Marek Nienałtowski
W Wabienicach powstaje lapidarium

Coraz częściej mieszkańcy miast i wsi ziemi oleśnickiej wstydzą się powojennej historii, gdy nienawiść do byłego niemieckiego okupanta została skierowana przeciwko cmentarzom dawnych mieszkańców. Zostały one, jak wiadomo, zniwelowane, zamienione na parki lub cmentarze katolickie, pomniki nagrobne zniszczono, a fragmenty wyrzucono gdziekolwiek lub "zagospodarowano".

W ostatnich latach z resztek pomników nagrobnych zaczęto tworzyć lapidaria. Pierwsze z nich powstało w Bystrem za sprawą ks. inf. Władysława Ozimka (fot. K. Dziedzic), drugie w Dobrej. Wczoraj Jacek Duszyński poinformował mnie o kolejnym lapidarium, osobach je tworzącym i przysłał zdjęcia. Okazało się, że lapidarium powstaje w Wabienicach. Mieszkańcy początkowo chcieli uporządkować teren poniemieckiego cmentarza, ale potem podjęli decyzję o wybudowaniu lapidarium. Według informacji Pani sołtys Marii Mendel konsultowano się przy tym z doktorem Rainerem Sachsem, historykiem sztuki i attaché kulturalnym Konsulatu Generalnego Niemiec. Lapidarium postanowiono stworzyć w miejscu starego cmentarza niemieckiego, a zakończenie prac zaplanowano na jesień. Niżej kilka zdjęć J. Duszyńskiego z sierpnia 2014 r.



Ogólny widok lapidarium w początkowej fazie budowy. Wszystkie zdjęcia autorstwa J. Duszyńskiego


Część główna lapidarium z mocowaniem dębowego krzyża i dwoma płytami nagrobnymi z czytelnymi inskrypcjami.
Po bokach będą stały tablice informacyjne

Pozostałości resztek nagrobków obok lapidarium, które będą jeszcze uporządkowane

Jacek Duszyński zwrócił mi uwagę na utrącony krzyż z dobrze widoczną inskrypcją barona Buddenbrock-Hettersdorf Królewskiego Starosty.

Krzyż z utrącona górną częścią, na której mogły być umieszczone imiona zmarłego - Richard Alfred Otto. W tym okresie podobne krzyże umieszczano na płycie nagrobnej w sposób pokazany na poniższym zdjęciu miejsca pochówku członków rodu von Busse
Podstawa krzyża z grobu Albrechta - zapewne syna Richarda z drugiego małżeństwa

Richard von Buddenbrock urodził się w 1831 r. w Wabienicach. Zmarł w 1891 r. i jakoby został pochowany we Wrocławiu, ale ten krzyż nagrobny może świadczyć, że on jak i jego rodzina byli chowani w Wabienicach. W 1855 r. dzięki ożenkowi z 20-letnią Natalią (Amalią?) Augustą von Kospoth (ślub w Brzezince) trafił on w kręgi najznamienitszych rodów ziemi oleśnicko-sycowskiej. Być może dzięki temu stał się starostą sycowskim i pełnił tę funkcję w latach 1869 (70?) -1888 r.

Z pierwszego małżeństwa urodzily się trzy dziewczynki. Po śmierci żony Natalii von Kospth w 1879 r. (chyba pochowana w Wabienicach?) żeni się rok później z Elisabeth von Herder i już 13 maja 1881 rodzi się kolejna córka Natalia. Data ta jest ważna dla historii lapidarium, bo oto już w kwietniu 1882 r. pojawia się świadek nieznanej historii rodu - rodzi się długo oczekiwany syn - Albrecht von Buddenbrock, dziedzic majątku i może ostatni członek tej gałęzi rodu. Niestety żył zaledwie dwa lata. Został pochowany na cmentarzu w Wabienicach. To może po nim pozostała skromna podstawa krzyża (wyżej pokazana) z podanym imieniem i datami urodzin i śmierci. Być może jest to moje dopełnienie historii rodu Buddenbrocków, bo w genealogii rodu nie jest on ujęty (raczej to nie jest syn jednego z dwóch braci Richarda). Kolejny syn Waldemar rodzi się w 1884 r. w Biskupicach. W 1902 r. kończy gimnazjum oleśnickie, a po studiach traci zainteresowanie majątkiem, poświęca się pracy naukowej - stał się znanym zoologiem i fizjologiem.


Nagrobki rodu von Busse na cmentarzu w Sycowie (źródło).
Podobnie mogło wyglądać miejsce pochówku rodu von Buddenbrock w Wabienicach

Buddenbrockowie w początku XIX w. poprzez ożenek stali się właścicielami majątku w Wabienicach, zatem w roku 1858 kupili majątek w Biskupicach. W 1888 r. zamienili go z von Busse na majątek w Ose, który po śmierci ojca, syn Waldemar trzymał do ok. 1906 r. Na nim chyba kończy się związek Buddenbrocków z ziemią oleśnicko-sycowską. Po nich pozostał jedynie krzyż w lapidarium w Wabienicach. Warto pamiętać historię rodów, które wiele wniosly w rozwój miast i wsi ziemi oleśnickiej.

Może mieszkańcy innych wsi przepatrzą sterty płyt nagrobnych wywiezionych na zwałowiska i do lasu (np. Białe Błoto, Poniatowice) i zrobią z nich to, co mieszkańcy Wabienic, Dobrej i Bystrego. Jest również lapidarium w Oleśnicy.

Dddano 14.08.2014 r.
Adam Noczyński (autor strony o Sycowie) przysłał mi wypis z ksiązki Geschichte der freien Standesherrschaft, der Stadt und des landrätlichen Kreises Gross Wartenberg Josepha Franzkowskiego, w którrym napisano, że Richard von Buddenbrock zmarł w szpitalu we Wrocławiu podczas operacji i został pochowny na lokalnym cmentarzu obok żony Amalii von Kospoth. Stąd pomyłka, że został on pochowany we Wrocławiu. Mowa tu raczej o lokalnym cmentarzu w miejscu pochówku jego rodziny, w tym pierwszej żony - czyli w Wabienicach. Wszystko się wyjaśni, gdy ktoś dotrze do akt kościoła w Wabienicach.

Dodano 24.07.2015 r.
Jak wyżej napisałem, zakończenie budowy lapidarium planowano na jesień. Kiedy wszystkie prace zakończono odbyła się uroczystość poświęcenia krzyża. Zaprosiła mnie na nią sołtys Maria Mendel, ale byłem chory i nie mogłem przybyć. Potem napisałem e-mail do UMiG w Bierutowie z prośbą o przysłanie zdjęć z uroczystości. Sądziłem, że takie zdjęcia będą wykonane i umieszczone na witrynie tej instytucji. Nie dostałem żadnej odpowiedzi, ani nie znalazłem zdjęć na witrynie UMiG Bierutowa. Czyli była to małoistotna sprawa dla władz gminy. Wydawałoby się, że gmina takie działania winna wspierać i promować.

Dopiero niedawno Jacek Duszyński ponownie przejeżdżał przez Wabienice i wykonał kilka zdjęć. Jednocześnie wspomniał, że w innych miejscowościach dalej płyty nagrobne leżą na dzikich wysypiskach.


Ogólny widok lapidarium z poświęconym krzyżem. Fotografie J. Duszyński


Tablica z resztkami krzyży i płyt nagrobnych


Dwujęzyczna inskrypcja na tablicy

Literatura
 1. Między Widawą a Dobrą, od zarania dziejów do współczesności. Słownik historyczno-geograficzny miejscowości z terenu LGD Dobra Widawa. Oleśnica 2011 s. 30-31

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
 Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA BEZ PRZEWODNIKA....
NOWOŚCI