Marek Nienałtowski
Wizyty w Oleśnicy następcy tronu Wilhelma Fryderyka. Część I (1900-1902)
10.10.2020 r.

W 1884 r. zmarł w pałacu w Szczodrem książę Wilhelm brunszwicko-oleśnicki. Nie miał dzieci i dlatego lenno oleśnickie staje sie lennem tronowym, a zatem lennem i uposażeniem każdego następcy tronu Cesarstwa Niemieckiego i Królestwa Prus. Obejmowało ono ok 10 tys. ha w tym zamek w Oleśnicy, zamek w Bierutowie (ale nie miasta Oleśnicę i Bierutów!) i kilkanaście majątków. 11 lutego 1885 r. Cesarz Wilhelm II przekazał je swemu 3-letniemu synowi Wilhelmowi Fryderykowi (urodził się 6 maja 1882 r.). Wśród dóbr istotne są też (dla zrozumienia dalszej treści) dwie wsie: Ligota Mała z dwoma folwarkami oraz lasem o powierzchni ok. 440 ha oraz Zbytowa. Wilhelm Fryderyk był nazywany księciem koronnym (kronprintz, pozostali bracia - książętami), następcą tronu, księciem Wilhelmem lub w skrócie (gdy wiadomo było o kim mowa) - Wilhelmem.

Lenno należące do następcy tronu było administrowane przez jego Urząd Marszałkowski w Poczdamie, który poszczególne elementy lenna wydzierżawił zarządcom. Ci mieszkali w byłych budynkach zarządców folwarków księstwa brunszwicko-oleśnickiego. Urząd ten w 1889 r. kupił od hrabiny von Richthofen część ziemi jej majątku Bystre (436 ha) i pałac w Bystre-Górne, który to majątek stał się prywatną własnością Wilhelma, bez przerwy do 1945 r. Zyski z tych dóbr zapewniły księciu Wilhelmowi i jego poźniejszej rodzinie dostatnie życie.

Pamiątkowa widokówka poświęcona pierwszej wizycie następcy tronu w Oleśnicy w sierpniu 1900 r. Ebay.de

Uwaga. Dalszy tekst dotyczący wizyty z 1900 r. pochodzi z tłumaczenia artykułu z gazety Lokomotive an der Oder wykonanego przez Małgorzatę Surmę.

Gdy Wilhelm skończył 18 lat uznał, że odwiedzi swoje dobra lenne - zamek oleśnicki, będący w remoncie, Ligotę Małą i może majątek w Bystrem. 1 sierpnia 1900 r. przybył do Oleśnicy, prawdopodobnie swoją (a może ojca lub matki) "salonką" doczepioną do składu pociągu osobowego i zatrzymał się na noc w zamku oleśnickim. Wczesnym ranem udał się na polowanie do Ligoty Małej. Redaktor z gazety Lokomotive an der Oder nie napisał, kto mu towarzyszył. Wrócił do zamku o 10.30. Na drogach pozdrawiał go tłum mieszkańców.

Pokot książęcy w Ligocie Małej w 1900 r. Widokówka wyd. Emmo Lachmanna. Z kolekcji Jacka Kamińskiego

Następca tronu wydał o godz. 15.00 w zamku obiad, na który byli zaproszeni: starosta oleśnicki hrabia von Kospoth z Krzeczyna, przedstawiciele kadry oficerskiej obu jednostek podpułkownik von Schalscha i major von Mühlenfels oraz Radca Budowlany Weinbach, pułkownik von Brisselwitz i leśniczy Freiherr von Löwenstern. Z nimi omawiał różne sprawy związane z wojskiem, a także remontem zamku oleśnickiego, stanem lasów i zwierzyny w swoim lennie.

Początkowo w planie było spotkanie z mieszkańcami pod nowym pomnikiem Bismarcka i dlatego zebrał się pod nim tłum mieszkańców. Jednak piękna słoneczna pogoda spowodowała, że Wilhelm wolał kolejne polowanie w okolicach Bystrego, które trwało od 17.00 do 19.30. Łącznie wynik obu polowań to 12 sarniaków (termin łowiecki - samiec sarny).

W trakcie przejazdów na polowania jechał wolno (jakoby samochodem?), dając możliwość owacji przez zebranych przy trasie oleśniczan, którzy doceniali m.in. to, że pierwszą swoją podróż w dorosłym życiu odbył do Oleśnicy. Nawet jeśli wolał polowanie, niż spotkanie z mieszkańcami. O 1.30 wyjechał do Poczdamu. Pomimo nocy, przejazdowi do dworca także towarzyszyli mieszkańcy.

Odwiedziny w 1901 r.

O tych odwiedzinach jeszcze nie znalazłem żadnej informacji, ale sądząc z widokówki z Bierutowa ona się odbyła. Jednocześnie wiadomo, że książę Wilhelm także odwiedzał Bierutów - miał tam swój lenny zamek, chociaż w złym stanie, duży teren łowiecki i jednostkę wojskową.

Następca tronu opuszcza Bierutów, wschodnia strona rynku. Widokówkę wydał Oskar Tondorf (ojciec Maxa).
Być może jego doświadczenie introligatorskie i wydawnicze powodowały, że jego widokówki wyróżniały się wśród innych.
Źródło: Krzysztof Dziedzic, Pozdrowienie z Bierutowa, Bierutów-Wrocław 2014

Następca tronu przyjeżdżał głównie na polowania, czyli trzeba szukać informacji w Gazecie Bierutowskiej.

Kolejne odwiedziny Oleśnicy odbyły się w 1902 r.

Maj 1902

Następca tronu (strzałka) wjeżdża do Rynku oleśnickiego, akurat w dzień targowy.
Fragment widokówki Emmo Lachmanna z kolekcji Adama Fedorowicza

Fragment widokówki M. Herdena pokazujący przejazd następcy tronu. Rok wcześniej w Bierutowie
był w tym samym składzie osób, ale inną bryczką. Obok stangreta siedzi chyba adiutant (ochroniarz)
następcy tronu podpułkownik von Stuelpnagel. Źródło Ebay.de

Zapewne powyższe zdjęcie stanowiło podstawę do wykonania widokówki Emmo Lachmanna
z postacią następcy tronu i jego zamkiem. Źródło: Krzysztof Dziedzic, Pozdrowienie z Oleśnicy, Oleśnica-Wrocław 2010

Fragment widokówki z 1902 r. z defiladą wojskową, którą przyjmował następca tronu (strzałka).
Widokówka wydana przez M. Herdena. Źródło: Krzysztof Dziedzic, Pozdrowienie z Oleśnicy, Oleśnica-Wrocław 2010
Dodano 18.10.2020 r. Znalazłem tę widokówkę z datą napisania 1.1.1901 r. (Kolekcja Berusa), czyli defilada mogła odbyć się w 1900 r. (?)

Grudzień 1902

Następca tronu (w jasnym ubraniu), obok klęczy jego młodszy brat książę Eitel Fryderyk. Z prawej od niego porucznik von Wurmb.
Wśród pozostałych - najniższy z lewej to leśniczy z Ligoty Małej. Powinien też być leśniczy książęcy i adiutanci obu książąt. Źródło Ebay.de

Na temat pobytu następcy tronu Wilhelma w Oleśnicy w 1902 r. brakuje informacji. Są tylko zdjęcia, które będą podstawą do dalszych poszukiwań.

Literatura

Lokomotive an der Oder, 3.08. 1900 nr 179, s. 2-3. Tłumaczenie Małgorzata Surma

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA BEZ PRZEWODNIKA....
NOWOŚCI

6 czerwca 1905 w Berlinie Wilhelm ożenił się z Cecylią Augustą Marią , księżniczką Meklemburgii-Schwerinu (1886–1954), córką księcia Fryderyka Franciszka III i wielkiej księżnej Anastazji Michajłownej Romanowej . Para doczekała się sześciorga dzieci:
26.08. 1908. Księżniczka Cecylia Prus, oficjalny portret Filipa Aleksyusza de Liszlo , 1908 https://en.wikipedia.org/wiki/Duchess_Cecilie_of_Mecklenburg-Schwerin
https://en.wikipedia.org/wiki/Duchess_Cecilie_of_Mecklenburg-Schwerin