Marek Nienałtowski
Miejsca różnorodnych rozrywek oleśniczan do początków XX wieku

W zależności od pozycji społecznej - Oleśniczanie uczęszczali do sobie właściwych miejsc rozrywki. W XIX w. inteligencja, urzędnicy, właściciele drobnych firm, kupcy, bogaci rzemieślnicy, gospodarze z okolicznych wsi itp. bawili się w salach hotelowych oraz ogródkach przy nich. Sale hotelowe pełniły rolę tanecznych, koncertowych, teatralnych, sportowych (kręgle, bilard) i miejsc zebrań.

Biedniejsze grupy społeczne uczęszczały do zajazdów, piwiarni, gospód, ogródków letnich itp. Członkowie bractw strzeleckich bawili się w domach strzeleckich, członkowie różnych związków w swoich salach. Oficerowie uczęszczali do kasyn oficerskich (najstarsze Casino). Tych miejsc w Oleśnicy nie brakowało. Zimą uczęszczano na ślizgawki na stawach, zalewanych specjalnie łąkach i na tory saneczkowe.

O wykorzystaniu sal hotelowych, zajazdów, ogródków itp. do celów muzyczno - teatralnych szczegółowo napisała Pani Agnieszka Drożdżewska w "Życie muzyczne w Oleśnicy w XIX w." Praca magisterska. Wrocław 2004. Praca ta miała być wydana drukiem w Oleśnicy, ale zeszło na obietnicach.
Dodano 09.02.2020 r. - wydano ją dopiero za czasów Burmistrza Michała Kołacińskiego w 2017 r.

Najstarszymi miejscami rozrywki były sale ratuszowe i domy strzeleckie (gildii strzeleckiej). W Domach strzeleckich powstających już od XV-XVI w. istniała duża sala zebrań, pełniąca również rolę sali ćwiczeń, piwiarni i miejsca przedstawień trup teatralnych. Największy z domów strzeleckich i najstarszy (Altes Schützenhaus) znajdował się przy Ohlauerstrasse 60 (3 Maja). Pokazano go na poniższej widokówce.Obecnie dom mieszkalny.

Zentral -Theater (w Altes Schützenhaus - stary dom strzelecki), restauracja i późniejsze kino
Hotele
Hotele to dawne karczmy, leżące najczęściej przy rogach ulic wchodzących do rynku. W tym celu podczas lokacji miasta narożne parcele wyznaczano jako większe, z przeznaczeniem na zajazdy. Niektóre z tych karczm z drewnianych przerodziły się w murowane i pomimo licznych pożarów dotrwały do XIX jako hotele. Najbardziej znane pokazano na poniższych widokówkach i planach. Wymieniane były w opisach podróży - także Polaków, przejeżdżających przez Oleśnicę w drodze do Saksonii lub do "wód". Każdy hotel musiał mieć odpowiednie zaplecze pozwalające na umieszczenie powozów, koni oraz manewrowanie nimi (wjazd i wyjazd). Poniżej pokazano rozmieszczenie najstarszych hoteli oleśnickich. Ze zdjęć wynika, że były to najbardziej okazałe budynki w rynku.
Strzałkami oznaczono budynki hoteli:
1 - Zum goldenen Adler (Pod Złotym Orłem) (Rynek 25);
2 - Zum blauer Hirsch (Pod Błękitnym Jeleniem) (Rynek 31);
3 - Zum Fürst Blücher (Pod księciem Blücherem) (Rynek 40).

4 - Zum alten Fritz (Pod Starym Fritzem). Rynek 18, powstał na przełomie XIX/XX w.

Ich rozmieszczenie pokazano na poniższym planie. Największą powierzchnię zajmował Złoty Orzeł, zatem Błękitny Jeleń, Książę Blücher i Stary Fritz. W 1935 r. książka adresowa miasta nie ujmuje już w spisie hotelu Błękitny Jeleń. Po wojnie krótko istniał hotel Pod Złotym Orłem. "Stary Fritz" został "okaleczony" i rozebrany w latach 60-ych XX w.. Rzeźba starego Fritza, czyli Króla Fryderyka II została chyba zniszczona po 1948 r., pozostała po niej tylko wnęka. Autorem tego zdjęcia jest najpewniej Pan Edward Niczypor.

Hotele i restauracje na przedmieściach
Wraz z rozbudową miasta powstawały hotele i restauracje na jego przedmieściach. Najstarszy na przedmieściu oławskim był Goldner Stern wzmiankowany już w 1837 r. Nie wiadomo czy niżej pokazany budunek hotelu ma coś wspólnego z dawną restauracją Goldner Stern. Na przedmieściu trzebnickim najstarsza restauracja nosiła nazwę Miasto Brunszwik.

Hotel Goldner Stern (z prawej) Obecnie na parterze - Bank PKO SA. Sale hotelowe zamieniono na mieszkania (róg ul. 3 Maja i Wały Jagiellońskie).

Nie wiadomo kiedy pojawił się hotel i restauracja Prinz von Preussen (książę Prus). Zapewne nastąpiło to po wybudowaniu pobliskich koszar, czyli po 1870 r. W spisie hoteli z 1935 r. już nie występuje. Jest ujęty jako restauracja. Po zajęciu Oleśnicy przez Armię Czerwoną urzędował w nim wojskowy Komendant Miasta. Obecnie ten budynek leżący na rogu ulic Lwowskiej i B. Krzywoustego zajmuje lecznica dla zwierząt.

Rozmieszczenie Hotelu Prinz von Preussen leżącego wcześniej przy Bernstadterstrasse 1 (dom pokazany strzałką).

Ważną rolę jako hotelu i miejsca rozrywki spełniały sale Elysium wybudowane prawdopodobnie ok. 1820 -1830 r., wzmiankowane w 1837 r, leżały na przedmieściu Maryjnym, przy trakcie do Sycowa - później Wartenberger strasse 22. Posiadały trzy sale restauracyjne, ogródek letni i hotel. Widok Elysium z początku wieku pokazano na poniższej widokówce. W salach mogły odbywać się koncerty. W 1896 jedną z sal przystosowano do wystawiania sztuk teatralnych. Mogła pomieścić ponad 500 widzów.


Budynki "Elysium" na początku XX w.

W latach 1925 - 1926 do stuletniego budynku "Elysium" dobudowano nowoczesny budynek mieszczący zautomatyzowaną scenę (najnowocześniejszą wówczas na Dolnym Śląsku), aparaturę obsługi i liczne garderoby. Całość (z dodatkowymi budynkami) nosiła nazwę Oelser Stadtsäle. Z przebudowy budynku Elysium powstała także sala teatralno - koncertowo - restauracyjna (po zmianie ustawienia krzeseł) na około 1000 miejsc. Z porównania powyższego i poniższego rysunku wynika, że po modernizacji zrezygnowano z dwóch dużych wejść od strony ul. Wojska Polskiego. Wprowadzono natomiast 2 wejścia od strony narożnej i dodatkowo jedno do restauracji. Szerszy opis.

Widok Sal miejskich po 1925 r. Widoczne 3 bramy wejściowe. Na końcu znajduje się dobudowany budynek mieszczący scenę teatralną i garderoby.

Prawdopodobnie w skład Stadtsäle wchodził organizacyjnie Palast-theater (kino-teatr) leżący przy Ohlauerstrasse 18 (późniejsze kino Meteor przy 3 Maja. Obecnie nieczynne).

Na początku XX w. zaczęły powstawać hotele bez rozbudowanej funkcji koncertowo - rozrywkowej. Należały do nich: Bahnhofshotel, inne mniejsze.


Bahnhofshotel. Podobno posiadał salę na 500 miejsc (obecnie budynek PiMBP).

Zajazdy
Były to najczęściej budowle z dużymi ogrodami, leżące na skraju miasta, niekiedy nad wodą. Odwiedzane były najczęściej przez osoby mające konne powozy lub lubiące długie wycieczki za miasto. Z czasem zajazdy zostały wchłonięte przez rozbudowujące się miasto.

Najstarszym znanym zajazdem był najpewniej Monplaisir - wcześniej książęcy dom letni (Lusthaus) wybudowany za czasów Karola II Podiebrada (pokazywany na szkicach Wernera). Potem stał się kawiarnią książęcą i najprawdopodobniej na początku XIX w. sprzedany i dostępny ogółowi oleśniczan.

Innym znanym zajazdem było Tivoli, rozmieszczony przy Wartenberger strasse 47 (Wojska Polskiego). Wybudowano go przy końcu lat 50-tych XIX w. Najprawdopodobniej oprócz obsługi podróżnych miał służyć jako punkt zabaw i spotkań dragonów ze stacjonującego nieopodal Regimentu nr 8. Po wojnie na jego ruinach postawiono restaurację "Pod kasztanami". Zajazd Apothekerei leżący przy drodze do Boguszyc jest jednym z najstarszych, gdyż pokazywano go na mapach z 1828 r.

Miejsce rozmieszczenia zajazdów Tivoli i Apothekerei.
Dla orientacji pokazano z lewej część koszar Regimentu Dragonów nr 8 leżących przy Wartenbergerstrasse (Wojska Polskiego), którzy często organizowali uroczyste spotkania w Tivoli. Drugi z wymienionych zajazdów mieścił się w jednym z pierwszych domów przy wjeżdzie do Boguszyc.



Budynek Tivoli, sala restauracyjna i ogródek

Zajazdy Schützenhaus i Bahns Anlagen leżały obok siebie przy Buselwitzer Chaussee, która po 1935 r. zmieniła nazwę na Ludendorffa, obecnie Wileńska.


Zajazd (restauracja) Bahn's Anlagen leżała początkowo przy Nachodstrasse (Lwowska) 12, potem wejście było od Buselwitzerstrasse 4 (Wileńska).


Zajazd Schützengarten - Ogródek strzelecki leżał przy Buselwitzerstrasse 5 (Wileńska). Posiadał strzelnice z kulochwytami.
Resztki kawiarni rozebrano w latach 50-ych.

Blüchergarten (restauracja i park) - powstał zapewne w XIXi, istniał jeszcze w 1945 r., Nie został spalony w trakcie walk o miasto. Nie zachowały się żadne ślady budynku. Poniżej na planie pokazano miejsce jego rozmieszczenia.

Początkowo wejście do Ogródka Blüchera odbywało się z Wartenbergerstrasse (Wojska Polskiego), a potem z Blücherstrasse (Klonowa)

Zajazd Blüchergarten widoczny w oddali. Pokazana ulica to początek obecnej ul. Klonowej (wjazd z ul. Wojska Polskiego). Z widokówki A. F

Ogródki letnie

Najbardziej znany to Bellevue, leżący po zachodniej stronie zamku oleśnickiego. Spełniał role piwiarni i ogródka koncertowego. Oficjalnie był nazywany ogródkiem koncertowym. Powstał zapewne w połowie XIX w.

Ogródek koncertowy Bellevue po zachodniej stronie zamku. Widoczna muszla koncertowa i zadaszony podest dla potrzeb koncertowych. Więcej o tym obiekcie.

Inne umiejscowione były przy prawie każdym hotelu i zajeździe.

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
 Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI