Księstwo oleśnickie

KSIĘSTWO OLEŚNICKIE

Księstwo oleśnickie zostało w roku 1312 wyodrębnione ze składu księstwa głogowskiego na skutek działów rodzinnych Piastów głogowskich (w latach 1312-1313 jako księstwo oleśnicko-namysłowskie). Od roku 1313 było samodzielnym księstwem obejmującym okręgi: Oleśnicy, Sycowa, Twardogóry, Milicza, Żmigrodu, Wąsosza, Wińska, Lubiąża, Wołowa, Trzebnicy i (od 1339 Bierutów). W latach 1355-1413 i 1450-1492 znajdowało się pod jednym panowaniem z księstwem kozielskim, a w latach 1459 -1492, także z częścią bytomskiego.

Dynastia Piastów (genealogia: Piastów wrocławskich, Piastów głogowsko- żagańskich, Piastów oleśnickich)
1312 -1313 Bolesław I i Konrad I (księstwo oleśnicko-namysłowskie)
1313 - 1321 Bolesław I
1321 -1366 Konrad I (w roku 1329 złożył hołd lenny królowi czeskiemu)
1366 -1403 Konrad II (powiększył obszar księstwa kupując Kąty Wrocławskie w 1379 r. i połowę ks. ścinawskiego w 1389 r.)
1403 -1413 Konrad III Stary
1413 -1439 Konrad V Kącki (Kantner; przydomek związany z Kątami Wrocławskimi, które były miejscem urodzenia lub rezydowania Konrada V)
1439 -1471 Konrad IX Czarny (Konrad IX wraz z bratem Konradem X znajdowali się pod opieką stryja Konrada VII, który pozostawił im Kąty Wrocławskie, ale nie dopuścił do rządów w innych posiadłościach; w 1450 r. bracia zbuntowali się, uwięzili stryja i pozbawili go wszystkich ziem)
1471 -1483 Małgorzata (wdowa po Konradzie IX)
1483 - 1492 Konrad X Biały Młodszy (już w roku 1480, w zamian za uposażenie finansowe, przekazał Maciejowi Korwinowi prawa do spadku po książętach oleśnickich).

W 1489 r. Konrad X popadł w spór z Maciejem Korwinem o Ścinawę, którą król węgierski nadał swemu zaufanemu, Jerzemu Steinowi, staroście dolnośląskiemu. Konflikt zakończył się pozbawieniem Konrada X wszystkich górno- i dolnośląskich posiadłości. Korwin pozostawił mu jedynie Uraz i niewielką rentę pieniężną w wysokości 1600 guldenów. Po śmierci Korwina Konradowi udało się jedynie na krótko odzyskać Syców, nadany przez króla Węgier Janowi Haugwitzowi. Dalszym rewindykacjom położyła kres śmierć księcia (21. IX 1492). Księstwo oleśnickie jako opróżnione lenno pozostało do dyspozycji króla Władysława Jagiellończyka, który w 1495 r. nadał je Podiebradowiczom, w zamian za rezygnację przez nich z dóbr Podiebrady w Czechach i dopłatę pieniężną.W latach 1495 -1542 i 1559 -1569 księstwo było łączone pod jednym panowaniem z ks. ziębickim. Kilkakrotnie ulegało podziałom między członków dynastii Podiebradów; wyodrębniano z niego ks. bierutowskie, które zawsze powracało do ks. oleśnickiego, a panujący w nim nosili również tytuł książąt oleśnickich.
W latach 1492 -1494 od ks. oleśnickiego ostatecznie oderwano okręgi Milicza, Sycowa i Żmigrodu, na obszarze których ukształtowały się wolne państwa stanowe.Piastowie śląscy w połowie XIV w. popadli w zależność od Czech. Jako poddani obcej korony przestali być uważani za książąt polskich, co już w XIV dobitnie wyraził w swej kronice Janek z Czarnkowa. Sami Piastowie śląscy jednak, choć dogłębnie zniemczeni, bardzo długo określali się "książętami polskimi" i podtrzymywali tradycję pochodzenia "z rodu królów Polski". W tym też środowisku (książęta brzescy) narodziło się w drugiej połowie XVI w., samo określenie "Piastowie". Wcześniej pisano, nie tylko zresztą na Śląsku, ale i w całej Polsce, jedynie o "rodzie potomków Piasta" bądź o "rodzie Piastowym". W tych czasach wszystkie księstwa śląskie były sobie formalnie równorzędne. Gdy w latach 1321-1336 większość księstw śląskich stała się lennem królów czeskich, nie spowodowało to jeszcze politycznego scalenia Śląska i całkowitego podporządkowania działalności Piastów królom Czech. Powstałe wówczas więzy zależności lennej były jeszcze luźne i tylko nieznacznie krępowały śląskich dynastów w ich wewnętrznej i zewnętrznej polityce. Tyle tylko, że w miarę wygasania pierwotnych księstw piastowskich pojawiają się teraz drogą nadań królewskich księstwa niepiastowskie lub tzw. dziedziczne księstwa Korony Czech. Królowie czescy nie starali się jednak za wszelką cenę - oczywiście z wyjątkami i to dużymi - wykorzystywać tej sytuacji dla rozszerzenia swego bezpośredniego panowania na Śląsku. Inną politykę w tym względzie prowadził Jerzy z Podiebradów (panujący od 1458 r.) uzyskując dla siebie coraz większe nabytki na Śląsku.Zasadniczą jednak zmianę przyniosło dopiero panowanie Macieja Korwina na Śląsku (faktycznie od 1468 r., a formalnie od pokoju ołumienieckiego w 1479 r.), który bezwzględnie dążył do bezpośredniego podporządkowania sobie jak największych obszarów. Panowanie Macieja Korwina (1469-1490) przynosi jeszcze jedną nowość na Śląsku - tzw. wolne państwa stanowe, których posiadacze uzyskują podobną pozycję publiczno-prawną, jak książęta piastowscy, zasiadający w sejmie w kurii książęcej.Po śmierci Macieja, Władysław Jagiellończyk jako król Czech przywrócił księstwa tym śląskim dynastom, których Korwin usunął. Następnie zapoczątkował praktykę przekazywania dużych obszarów Czeskiej Korony w ręce osób trzecich, głównie swych braci (po wygaśnięciu lenna Podiebradów - księstwo Oleśnickie miało przypaść Janowi Olbrachtowi - młodszemu bratu, który w 1492 r. stał się królem polskim).W ciągu XV w. zaistniały na Śląsku dwie bardzo ważne zmiany, które znacznie ograniczyły władzę książąt piastowskich. Pierwsza z nich to stopniowe scalanie się Śląska pod względem politycznym w obrębie Korony Czeskiej. Proces ten został zakończony za rządów Macieja Korwina, kiedy pojawia się urząd starosty generalnego, trybunał książęcy i sejm. W jego wyniku Śląsk utworzył jedną z czterech składowych części (obok Czech, Moraw i Łużyc) państwa czeskiego jako osobny Land. I wreszcie druga z istotnych zmian to zmiana samodzielnych rządów książęcych w księstwach na rząd sejmowy (1469-1620). W okresie tym, szczególnie z momentem przyjęcia Korony Czeskiej przez Habsburgów (1527), występuje faktyczna równorzędność, a nawet czasowa przewaga sejmu. księstwo oleśnickie http://pl.wikipedia.org/wiki/Ksi%C4%85%C5%BC%C4%99ta_ole%C5%9Bniccy

1309-1320/1 - Bolesław (syn Henryka III Głogowskiego, do 1312 z braćmi, 1312-1313 z bratem Konradem w Oleśnicy, Namysłowie, oraz w Gnieźnie i Kaliszu, 1313-1314 książę gnieźnieński, od 1313 samodzielnie w Oleśnicy)

1309-1366 - Konrad I (brat, do 1312 z braćmi, 1312-1313 z bratem Bolesławem w Oleśnicy, Namysłowie, Gnieźnie i Kaliszu, 1313-1314 książę kaliski, 1313-1323 samodzielny książę namysłowski (następnie przeszło ono na linię legnicką), od 1320/1 książę oleśnicki, od 1329 dziedziczny lennik korony czeskiej, od 1357 w Koźlu)

1366-1403 - Konrad II Siwy (syn, od 1370 w połowie księstwa bytomskiego i połowie Gliwic, od 1379 w Kątach Wrocławskich, od 1397 połowa Ścinawy)

1403-1412/3 - Konrad III Stary (syn, od 1377 koregent)

1412/3-1447 - Konrad IV Starszy (syn, biskup wrocławski od 1417 (z tego tytułu książę nysko-otmuchowski), współrządził z Konradem V w Oleśnicy i Kątach, od 1416 po podziale samodzielny książę w Kątach Wrocławskich i Bierutowie)

1412/3-1439 - Konrad V Kantner Kącki (brat, współrządy z Konradem IV w Oleśnicy i Kątach do 1416, od 1416 wraz z braćmi Konradem VI (do 1427) i Konradem VIII (do 1427) w pozostałej części ks. oleśnickiego, od 1421 współrządca księstwa kozielskiego, wraz z bratem Konradem VII)

1416-1427 - Konrad VI Dziekan (brat, współrządy z braćmi)

1416-1450 - Konrad VII Biały (brat, książę kozielski i bytomski, 1421-1439 dopuścił do współrządów Konrada V, od 1439 opiekun synów Konrada V w Oleśnicy, od 1446 w Ścinawie, od 1447 w Kątach i Bierutowie,od 1449 w Wołowie, usunięty, zm. 1452)

1416-1446 - Konrad VIII Młody (brat, od 1427 samodzielny, po podziale książę ścinawski)

1439-1471 - Konrad IX Czarny (syn Konrada V, wraz z bratem Syców, od 1450 całość księstwa, 1452 w wyniku podziału księstwa miasto Oleśnicę i posadłości gornośląskie (Gliwice, Koźle, Bytom)

1439-1492 - Konrad X Biały (brat, Syców, od 1450 całość dziedzictwa oleśnickiego, od 1452 po podziale księstwo olesnickie, bez miasta stołecznego oraz ziemię wołowską, dystrykt rudniański, ścinawski i wińskiS, Milicz, 1471-1472 w Koźlu, Bytomiu, Gliwicach, od 1478 w Oleśnicy i Bierutowie, 1489-1490 na wygnaniu (rządy Korwina)

1439-1449 - Małgorzata (matka, oprawa wdowia na Wołowie)1471-1475 Małgorzata (żona Konrada IX, oprawa wdowia w Oleśnicy i Bierutowie, usunięta, zm. 1483)

1475-1478 - Barbara Oleśnicka (córka formalnie Oleśnica i Bierutów, pod opieką stryja Konrada X i Macieja Korwina) od 1472 - Koźle, Bytom, Gliwice do korony czeskiej (Korwin, potem państwa stanowe)

od 1492 - księstwo oleśnickie do korony czeskiej

Dynastia Podiebradów (genealogia)
1495 -1498 Henryk I
1498 -1502 Albrecht, Jerzy I i Karol I
1502 -1511 Albrecht i Karol I
1511 -1536 Karol I
1536 -1542 Joachim, Henryk II, Jerzy II i Jan
1542 -1553 Jerzy II i Jan
1553 -1565 Jan

