Historia ratusza w Dobroszycach

10 lipca 1663 r. książę wirtembersko-oleśnicki Sylwiusz Nimrod wystawił dokument lokacyjny przekazując zasadźcy teren obok wsi Dreske w celu lokowania tam miasta na prawie niemieckim. Prawdopodobnie lokowane miasto miało mieć - jak Oleśnica - powierzchnię 1 łanu czyli ok. 16,8 ha. (ok. 500 x 400 m). Zasadźca wybrany przez księcia miał wykonać pomiary terenu, opracować plan miasta, zwerbować osadników, nadzorować budowę oraz zorganizować zarządzanie miastem. Między innymi - wytyczył prostokątny rynek (obecne jego wymiary 97 x 73 m. wg informacji Marcina Adamskiego) z czteroma ulicami. Zapewne w środku tego placu wytyczył plac handlowy, na którym miały stanąć ławy i kramy. Wokół rynku wytyczył bloki zabudowy, które z kolei podzielono na działki pod zabudowę - było ich ok. 90. Działki te osadnicy otrzymali w wieczystą dzierżawę. Na nich rozpoczynali samodzielnie i za własne środki budowę domów - głównie drewnianych, bogatsi stawiali szachulcowe. Zasadźca stworzył też kancelarię miejską, która musiała mieć pieczęć, aby uwierzytelnić wytwarzane dokumenty.

Chociaż książę Sylwiusz Nimrod zmarł po 9 miesiącach (26.04. 1664 r.) - zasadźca zgodnie z otrzymanym aktem lokacji najpewniej dalej wypełniał jego wolę. Dlatego można sądzić, że już w 1675 r. istniała drewniana zabudowa miejska. Rozplanowanie miasta częściowo nawiązuje do rozwiązań renesansowych. Centralny plac otrzymał ulice wyprowadzone prostopadle ze środków pierzei [10].

Fragment planu miasta Dobroszyce z około 1750 - 1774 r. - pokazano rozmieszczenie ratusza
Rysunek F.B. Wernera, stanowiący własność BUWr

Rozplanowanie Dobroszyc jako miasta
o osiowych układach barokowych - oznaczonych kolorem szarym [10]

Zabudowa już w XVIII w. była zwarta zarówno w pierzejach rynku, jak i wzdłuż ulicy biegnącej ku północnemu wschodowi. Składała się ze szczytowo sytuowanych szachulcowych domów, z czasem zastępowanych przez kamieniczki [10].

Po okrzepnięciu miasta powinien zostać wybudowany ratusz. Niestety nie powstał, co mogło świadczyć, że mieszczan nie było stać na jego wybudowanie. Można było się tego spodziewać, gdyż miasta rozkwitały dzięki handlowi, a Dobroszyce istniały zbyt blisko Oleśnicy, która stwarzała nadmierną konkurencję. Dlatego zarządzanie miastem odbywało się chyba z domu burmistrza lub/i z jakiegoś zajazdu, w którym Rada Miasta mogła się zbierać na obrady.

Dopiero księżna Anna Zofia chcąc podnieść znaczenie księstwa dobroszyckiego i jej syna Karola zdecydowała za swoje pieniądze wybudować ratusz w 1693 r.

Była to tania piętrowa budowla wykonana z muru pruskiego. W wieżyczce ratusza istniał jednowskazówkowy zegar, wybijający godziny. Pod ilustracją istnieje krótki nieczytelny tekst, który mógł nieco wyjaśnić historię ratusza. O jego odczytanie poprosiłem niemieckiego historyka i genealoga Klausa Liwowsky, który od ponad 20 lat wspomaga mnie swoją wiedzą.

Odczytany tekst: Das Juliusburger Rathaus gezeichnet von Carl Klose. Es wurde Mittwoch den 12ten
Juli 1826 nachdem die Glocke zum letztenmal 2 Uhr geschlagen, niedergerissen, und für immer vernichtet.

Przetłumaczony tekst: Ratusz w Juliusburgu narysowany przez Carla Klose. Został zburzony w środę 12
lipca 1826 roku, po tym jak dzwon po raz ostatni uderzył w godzinę drugą, i został rozebrany na zawsze.

Jednocześnie K. Liwowsky przeszukał literaturę i w dziele Knie J. G. z 1828 r. [3] znalazł dodatkową informację o ratuszu:

"Ratusz, który księżna Anna Zofia zbudowała w 1693 roku, musiał zostać zburzony w 1826 roku po tym, jak stał przez 133 lata i nie był zdatny do użytku, a zubożali mieszkańcy nie byli w stanie zrobić nic, aby go utrzymać. Znajdujący się na nim zegar został od tego czasu umieszczony nad domem komunalnym [Communal-Hause] nr 6, w którym znajdują się również obecne sale sesyjne [Sessions-Lokale] i kancelaria [Registratur]."

Z tekstu J.G. Knie wynika, że "historia ratuszowa" po 1826 r. powtórzyła się. Ponownie zarządzanie miastem nie odbywało się z ratusza, a z jakiegoś budynku. Tym razem znamy już jego numer, czyli możemy zidentyfikować "zastępczy ratusz", znajdujący się w budynku nr 6. Budynek ten już nie istnieje, ale z opisu wynika, że musiał być wysoki, skoro umieszczono na nim zegar. Można sądzić, że pełnił rolę zastępczego ratusza jeszcze w latach 1910-1913, bowiem wtedy pojawiła się widokówka z nagłówkiem Juliusburg - Ring mit Rathaus i na niej ratuszem już jest poniższy budynek z zegarem.

Budynek z zegarem pełnił funkcje ratusza do 1928 r., kiedy to Dobroszyce zostały pozbawione praw miejskich. Źródło fot. [1]

Data 1910-1913 wybudowania powyższego budynku z zegarem, względnie przystosowania go do funkcji ratusza nie budziłaby wątpliwości, gdyby była poparta datą na stemplu widokówki (czy będzie to możliwe?). Przeczy temu von Bülow podając w swojej książce [1] na s.138 "Nowy ratusz został wybudowany dopiero po I wojnie światowej". Potwierdza to Krzysztof Szymański [9], s. 99, dodając jednocześnie, że wcześniej "korzystano ze skromnego biura gminy". To znaczyłoby, że burmistrzowie od 1828 do ok. 1910-1915 nie tylko korzystali z pomieszczeń domu nr 6, ale i z innych. Wybierali budynek, który był najtańszy na wynajem.

Być może ta mierna historia ratusza dobroszyckiego przyczyniła się też do pozbawienia miejscowości praw miejskich w 1928 r.