Marek Nienałtowski
Sensacyjna informacja - znany architekt Karl Friedrich
Endell projektował sąd i więzienie w Oleśnicy
28.01.2007 r.

Kiedy po raz pierwszy odwiedziłem stronę Muzeum Architektury w Berlinie odnalazłem informację, że Karl Friedrich Endell jest autorem projektu budynku Sądu Ziemskiego w Oleśnicy (autor również obecnego budynku Muzeum Narodowego we Wrocławiu). Nie było przy tym załączonych żadnych szczegółów - planów, rysunków itp.

K.F. Endell natomiast figurował jako autor budynków sądów i więzień w innych miastach. Zazwyczaj oba te obiekty były projektowane i budowane jednocześnie i ulokowane obok siebie. Sądziłem, że podobnie mogło być w Oleśnicy. Jednak nie odnalazłem informacji o projektancie więzienia, a w historii miasta podano, że wybudowano je w latach osiemdziesiątych XIX w. i dlatego tę tezę wstępnie odrzuciłem.

Przypadek (wywołany przez Pana Marka Włodarczyka z Oławy), spowodował, że ponownie wpisałem w przeglądarkę hasło "Karl Friedrich Endell" i pojawiły się sensacyjne materiały - plany budynku sądu i więzienia. Okazało się, że zbiory on-line poszerzono - chwała dyrekcji muzeum. Poniżej rysunek budynku sądu ze zbiorów Muzeum Architektury w Berlinie.

Jednocześnie wiadomo, że K. F. Endell był berlińskim architektem Ministerstwa Robót Publicznych Zjednoczonych Niemiec i zmarł w 1891 r. Czyli zamysł projektu wykonał Endell a techniczną realizację wykonali członkowie jego zespołu. Poniżej rysunek sądu G. Karowskiego z 1894 r.

Rysunek budynku sądu z 1894 r. Autor G. Karowsky.

I po wybudowaniu , inny widok

Uwaga: strona Muzeum Architektury w Berlinie jest często oblegana i i nie zawsze otwiera się.

Plany budynku sądu z 1896 r. Plany budynków więzienia.

Strona czołowa budynku sądu projektu K.F. Enddella.
Z: http://architekturmuseum.ub.tu-berlin.de/index.php?set=1&p=79&Daten=125201

Projekt modernizacji więzienia wykonany przez K.F. Endella, jako uzupełnienie starego budynku głównego
Z: http://architekturmuseum.ub.tu-berlin.de/index.php?set=1&p=79&Daten=125213

Linki do tych planów ulegają niekiedy zmianom. Obecnie są pod http://architekturmuseum.ub.tu-berlin.de/index.php?set=1&p=51&sid=129353516182401&z=1

Kopie planów, za niewielką sumę pieniędzy, można zakupić w Muzeum. Plany mogą być ozdobą "mini muzeów" obu wymienionych instytucji oraz Muzeum miasta Oleśnicy. Z podanych informacji można wnioskować, że projektowanie budynków sądu i więzienia rozpoczęto przed śmiercią Endella w 1891 r. , ogólny widok był gotowy w 1894 r. i projekt zakończono w 1896 r. Sąd już pokazano na widokówce z 1897 r. Taki budunek wówczas budowano w ciągu Kilku - kilkunastu miesięcy.

Na obu planach budynków nie jest widoczny podziemny tunel, jakoby łączący obie instytucje. Był on podobno jeszcze drożny w latach pięćdziesiątych i jakoby opisywany w literaturze międzywojennej (wspomnienia więźnia).

Dowiedziałem z e-maila od osoby dobrze poinformowanej pracującej w sądzie (dziękuję !), że:

• W trakcie prac remontowych w budynku sądu (warto zajść do sądu i zobaczyć jak wygląda po remoncie) na żadne przejście nie natrafiono. Nie było też żadnych śladów by jakiś otwór był wcześniej zamurowywany. Nie potwierdzają tego też plany obu obiektów.
• Okrąg pokazany na dziedzińcu sądu (2) jest głęboką studnią, z której kiedyś był zasilanany budynek sądu. Studnia ta obecnie przykryta jest nową nawierzchnią, ale pozostawiony został właz, pozwalający na "zaglądnięcie".
• Część pomieszczeń sądu była ogrzewana przez nadmuch ciepłego powietrza. Piec którym je ogrzewano - istnieje i jest umiejscowiony w piwnicy (częściowo zastawiony regałami archiwum) i "cieszy oczy tych, których takie rzeczy interesują".

Zobacz: Więzienie w Oleśnicy