1565 -1568 Karol Krzysztof (zm. w 1569 r.; w roku 1568 Karol Krzysztof sprzedał swoją część ks. oleśnickiego braciom stryjecznym:
Henrykowi III i Karolowi II);
1568 -1587 Henryk III i Karol II;
1587 -1617 Karol II;
1617 -1647 Karol Fryderyk
W roku 1647 Elżbietę Marię (córkę i jedyną spadkobierczynię Karola Fryderyka) poślubił książę wirtemberski Sylwiusz Nimrod. Po śmierci oleśnickiego księcia (31 V 1647) Sylwiusz Nimrod uzyskał na dworze cesarskim nadanie księstwa dla siebie i swoich potomków w linii męskiej i żeńskiej.
Na skutek działów rodzinnych z księstwa oleśnickiego okresowo wydzielano ks. bierutowskie i dobroszyckie. Nowy system rządów absolutnych Habsburgów po wojnie trzydziestoletniej - wprowadził ujednolicenia i scentralizowaną administrację oraz likwidację terytorialnych instytucji stanowych i ich prerogatyw zastąpionych urzędnikami cesarskimi podporządkowanymi władzom centralnym w Wiedniu. Na Śląsku przede wszystkim zmieniono strukturę sejmu. Na miejsce przewodniczącego obradom starosty generalnego, którym bywał z reguły jeden z książąt śląskich, utworzona została władza kolegialna - urząd zwierzchni zależny od cesarza. Rola sejmu ograniczona została do uchwalania podatków. Sejm utracił swoje dotychczasowe znaczenie polityczne.W celu natomiast ściślejszego i bezpośredniego podporządkowania książąt śląskich władzom wiedeńskim ujednolicona została także administracja w poszczególnych księstwach z kolegialnymi starostami na czele, podporządkowanymi Urzędowi zwierzchniemu we Wrocławiu, a nie książętom. Księstwa utraciły przez to resztki swej suwerenności i autonomii i włączone zostały w scentralizowany system administracyjny, skarbowy i sądowniczy wielonarodowościowej monarchii habsburskiej.

Dynastia wirtemberska -ujęto książąt oleśnickich (także panowanie na Bierutowie i Dobroszycach )
1648 -1664 Sylwiusz Nimrod
1664 -1668 Karol Ferdynand
1673 - 1697 Sylwiusz Fryderyk
1698 -1704 Chrystian Ulryk
1707 -1744 Karol Fryderyk
1744 -1792 Karol Chrystian Erdman
Linia oleśnicka Wirtembergów wygasła w roku 1792. Dzięki możliwości dziedziczenia księstwa w linii żeńskiej przeszło ono w ręce książąt brunszwickich (córka Karola Chrystiana Erdmana wyszła za maż za Fryderyka Augusta z linii książąt brunszwicko-luneburskich).

Dynastia brunszwicka (Welfów)
1792 - 1805 Fryderyk August
1805 -1815 Fryderyk Wilhelm
1815 -1826 Karol II
1826-1884 Wilhelm
Po bezpotomnej śmierci Wilhelma dobra oleśnickie podzielono na dwie części. Jedna z nich (z ośrodkiem w miejscowości Szczodre) stała się własnością króla saskiego, zaś druga (z zamkami w Oleśnicy i Bierutowie) miała stanowić lenno książęce dla każdorazowego następcy tronu cesarskiego i królewskiego w Niemczech i Prusach. Po roku 1918 obie części zostały przejęte na własność republiki niemieckiej, lecz już w 1926 r. jej rząd przekazał dawną część oleśnicką w prywatne posiadanie Wilhelmowi Hohenzollern, byłemu następcy tronu (jako członek hitlerowskich SA utrzymał te dobra do 1945 r.). Zobacz też http://www.gca.ch/Genealogie/Oels/Seite_Braunschweig_Oels.htm oraz http://genroy.free.fr/wurt.html

Galas A., Galas A,. Dzieje Śląska w datach, Wrocław 2001
Boras Z., Książęta Piastowscy Śląska, Katowice 1974
http://pl.wikipedia.org/wiki/Ksi%C4%85%C5%BC%C4%99ta_ole%C5%9Bniccy
Mrozowicz W., Wiszewski M., Oleśnica od czasów najdawniejszych po współczesność, Wrocław 2006

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
Szukam sponsora do wydania książki o zamku oleśnickim
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI