labrów. Napisano, że kolor labrów jest bordowy. Tak więc - kolor wierzchów labrów różni się od koloru tarczy i dodatkowo nazwano go bordowym, który to kolor nie występuje w heraldyce. Nie dziwię się urzędnikom miejskim, którzy mają prawo nie znać herbu miasta (co głęboko wykazali i dalej kontynują), ale dlaczego nie zwróciła na to uwagi Komisja Heraldyczna? Prawdopodobnie wysłano do Komisji zbyt mały i niewyraźny rysunek herbu.

Kartusz herbu - bez potrzeby przyjęto kartusz, a nie prostą tarczę herbową, która była w herbie z 1597 r. i we wszystkich następnych latach (wyjątek - na herbie z 1911-13 r.). W rezultacie tego orzeł św. Jana w herbie pełnym występuje na (w) kartuszu, a w herbie podstawowym (małym) - na (w) tarczy. W obu wersjach herbu powinna być użyta tarcza.

Godło herbu - orzeł św. Jana Apostoła w wersji herbu używanej wcześniej w Oleśnicy (1956-1989 r.) oraz w XIX w. był bardziej heraldyczny w swoim rysunku i wyglądał dumnie. Niepotrzebnie został zamieniony na gołębio-podobny. W tym rysunku widać, że malarz nie potrafił odrysować rysunku z oryginału. W opisach przyjmowano, że ten orzeł jest całkowicie biały. W istniejącym herbie całe nogi są złote a język orła jest biały (?). W innych wersjach herbu dziób orła jest przymknięty i nie widać języka. Opinię o godle herbu napisał prof. dr M. Haisig

Wstęga (szarfa) - W najstarszych herbach miała kolor biały (odzwierciedla papier) i kształt typowej szarfy. W przyjętym herbie zmieniono kolor wstęgi na złoty (niezgodnie z istniejąca ikonografią i opinią prof. M. Haisiga) i jego kształt na szarfopodobny. Taki kształt wstęgi wynikał z ograniczeń miejsca jakie stwarzało użycie kartusza. Obecnie w małym herbie miasta użyto tzw. hiszpańską tarczę - w niej istnieje dużo miejsca na narysowanie i umieszczenie typowej szarfy.

Herb miasta został przyjęty uchwałą (nr VI/33/89) Miejskiej Rady Narodowej w Oleśnicy z dnia 27 kwietnia 1989 r. Z opisu uchwały wynika, że przyjęto jedynie herb mały (podstawowy). Natomiast w graficznym załączniku do tego dokumentu przedstawiono herb wielki i mały. Wynika stąd, że herb wielki (obecnie używany) nie został faktycznie przyjęty i jest on nielegalny !. Bowiem podstawą uchwały powinien być werbalny opis herbu (rysunek jest załącznikiem). Wbrew pokutującym opiniom, herb nie został zatwierdzony przez Komisję Heraldyczną przy MSWiA, gdyż ona powstała dopiero 11 lat później - w 2000 r.

W innej uchwale napisano:

UCHWAŁA NR VII/ 45 /2003
RADY MIASTA OLEŚNICY
z dnia 29 kwietnia 2003 roku
w sprawie uchwalenia Statutu Miasta Oleśnicy

§ 4
1. Herbem Miasta jest orzeł biały będący symbolem św. Jana Ewangelisty, (...).

Jest to błędne sformułowanie, gdyż orzeł św. Jana Ewangelisty nie jest herbem a jedynie godłem herbu. Herbem jest orzeł św. Jana Ewangelisty w (tarczy o) czerwonym polu.

Dlaczego tyle błędów występuje w heraldyce oleśnickiej?

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA BEZ PRZEWODNIKA....
NOWOŚCI