Marek Nienałtowski
Czy w gałce wieży kościoła NMP istnieje jeszcze "kapsuła pamięci"?
16.08.2020 r.
W 1796 r. podjęto decyzje o wymianie dawnego, jeszcze gotyckiego, hełmu wieży kościoła NMP (rys. niżej z lewej), na bardziej nowoczesną formę. Wzorem był hełm kościoła pw. Najświętszej Marii Panny w Berlinie. Przebudowy zlecono architektowi Jerzemu Wilhelmowi Hellerowi [3]. Wszystkie koszty oceniono na 3200 talarów, które wyłożył książę brunszwicko-oleśnicki Fryderyk August. Prace trwały do 1799 r. W 1798 r. rozpoczęto wykonywanie gałki [4], na której miano zamocować krzyż. Gałkę stanowiły dwie miedziane półkule.
 |
 |
|---|---|
Gotycki hełm wieży kościoła NMP. Rys. F.B. Werner. Z kolekcji Marka Górnickiego. Widać, że już wtedy instalowano galki, do której coś wkładano ku pamięci |
Wspólczesne zwieńczenie. Widoczna gałka stanowiąca podstawę krzyża. Fragment zdjęcia Krzysztofa Wiesnera 2020 r |
W takie kule umieszczano tzw. Kapsuły pamięci. Materiały wkładano w różny sposób - bezpośrednio do kuli, lub pośrednio, poprzez pojemniki, którymi często były pudełka lub tuby wykonane z miedzi (w wiejskich kościołach zdarzały się butelki). Sądzić należy, że ze względu na wymiar - w przypadku oleśnickim użyto wówczas dużego pudełka lub tuby, gdyż musiały zmieścić się nich gazety, broszury i dokumenty.
Przed włożeniem kapsuły pamięci - kule pozłocono, za co zapłacono 100 talarów [4]. Włożono do pojemnika 44 numizmaty. Były to najpewniej ówcześnie używane monety. Być może był wśród nich jakiś złoty dukat, ale najczęściej biedne kościoły stać było jedynie na talary, krajcary i greszle. Można było ich tyle uzbierać w różnych nominałach, gdyż w obiegu były wówczas monety Karola Fryderyka, Karola (dobroszyckiego) i Chrystiana Ulryka [1]. Także umieszczono jakieś wydawnictwo datowane [4], aby odkrywcy kapsuły pamięci wiedzieli z jakiego okresu ona pochodzi. Wtedy znane było czasopismo Journal plaisant, historique, politique et litteraire", drukowane w okresie lipiec 1793 - czerwiec 1795 r., czyli w okresie nas interesującym. Był to miesięcznik w języku francuskim, zawierającym także teksty dotyczące miasta.
Okładka czasopisma [2]
Być może drukarz Ludwig mógł wydać specjalną gazetę, poświęconą temu zdarzeniu.
Ponadto w kapsule pamięci umieszczono dystych (wiersz) autorstwa Günthera [4]. Mieszkańców o tym nazwisku było kilku. Być może był to Karl Ehrenfried Günther, który w tym czasie był konrektorem seminarium oleśnickiego. Wcześniej wydał czasopismo Olsnisches Wochenblatt fur Kinder zur Verbesserung der heutigen Erziehung und des Schulunterrichts in niederen Schulen (Cotygodniowa gazeta dla dzieci poświęcona poprawie edukacji domowej I edukacji szkolnej). Był więc człowiekiem pióra i mógł napisać dystych dla potrzeb kapsuły pamięci [2]. A może był to wiersz Günthera z poprzedniej kapsuły pamięci z 1682 r. Wtedy włożono też dystych tego autora, który był rektorem seminarium. Było to za czasów księcia Sylwiusza Fryderyka. Jak widać nazwisko to łączy się z historią Oleśnicy, także i później.
Dodatkowo umieszczono dystych w języku greckim autorstwa Paula Poligonusa [4]. Przeglądałem cały internet, niestety to nazwisko nie "wyskoczyło". Trzeba dalej szukać.
Dołożono raport o obecności w Oleśnicy królowej Luizy 21-23 czerwca 1798 r., przemówienie czeladnika ciesielskiego o nazwisku Frost, informację o wielkości podatku na jaja, piwo i mięso z 28 lipca1798 r. [5]. Ta ostatnia informacja może wskazywać na przybliżoną datę włożenia dokumentów do kapsuły pamięci.
Także w kapsule umieszczono talar z 1785 r. [4]. Wtedy tylko książę Karol Chrystian Erdmann wydał taką monetę, pokazano ją niżej.
Talar srebrny Karola Chrystiana Erdmanna (1744-1792) wybity we Wrocławiu w 1785 r. [1]
Napisano ponadto, że włożono także dwa medale okolicznościowe [4]. W tym czasie jedynymi okolicznościowymi - były medale związane ze złotymi godami książęcej pary [1]. Czyli mogły to być poniżej pokazane.
Pierwszy medal z okazji złotych godów Karola Christiana Erdmanna i jego żony Marii Zofii Wilhelminy, wybity w 1791 r. [1]
Drugi medal z okazji złotych godów pary książęcej [1]
Ponadto włożono do kapsuły historię kościoła NMP i św. Jerzego od 1340 r. [4]. Nie wiadomo czy była to książka, czy tekst zapisany na kilku-kilkunastu stronach.
Czy zachowała się kapsuła pamięci?
Okazało się, że już w 1842 r. remontowano wieżę i gałkę. Nie wiadomo, co zrobiono z kapsułą pamięci. W 1933 r. remontowano wieżę, może wtedy włożono nową kapsułę. Po wojnie remontowano wieżę ok. 1970 r. Brak jest informacji, czy otwierano gałkę.
Literatura
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA BEZ PRZEWODNIKA....
NOWOŚCI