Rys. 1. Sala Balowa. Z: Schlesische Schlösser. opr. Weber R. Dresden-Breslau 1909
Marek Nienałtowski
Gdzie się podziały obrazy z pałacu w Brzezince?
Sala balowa pałacu w Brzezince została m.in. upiększona wieloma obrazami o tematyce mitologicznej i alegorycznej, których autorstwo przypisuje się Johannowi Franzowi de Backer.
Obrazy te widać na poniższym zdjęciu. Rozmieszczone były na pokazanej ścianie oraz lewej i przeciwnej do pokazanej (pominąłem obrazy z plafonu). W licznych publikacjach, dotyczących pałacu, zamieszcza się głównie pokazane niżej zdjęcie lub inne - pokazujące lewy narożnik sali. Zdjęcia pozostałych ścian nie są mi znane. Więcej zdjęć (np. całego plafonu) znajduje się w Instytucie Herdera w Marburgu).
Rys. 1. Sala Balowa. Z:
Schlesische Schlösser. opr. Weber R.
Dresden-Breslau
1909
Sądzono, że obrazy znajdujące się w pałacu w Brzezince zniknęły bezpośrednio po wojnie. Podawano różnych sprawców (czewonoarmistów i polskich szabrowników). Okazało się, że istnieją zdjęcia wykonane w Brzezince w 1949 r. pokazujące głównie pałac i rzeźby parkowe. Wsród nich są trzy bardzo nieostre zdjęcia z wnętrza sali balowej, pokazujące te, jakoby wcześniej zaginione obrazy. Poniższe zdjęcia stanowią własność oleśnickiego kolekcjonera M. Górnickiego.
Na poniższych dwóch zdjęciach widać obrazy znajdujące się na lewej ścianie sali i częściowo są widoczne z lewej strony rys. 1.
 |
Rys. 2. Widok obrazów pokazanych z lewej strony Rys. 1. Widać, że jeden z obrazów jest bardzo uszkodzony (podobno krocza nie były niczym przysłoniętę i w obronie moralności dzieci - część obrazu urwano) |
Rys. 3. Obrazy wiszące na ścianie z lewej strony tych z rys 2. Rys. 2 i 3 pokazują
obrazy wiszące na lewej ścianie.
Rys. 4. Przybliżenie zdjęcia obrazu, znajdującego się na rysunku 3, z lewej-góra
Z powyższego wynika, że jeszcze w 1949 r. obrazy te znajdowały się w pałacu. Był on wówczas w miarę chroniony (drzwi zamknięte na kłódki). W tym też roku, na polecenie wojewódzkiego konserwatora zabytków, do pałacu przybył Tadeusz Zeleny, wojewódzki referent muzeów i wtedy, należy sądzić, rozpoczęło się "zagospodarowywanie" jego wyposażenia. Wiadomo gdzie trafiły rzeźby, także już wiadomo gdzie są wazy (jak uzyskam ich dobre zdjęcia - napiszę). Natomiasta zagadką jest miejsce przechowywania obrazów.
Wiadomo, że w latach 1960—1961 Pracownia Konserwacji Dzieł Sztuki przy PKZ z Warszawy przejęła i zabezpieczyła trzy plafony malowane na płótnie. Plafony zdublowano, wzmocniono warstwą malarską, całość zakonserwowano. Co się z nimi stało? Jeden z nich to zapewne Alegoria Muzyki (z plafonu), znajdujący się w Muzeum Narodowym we Wrocławiu (zobacz definicje plafonu).
Dodano 19.11.2011 r.
O dalszych losach obrazu Allegoria Muzyki dowiedziałem się od Pani dr Beaty Lejman z Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Dostałem wypis hasła z [1], autorstwa B. Lejman, który zamieszczam poniżej. W nim także krótka informacja o pozostałych obrazach.
Johann Franz de Backer
Alegoria Muzyki ok. 1735
(Parnas)
Ol. pł., 600 x 450 prostokąt o ściętych narożachHistoria: pierwotnie plafon w sali balowej pałacu w Brzezince k. Oleśnicy; od 1962 depozyt wojewódzkiego konserwatora zabytków w MŚl, przekazany 1973 na własność Nr inw. VIII-2254
Konserwacje: 1960-1961 Pracownie Konserwacji Zabytków we Wrocławiu – zniszczoną warstwę malarską zabezpieczono bibułą, płótno zdemontowano i nawinięto na wałek, na którym pozostaje do dziś.
Wygląd malowideł de Backera w sali balowej pałacu Kospothów w Brzezince nie jest w pełni udokumentowany. Poza omawianym plafonem, umieszczonym na pozornym sklepieniu zwierciadlanym, były to cztery przedstawienia w fasecie i prawdopodobnie dwadzieścia dwa obrazy na ścianach. Wszystkie malowidła ujmowały stiukowe, marmoryzowane ramy z dekoracjami późnobarokowo-regencyjnymi. Na podstawie nielicznych, archiwalnych zdjęć można orzec, że był to zespół jednorodny tak pod względem treściowym, jak artystycznym.
Kompozycja i kolorystyka plafonu, którego zniszczoną w znacznym stopniu warstwę malarską pokrywa warstwa wosku i bibuła, są słabo czytelne. Przedstawia on Apollina, któremu towarzyszy Pegaz z rozpostartymi skrzydłami i Muzy, względnie muzykujące towarzystwo. Wsród ciepłych barw dominują – jak pisze Jeżewska - żółcie, ugry, róże i czerwienie a w tle szare błękity.
Karl Christian i Joachim Wenzel Kospothowie, właściciele Brzezinki od 1721, zaczęli wznoszenie pałacu w 1725. Budowę ukończyła w latach 1729-1751 siostrzenica i spadkobierczyni bezpotomnie zmarłych braci Anna Sophie von Erbach-Fürstenau, która po śmierci pierwszego męża hr. Joachima Wilhelma Maltzana (1728) poślubiła ok. 1735 hr. Balthasara von Promnitz. Herby tej pary umieszczone między postaciami Cerery i Saturna (bądź Obfitości i Chronosa lub Dnia i Nocy), dekorują portal sali balowej. Mitologiczna tematyka dekoracji wnętrza odnosiła się zatem do pary nowożeńców. Dwie strefy płócien na podzielonych symetrycznie korynckimi pilastrami ścianach prezentowały m.in. historie związane z Wenus (np. Sąd Parysa, Wenus w kuźni Wulkana, Wenus i Amor), w fasecie zaś, na podłużnych, półkoliście zamkniętych płótnach wyobrażono prawdopodobnie słynne pary mitologicznych kochanków (np. Dianę i Akteona).
W zapisach archiwalnych dotyczących malarzy zatrudnionych przy dekoracji pałacu figuruje obok de Backera nieznany bliżej Reichhardt.
Bibliogr.: Weber 1909-1913 , I, il. 30; Konwiarz , il. s. 196; KZSP, t. IV, z. 1 , s. 19-22. Jeżewska 1969 .
Bl (Beata Lejman)
Obrazy z pałacu w Brzezince należą do dziedzictwa kulturowego ziemi oleśnickiej. Stąd chęć poznania ich dalszych losów. Być może, że obrazy (jeśli nie zostały ukradzione lub zniszczone) trafiły, tak jak rzeźby, do zbiornicy w Brzegu. Stamtąd zostały rozdzielone, tak jak rzeźby, do różnych muzeów i instytucji. Należałoby odnaleźć spis zabytków tej zbiornicy i sprawdzić, czy obrazy w nim figurowały. Jeśli tak - gdzie trafiły? 26 obrazów dużych rozmiarów trudno ukryć. Jakiś ślad powinien się pojawić.
MN/DI/DI/5201-22/ /11
Pan Marek Nienałtowski Szanowny Panie, W odpowiedzi na kwerendę informuję, że w zasobach archiwalnych Muzeum Narodowego we Wrocławiu nie ma informacji dotyczących obrazów z pałacu w Brzezince. Mariusz Hermansdorfer. Dyrektor.Dodano 21.11.2014 r.
Mieszkaniec Oleśnicy, który urodził się w 1942 r. w Brzezince (rodzice - polscy pracownicy przymusowi) powiadomił mnie, że w latach 1945-1949 r. ówcześni pracownicy folwarczni chodzili do zamku i zrywali ze ścian obrazy najniżej wiszące. Zatem używali je jako wykładzinę klepiskowych pomieszczeń mieszkalnych, gdyż materiał obrazów był wytrzymały na ścieranie i rozerwanie. Po zniszczeniu "wykładziny" zrywano kolejny obraz. Nie wiadomo czy to prawda, ale jednostkowo (może mówił o swoich rodzicach?) wydaje się prawdopodobna. Może informacja, że urywano części obrazów, gdzie widoczne były krocza postaci nie jest prawdziwa. Może po prostu do tego miejsca udało się bez drabiny urwać fragment obrazu?
Literatura:
Zbieżne:
Pałac w Brzezince
Rzeźby z parku pałacowego
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI
