Grota parkowa na poziomie dna fosy u podnóża bastionu wschodniego to prawdopodobnie
pozostałość parku z ok. 1780-1790 r. Fot. Krzysztof Wiesner
Marek Nienałtowski
Grota Parkowa przy zamku oleśnickim
23.08.2024 r.
Przy zamku oleśnickim istniał Park Zamkowy, obejmował on tylko teren bastionów. Twórcami Parku byli głównie Wirtembergowie. Na bastionach, które wkrótce straciły rację bytu, tworzyli parki - najpierw w stylu francuskim (głównie Chrystian Ulryk) i w stylu angielskim - Karol Chrystian Erdmann. Dla księcia Erdmanna tworzył ogrody w stylu francuskim i angielskim ogrodnik J. G. Kloeber (1758-1821). W Pokoju miał teren 40 ha, a w Oleśnicy raptem 2 ha. W Oleśnicy pozostałością "kamienną" po parku angielskim chyba została tylko grota (inne nazwy pieczara, wnęka, nisza...). Nie wiadomo jakie było jej przeznaczenie.
Grota parkowa na poziomie dna fosy u podnóża bastionu wschodniego to prawdopodobnie
pozostałość parku z ok. 1780-1790 r. Fot. Krzysztof Wiesner
Wybudowana grota o niewiadomym przeznaczeniu staje się po 1945 r. obiektem domysłów. Dzieciom w żartach mówiono, że pewnie to smocza jama.
W tej grocie wg legendy oleśnickiej wylegiwał się smok.
Pokazuje go Zbigniew Podurgiel
Grota została wybudowana z rudy darniowej. Przed tysiącami lat ta ruda musiała występować na terenie Oleśnicy, gdyż archeolog Edward Drużyłowski odkrywał na Ratajach piece dymarki, w których była przetapiana. Przy budowie wieży zamku oleśnickiego wykorzystywano tę rudę w fundamentach [3]. Nie wiem, czy XVIII w. była w powiecie oleśnickim kopalnia tej rudy. Spotyka się na terenie powiatu budynki z dodatkiem brył tej rudy. Jako materiał budowlany miała zalety i wady.
Moje zdjęcie z 2016 r. Widać, że
grota była wybudowana z rudy darniowej. Już wówczas bryły rudy odpadały
ze sklepienia i nawet z boków
Na zdjęciu z 2005 r. jeszcze widać bryły rudy na sklepieniu groty.
Osobiście widziałem wystające z trawy końce cegieł, co pozostaje zagadką.
Czyźby grota była wzmocniona murowanym murem, który został też rozebrany
Wykonanie tylko jednej groty z brył rudy może świadczyć też, że tego materiału było mało. Może przywieźli go z okolic Krogulnej, gdzie Wirtembergowie mieli hutę, czyli musieli mieć rudy pod dostatkiem. Może nie zdążyli wybudować więcej grot, a może taki był tylko zamysł ogrodnika Kloeberga. natomiast do czego mogła służyć grota można sprawdzić w Pokoju.
Podczas współpracy przy pisaniu książki o Pokoju [1] miałem okazję poznać historię parku. Pisano w niej o darniowych budowlach podobnych do budowli oleśnickiej. Natomiast nie wiedziałem, jak one wyglądały, gdyż ilustracje nie zmieściły się w książce. Dopiero niedawno Danuta Obrębska- Kubik przysłała mi link do zdjęć z Pokoju, na których widać budowle przypominające grotę w Oleśnicy.
Okazuje się, że w parku angielskim (który zostanie odtworzony) istnieje rotunda z pięcioma niszami (jedna z nich niżej). W niszach znajdowały się figury generałów pruskich, biorących udział w wojnie siedmioletniej (1756-1763). Po pewnym czasie figury generałów usunięto i w niszach umieszczono maszkary, które mechanicznie wyskakiwały, strasząc zwiedzających. Po śmierci jednego z zwiedzających - maszkary usunięto i do dzisiaj nisze są puste, ale nie uszkodzone. Sprzyjało temu użycie sklepienia z cegieł.
 |
|
Nisze ceglane z dodatkiem brył rudy. Bryły rudy darniowej tworzyły ścianę rotundy Źródło: Pokój - Elizjum. Eksploratorzy - tam zdjęcia rotundy z niszami |
Można sądzić, że w Oleśnicy mogła istnieć jedna grota (nisza), bo więcej nie udało się wykonać, a może zabrakło rudy. Jeśli była tylko jedna grota specjalnie wybudowana - to nie wiadomo, czyja postać miałaby w niej stanąć.
Należy pamiętać, że książę Erdmann także rozbudowywał stawy - szczególnie w Pokoju, gdzie były ku temu wielkie możliwości [1]. natomiast w Oleśnicy podzielił niewielki Staw Wałowy groblą na dwie części. W jednym zwanym dalej Wałowym umożliwił hodowlę ryb. Drugi związany z zamkiem nazwano Zamkowym. Nad jego brzegiem sadzono drzewa i wykonano wysepkę, na której postawiono pomnik. Zapewne tak jak w Pokoju mógł to być pomnik związany z mitologią grecką np. Artemidy, Ateny, Apolla itp. [1]. Także podobny pomnik istniał na wysepce pokazanej niżej.
 |
Na powyższej grafice z prawej, obok pływających łabędzi znajdował się bastion wschodni, a po przeciwnej jego stronie grota parkowa. Można sądzić, że po analogii - w grocie znajdowała się rzeźba związana z mitologią grecką. Może wysepkę i grotę wykonali równocześnie, a obie rzeźby umieścili w jednym czasie.
Czy grota parkowa w Oleśnicy będzie zrewitalizowana?
 |
|
Młodzież z OHP w lipcu 2024 r. wykonała żelazną kratownicę, która może powstrzymać ostateczne zawalenie groty.
Nie wiem, jakie plany ma dyrekcja zamku. Odtworzenie groty wydaje się być trudne, ale być może znajdzie się ruda i specjalista od budowy obiektów z rudy darniowej? |
Literatura:
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI