Maciej Gutthater Dobracki

Do propagatorów języka polskiego na Śląsku w drugiej połowie XVII w. należał moderator Polskiej Szkoły Miejskiej we Wrocławiu Maciej Gutthater Dobracki [1626? - 1681], autor podręczników wydawanych we Wrocławiu i w Oleśnicy. Był polskim szlachcicem, protestantem, przybyłym na Śląsk z Sandomierskiego.

Maciej Dobracki w oleśnickiej oficynie drukował swoje książki w latach 1664 - 1671. Pierwszy podręcznik pt. Goniec gramatyki polskiej opracował na polecenie Rady Miejskiej we Wrocławiu, a wydał w oficynie Jana Seyfferta w 1668 r. (na rycinie poniżej). Druga część podręcznika, przeznaczona dla uczniów zaawansowanych, ukazała się w roku następnym pt. Polnische teutsch erklarte Sprachkunst. (na ryciniie z prawej).

Zasługą Dobrackiego było metodyczne, całościowe opracowanie podstaw nauczania polskiej gramatyki oraz wprowadzenie polskiej terminologii zamiast stosowanej wcześniej łaciny.

Wśród książek do nauki języka polskiego nowatorsko opracowany był "Wydworny polityk, Ktorego Przymioty we trzech rozdzielnych wyrazone Cześciach : w Pierwszey Części mile pozdrawia/ y dzikuje/ w Dom zaprasza/ przy oddawaniu Wizyty slużby swe/ y pokłon ... Krolowi Je[g]o Mości Polskiemu ... y Cnemu Fraucymerowi oddaje. w Wtorey Rożne Gratulacye y Kondolencye odprawuje. w Trzeciey/ Stanow Wszykich Koronnych od Naywyzszego do naynizszego/ należące Tytuły podaje. wydany w Oleśnicy w 1664 r.W tym podręczniku autor uwzględniał teksty rozmówek na różne okazje i z osobami różnych stanów, druga część zawierała gratulacje i kondolencje, mogące służyć jako wzory do pisania listów, na końcu zaś zamieszczone były zwroty tytularne polskie. Książka, którą zadedykował Dobracki wrocławskiemu kupiectwu, zyskała dużą popularność nie tylko na Śląsku, ale i na Pomorzu, gdzie była również wydawana (wydanie gdańskie). Dalsze trzy edycje ukazały się w Gdańsku.

Inną popularną książką Dobrackiego była wydana w Oleśnicy w 1671 r. "Spiżarnia duszna pątnikowi nabożnemu na tym świecie pielgrzymującemu do nieba w nadrożnem dana..."

Jest to zbiór modlitw, przeważnie tłumaczonych z modlitewnika niemieckiego, nieznanego autora. We wstępie do czytelnika Dobracki wyjaśnia, dlaczego wydaje dzieła religijne, chociaż nie jest duchownym i przytacza przykłady innych autorów świeckich publikujących modlitewniki.

Książka wytłoczona została w oficynie Gotfryda Guntzela. Zawierała też dedykację adresowaną do Jana Gotza, prezesa Rady Miejskiej we Wrocławiu, rajców, syndyków i sekretarzy miejskich oraz kilka wierszy okolicznościowych łacińskich i polskich poświęconych Dobrackiemu.

Ich autorami byli: Tomasz Pluta, kaznodzieja żbikowski, Henricus Jamborovius, pastor, i Jan Abraham Rosnowski, szlachcic wielkopolski. Spiżarnia duszna miała trzy kolejne wydania w Brzegu: u Krzysztofa Jacobiego w 1680 r. i dwie edycje u Gotfryda Grundera na początku XVIII w.

Elementarz Szkoły Wrocławskiej Polskiej..., przeznaczony dla "świeżo wystawionej" szkoły polskiej, która została założona w 1666 r. we Wrocławiu. Pierwsze wydanie wytłoczono zapewne w latach 1666-1667, kiedy faktorem oficyny był Jan Krzysztof Jacobi, późniejszy drukarz w Brzegu. Autorstwo Elementarza wiąże się z Maciejem Dobrackim, pierwszym moderatorem tejże szkoły, który był niejako zobowiązany zatroszczyć się o podstawowy podręcznik do nauki religii i języka polskiego. Zawiera on tekst równoległy niemiecki i polski, na wstępie podany jest alfabet i polska wymowa głosek, następnie modlitwy i pieśni, z których pieśń poranną przetłumaczył Dobracki. Jego późniejsze podręczniki, opracowane na wyższym poziomie (m.in. Goniec gramatyki polskiej i Wydworny polityk), drukowane były w Oleśnicy, natomiast anonimowy Elementarz był prawdopodobnie kilkakrotnie wznawiany w oficynie dziedziców Baumanna.

Drukarz Jan Krzysztof Jacobi wydał w 1670 r. dwa wiersze-akrostychy w druczku okolicznościowym autorstwa Macieja Dobrackiego pt. Pień szczero-uprzejmy na godach weselnych..., wydanym z okazji ślubu Gotfryda Hallera [1635 - 1715], kapelana brzezimierskiego, "z panną w cnoty i inne zacne przedmioty hojnie ubogaconą Zuzanną Duciuszówną...", córką plebana w Brzezimierzu, Daniela Duciusza.
Haller, późniejszy archidiakon przy kościele Św. Marii Magdaleny we Wrocławiu, w celu przygotowania się do pełnienia funkcji polskiego kaznodziei przebywał przez pewien czas w Polsce, m.in. w Krakowie, Toruniu i Wielkopolsce. Jeden z wierszy druku okolicznościowego Dobracki adresuje do nowożeńca, drugi zaś pt. Do pobożnego staruszka księdza Daniela Duciusza, paniej młodej kochanego rodzica, poświęcił plebanowi z Brzezimierza, z którym zapewne był zaprzyjaźniony.

Opracowano na podstawie:

Mendykowa A. Dzieje książki polskiej na Śląsku. Ossolineum. Wrocław. 1991

Od autora • Lokacja miasta • Olesnica piastowska • Olesnica Podiebradów • Olesnica Wirtembergów
Olesnica za Welfów • Olesnica po 1885 r. • Zamek olesnicki • Kosciól zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Olesnicy • Herby ksiestw • Drukarnie • Numizmaty • Ksiazece krypty
Kary - pregierz i szubienica • Wojsko w Olesnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasluzeni dla Olesnicy • Artysci olesniccy • Autorzy • Rysowali Olesnice
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemia? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa olesnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauwazyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowosci
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOSCI