Marek Nienałtowski
Oleśnickie pamiątki po huzarach i ich wirtemberskim pułkowniku

W 1788 r. zaczyna stacjonować w Oleśnicy Regiment Huzarów nr 4., liczący ok. 1300 oficerów, podoficerów i żołnierzy. Zazwyczaj w mieście stacjonował sztab i jeden szwadron, pozostałe szwadrony były rozmieszczone w okolicznych miastach (m.in. w Dobroszycach i Międzyborzu). Z tego regionu regiment pobierał rekrutów, najczęściej chłopów. W 1781 r. komendę nad regimentem obejmuje 23. letni pułkownik książę Eugen Friedrich Heinrich von Württemberg. Zamieszkał w Domu Patrycjuszy i w trakcie pobytu w Oleśnicy awansował na generała.

Huzar i oficer w mundurze z ok. 1802 r.
Dom patrycjuszy po 1945 r. Fot. z kolekcji A.F. [3]

Nie był blisko spokrewniony z oleśnickim księciem Karlem Christianem Erdmannem Wirtemebrgiem, ale szybko połączyła ich nić przyjaźni. Książe będąc wówczas w wieku 65 lat i nie mając syna-spadkobiercy, widział w nim może syna. Tym bardziej, że oboje mieli wspólne zamiłowania: "wojaczka", łowiectwo, muzyka, teatr i literatura. Gdy książę Erdmann wraz z żoną obchodził Złote Gody w 1791 r. wówczas książę Eugen wydał w zamku ucztę na cześć solenizantów. Ponadto skomponował (!) i wystawił z tej okazji trzyaktowy singspiel (śpiewogra, lżejsza forma opery, rodzaj niemieckiej opery komicznej) Der glückliche Tag, w którym aktorami uczynił pracowników i urzędników z zamku oraz swoich podwładnych [1]. Zapewne ta bliższa "komitywa" spowodowała, że książę Erdmann uczynił z Eugena swojego spadkobiercę na dobrach, nienależących do lenna królewskiego, którymi mógł dowolnie rozporządzać. Zaskoczyło to jego zięcia Friedricha Augusta von Braunschweig-Wolfenbüttel, który objął lenno oleśnickie, sądząc że także obejmie Pokój. W ten sposób powstała II śląska linia Wirtembergów w Pokoju. Więcej o nich można poczytać w pięknie wydanej Monografii Pokoju [2], w której napisałem rozdział dotyczący sylwetki księcia Erdmanna.

Pamiątką po huzarach są księgi chrztów i małżeństw (w archiwach), natomiast kolekcjonerzy posiadają różnorodne dokumenty i ilustracje. Poniżej 3 dokumenty z kolekcji Marka Górnickiego, dotyczące zwolnień ze służby huzarów z własnoręcznym podpisem księcia Eugena.

Książę Eugen w 1822 r.
Dokument zwolnienia do "cywila" (Powiększenie)

Tłumaczenie dokumentu wykonane przez tłumacza na prośbę M. Górnickiego.
Po tym jak okaziciel tego (dokumentu) Huzar z podległego mi Pułku Huzarów Matheus Elsner rodem z Międzyborza w powiecie oleśnickim, który 4 lata był w służbie wojennej Króla Pruskiego, poprosił o należne mu zwolnienie; co niniejszym zostaje uczynione, ponieważ jako jedyny syn musi zająć miejsce swego ojca, to niniejszym zostaje mu udzielone zwolnienie, jak również świadectwo: że podczas swojej służby zachowała się jak wierny i rzetelny żołnierz, co zostaje potwierdzone przez odciśniętą pieczęć oraz moim własnym podpisem.
Zdarzyło się to w kwaterze postojowej sztabu. Oleśnica dnia 19 marca 1791 r.

W Majestacie Króla Prus
mianowany Generał-Major Armii
Komendant Pułku Huzarów                                                                                                 Friedrich Eugen von Württemberg

Podobny w treści dokument wykonany został w 1805 r. w Namysłowie, gdzie pułk stacjonował w latach 1804-1805. Ten fakt nie jest ujmowany w większości źródeł dotyczących historii pułku. W stosunku do wcześniejszego dokumentu, zamiast lakowej pieczęci, umieszczono pieczęć wydrukowaną (chyba z błędem w nazwisku).

(powiększenie)
Na pieczęci napis: Pułk Huzarów Królewsko Pruskich Książę Eugen von Wurtenberg. Zapewne błąd w nazwisku.

Analiza podpisu na obu dokumentach:


1791 r.


1805 r.

Domyślam się, że podpis księcia zawiera treść: F. H. Eugen ?? von Württemberg. F = Friedrich, H = Heinrich, ?? - książę? Generał?

Trzeci dokument pochodzi z 1789 r. Jest całkowicie ręcznie pisany, Tłumczenie uzyskałem od Elżbiety Gosławskiej.

"W związku ze złożoną należycie prośbą huzara Matheusa Oelsnera, rotmistrza Lichnowskiego Escadronu mojego Regimentu niniejszym udziela się pozwolenia: by w Glashütte (Szklarka Międzyborska?) koło Międzyborza Sycowskiego osiąść mógł w majątku swojego ojca, co uwarunkowane jest urzędowym zezwoleniem, które załączam, iż huzar Oelsner by swoją posiadłość uzyskać uzyskał kwalifikacje do zwolnienia z Regimentu i królewskiej służby. Miejscowość Hoffchen, 17 sierpnia 1789 roku
H. F. Eugen von Württemberg Jego Królewskkiej Wysokości w Prusach Generał-Major Komendant Regimentu Huzarów."

Te trzy dokumenty zwiększają naszą wiedzę o historii wojska pruskiego, wykonywanych dokumentach, historii bazowania pułku i przebiegu służby księcia Eugena. Często księcia F.G. Eugena mylą z jego najstarszym synem, też Eugenem (dlatego dodają do imienia nr II), który w wieku 11 lat został pułkownikiem armii carskiej, a mając 13 lat pojechał do Rosji i wsławił się później w walkach z wojskami Napoleona. Jego rosyjska przygoda wynikała stąd, że siostra jego ojca była żoną cara Pawła I.

Literatura:

  1. Drożdżewska A. Życie muzyczne w Oleśnicy w XIX w. Praca magisterska. Wrocław 2004
  2. Pokój. Monografia. Praca zbior. pod red. E. Gosławskiej. Wyd. II uzup. Pokoj 2015
  3. To nie teatr, a Dom Patrycjuszy

Od autora Lokacja miasta Oleśnica piastowska Oleśnica Podiebradów Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów
Oleśnica po 1885 r. Zamek oleśnicki Kościół zamkowy Pomniki Inne zabytki
Fortyfikacje Herb Oleśnicy Herby księstw Drukarnie Numizmaty Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica Wojsko w Oleśnicy Walki w 1945 roku Renowacje zabytków
Biografie znanych osób Zasłużeni dla Oleśnicy Artyści oleśniccy Autorzy Rysowali Oleśnicę
Fotograficy Wspomnienia osadników Mapy Co pod ziemią? Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie Recenzje Bibliografia Linki Zauważyli nas Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki Fotografie miastaRysunki Odeszli Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI