Marek Nienałtowski
Historia budynków otaczających kościół Św. Trójcy
08.06.2010 r.
Chociaż w tytule pojawia się słowo "historia" - niżej napisany tekst należałoby traktować jako przypuszczenia, oparte na wielu szczątkowych (i niekiedy wzajemnie wykluczających się!) informacjach. Mając dostęp do map i znając historię miasta - mogłem je tylko nieco skorygować i uprządkować. Może w przyszłości ktoś zechce pogłębić i zweryfikować poniższe informacje.
Niżej pokazałem na mapie kościół Św. Trójcy i obok budynki (ich numery oznaczone kolorem żółtym) o których wspominam:
 |
Dom nr 16 przy ul. Kościelnej - Kościół Św. Trójcy. Dom nr 15 przy tej ulicy - dawna plebania. Dom nr 14 przy ulicy Okrężnej - domu Wintera, kaplica, dom Kuratusa i szkoły katolickiej (w różnych okresach). Dom nr 4 przy ul. Łużyckiej - hospital Wendego, plebania. |
Kaplica, dom kuratusa i szkoła katolicka w domu przy Röhrstrasse 14
Początek historii tego domu łączy się historycznie z budynkiem mieszkalnym stojącym na Przedmieściu Mariackim - czyli stojącym przed Bramą Mariacką. Dokładnej jego lokalizacji jeszcze nie znamy. Był własnością Michała Józefa Richela - celnika i piwowara, czyli osoby dobrze sytuowanej. Jako gorliwy katolik przekazał w 1728 r. swój dom na kaplicę i utrzymywał kapłanów. W 1735 r. Kuria Biskupia we Wrocławiu skierowała do Oleśnicy ks. kuratusa Leopolda Jana Pientaga. On także zamieszkał w domu Richela i czynił starania o przeniesienie kaplicy z przedmieścia do centrum miasta. Kaplica na przedmieściu istniała do1738 roku.
«Z kilku wzmianek istniejących w Internecie sądzę, że Kuratus to ówcześnie ksiądz, którego zadaniem było wybudować kościół i stworzyć warunki do powołania parafii»
Historia kaplicy, domu kuratusa i szkoły katolickiej, miała związek z Janem Józefem (Johann Joseph) Winterem - poczmistrzem królewskim, który mieszkał przy ulicy Okrężnej 14 w piętrowym domu. Był katolikiem, tercjarzem św. Franciszka - świeckim członkiem zakonu św. Franciszka z Asyżu (żonaty, czwórka dzieci). Kiedy dom Michała Józefa Richela stał się za ciasny - ks. Pientag przenosi się do domu Wintera. Tam w 1738 r. urządzono kaplicę. 30 października 1738 roku w wieku 64 lat umiera J. J. Winter (kilkanaście lat później jego szczątki pochowano pod amboną Kościoła Św. Trójcy). Dom i kaplicę przejmuje ks. kuratus Pientag (dlatego nazywano go "domem kuratusa"). Dom stał się miejscem kultu dla oleśnickich katolików, stąd prowadzono walkę o zgodę na wybudowanie kościoła, potem był miejscem, skąd nadzorowano jego budowę. Budowę kościoła rozpoczęto na wolnej parceli (zapewne została "opróżniona przez pożar" w 1730 r.), po drugiej stronie ulicy Okrężnej. Po wybudowaniu kościoła (1744 r.), przylegająca do niego plebania i dom kuratusa stanowią własność Kościoła Katolickiego. ks. L. J. Pientag umiera w 1750 r. i zostaje pochowany w kościele Św. Trójcy obok J. J. Wintera.
Katolicka szkoła powszechna powstała prawdopodobnie w 1801 roku i mieściła się początkowo w zamku (chciałbym znać przyczynę, dla której książę wyraził na to zgodę. Może był to zwykły "biznes" płacili, to wynajął). W 1817 r. wzmiankuje się szkołę katolicką mającej trzy oddziały, umieszczoną w domu kuratusa, czyli w byłym domu Wintera. W 1817 lub 1819 r. miała miejsce jego przebudowa i wtedy nauka odbywała się w innym budynku (w zamku książęcym, lub w hospitalu Wendego, lub św. Wawrzyńca). W 1847 roku szkoła dalej była 3 klasowa z dwoma nauczycielami. W 1849 r. budynek szkolny był ponownie przebudowany. Na Wielkanoc 1890 r. szkoła ta miała cztery oddziały, a 1 stycznia 1896 roku wspominiano czterech nauczycieli. Budynek szkolny wobec rosnącej liczby uczniów był za ciasny. Dlatego w 1899 r. miasto wybudowało nowy gmach szkolny przy obecnej ulicy Bolesława Prusa. Mieściły się w nim pokój nauczycielski oraz pięć sal lekcyjnych. Uruchomiona 17 października szkoła była pięciooddziałowa (7. oddziałowa szkoła katolicka powstała dopiero w 1918 roku) [3]. W 1935 roku były budynek szkolny przy ul. Okrężnej w dalszym ciągu istniał i należał do kościoła katolickiego. Na zdjęciu lotniczym z 1 lutego 1945 r. pokazany jest jako spalony, nie został odbudowany.
Przytułek Wendego i plebanie przy kościele Św. Trójcy
 |
W 1797 r. obok kościoła Św. Trójcy, zapewne na terenie przykościelnego cmentarza powstaje dom dla biednych (przytułek, hospital) fundacji Kacpra Zygmunta Wendego. W nim zamieszkiwało 10. mężczyzn. Przytułek ten w różnych okresach czasu stanowił zastępczą szkołę. Prawdopodobnie w 1817 roku gościł uczniów szkoły katolickiej (w historii zamku napisano, że w tym czasie tam była szkoła katolicka), a w 1875 - 1879 r. uczniów Seminarium Nauczycielskiego (wg innych informacji seminarzyści uczyli się w hospitalu św. Wawrzyńca). W 1894 roku wybudowano zbiorczy hospital przy ul. Lwowskiej i dlatego stary hospital Wendego traci rację bytu. Nie wiadomo jaką dalej pełni rolę. Wymieniany jest w 1921 r. jako własność kościoła katolickiego. Po 1935 roku, a przed 1939 rokiem - dotychczasowa plebania - dom parafialny przy ul. Kościelnej 15 zostaje zburzony i w tym miejscu powstaje przybudówka kościoła Św. Trójcy. Wówczas były hospital Wendego zaczyna pełnić rolę plebanii. Wg niektórych opinii został on spalony w czasie wojny i potem odbudowany. Ale starzy mieszkańcy Oleśnicy twierdzą, że nie był spalony i po remoncie dalej pełnił rolę plebanii. |
Rysunek kościóła Św. Trójcy z cmentarzem przykościelnym
z ok. 1750 roku. Wg F. B. Wernera z książki R. Lena.
W końcu cmentarza powstał w 1797 roku hospital fundacji
Zygmunta Wendego. |
Literatura:
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI