Odnalezione treści napisów z płyt nagrobnych i epitafiów

Spis płyt nagrobnych i epitafiów z kościołów oleśnickich stał się znany oleśniczanom od niedawna. W tym spisie wymieniano tylko nazwisko osoby, której płyta dotyczy. Brakowało treści epitafiów, które dużo mogły wnieść do historii miasta i księstwa. Napisy epitafijne na niektórych płytach istnieją, ale są trudne do odczytania. Obecnie dzięki Olsnographii Jana Sinapiusa - pojawiła się szansa odczytania zaginionych, uszkodzonych i zachlapanych napisów epitafijnych.

Uwaga1. Płyta znajdująca się nad grobem lub w jego okolicach nazywana jest nagrobną. Dlatego płyty Podiebradów umieszczone nad ich kryptą, można nazywać nagrobnymi. Płyta nie związana z pochówkiem nazywana jest epitafium. Ze względu na brak planu pochówków w kościołach oleśnickich (od XVI w. !) nie można ocenić, które płyty są nagrobkowe i dlatego tutaj będziemy je nazywać epitafiami. Można jednak sądzić, że poniżej (obok) nich mogły znajdować się pochówki.

Uwaga 2. Do odczytania zwrotów łacińskich pomocny może być słownik genalogiczny łacińsko-polski , (inny). Do odczytania starego pisma gotyckiego z epitafiów można użyć tabelki MP13, pochodzącej ze strony www.genpol.com. Może znajdzie się znawca j. niemieckiego i łaciny, i przetłumaczy poniżej przedstawiane sukcesywnie napisy.

Uwaga 3. W trakcie druku Olsnographii mogły pojawić się literówki w nazwiskach, nazwach funkcji, miejscowościach itp.

---

Epitafium obrazowe Andrzeja Behra

Nad obrazem widoczny napis epitafijny. Kliknij obraz aby powiększyć. Zdjęcie z http://www.bildindex.de	Napis epitafijny

Epitafium obrazowe Ezechiela Kolbergera i jego żony Marty

W Bazylice Mniejszej znajduje się epitafium obrazowe Ezechiela Kolbergera pochodzące z 1648 r. Perypetie z nim związane zostały opisane przez Wiesława Piechówkę

Rekonstrukcja (i zdjęcie) obrazu wykonane przez konserwatora zabytków W. Piechówkę. Obraz z ramą	Treść epitafium.

I niespodzianka. Wiesław Piechówka, który to epitafium dobrze zna - przedstawił mi zdjęcie, na którym tekst epitafijny różni się od powyższego. Wydaje mi się, że jest krótszy, ale kompetentnie mógłby ocenić różnicę znawca j. niemieckiego i tekstów epitafijnych.

Epitafium obrazowe Caspara von Roraw (1514 r.)

Perypetie związane z ustaleniem nazwiska osoby, której dotyczyło epitafium

Epitafium Anny Doroty Mecklenburger z Gretscherów (zm. 1688)

Epitafium, mieszczące się w kruchcie, ufundowane przez księżnę Jadwigę Wirtemberg-Teck; z białego i szarego marmuru, z tablicą epitafijną. Jadwiga była siostrą Eleonory Karoliny (mieszkającej w Twardogórze) będącej żoną księcia oleśnickiego Sylwiusza Fryderyka.

	Treść napisów na epitafium udaje się odczytać, ale łatwiej to robić czytając tekst pisany. Początek środek koniec
Pomnik epitafijny

Epitafium rodziny Jeckeln

Mieści się również w kruchcie. Jest to jedna z ciekawszych płyt, dlatego przedstawiłem jej elementy. Niedawno część płyty na której znajdował się napis epitafijny była nieczytelna (zachlapana zaprawa murarską). Oczyszczenie jej było możliwe dzięki inicjatywie ks. infułata   Władysława Ozimka.

Widok epitafium w kruchcie	Górna częśc epitafium z herbem i dwoma puttami

Postać Herbu	Tablice trzymane przez putta

Elementy z dolnej części epitafium

Tak wygląda górna i dolna część napisu epitafijnego. Płyta z napisem epitafijnym jest oddzielnym elementem epitafium. Płyta może być wyjmowana (niedawno była wyjęta do czyszczenia). Poniżej pokazano tekst napisu z Olsnographii

Część I	Część II

Niestety, w związku z tą płytą pojawiaja się różne wątpliwości - ród Jeckeln nie występuje w herbarzach śląskich, natomiast herb na epitafium jest przypisywany rodowi Behm. Może to być wynikiem niedostatecznych informacji w herbarzach, albo w miejsce starej płyty wstawiono nową, z tekstem dotyczącym innej osoby. Może to być materiał do analizy dla znawców heraldyki śląskiej.

Epitafium Justyny i Małgorzaty Eccard

W Kościele Zamkowym istniało epitafium (płyta nagrobna?) Melchiora Eccarda zm. 1616 r., wielce zasłużonego dla kultury oleśnickiej. Epitafium to nie zachowało się - znana jest jedynie treść napisu epitafijnego w Olsnographii. Natomiast zachowało się epitafium jego córek (?) 1602/1603 r.

Epitafium Justyny i Małgorzaty Eccard. Fot. W. Piechówka	Treść epitafium

Epitafia ze strychu Kościoła Zamkowego (?)

Nie udało się zrobić im zdjęć (podobno już nie istnieją). Jedno z nich ma dotyczyć Hansa von Falckenberg z 1666 r. Poniżej treść epitafium z Olsnographii. Wg Herbarza Szlachty Śląskiej nosił on nazwisko Falkenberg i był właścicielem Rakowa, Nieciszowa i Piszkawy. Znany jest herb Falkenbergów.

Drugie epitafium dotyczy Jana Fryderyka Freidenhofera (zm. 1710) i nie jest ujętę w Olsnographii. O obu napisano w opisie kościoła.

Epitafium na drewnie rodziny Wintersów (?) 1654 r., umieszczone na ścianie krypty wirtembergów

	Kliknij aby dodać zakończenie
Kliknij aby powiększyć. Fot. W. Machura

Na epitafium umieszczony jest herb - z dużej odległości nie udało się go rozpoznać. Także nie udało się rozpoznać drugiego z epitafiów (fot. W. Machura) znajdujących się w krypcie. Jego opisu nie ma w Olsnographii (?).

Epitafium Jana Oslevio 1575 r.

Epitafium to znajduje się na zewnętrznnej południowej ścianie bazyliki mniejszej (oznaczone 1) i jest w bardzo dobrym stanie. Napis jest czytelny, ale umieszczony wysoko. Herb jest dobrze widoczny, jeszcze nie odnalazłem go w Herbarzu Szlachty Śląskiej.

Epitafium Jana Oslevio (Osleviusa), Fot. R. Bober	Treść epitafium

http://www.olesnica.nienaltowski.net/Zagadka_epitafium_Osleva.htm

Epitafium Piotra Rosnera z 1601 r.

Znajduje się na zewnętrznnej południowej ścianie bazyliki mniejszej (oznaczone 2). Dopasowanie tekstu do kilku słów czytelnych na zachlapanym zaprawą murarską epitafium trwało dłuższy czas.

Plyta epitafium zachlapana zaprawą murarską.	Tekst epitafium

Jak widać z powyższej treści - już wówczas tablica epitafijna była częściowo nieczytelna. J. Sinapius dodaje od siebie uwagę dotyczącą tej tablicy. W dolnej części płyty jest umieszczony mały nieczytelny herb. W spisie epitafiów nazwisko brzmi Peter Roesner.

Epitafium Christopha Wildenbergka, oleśnickiego rajcy z ok. 1603 r.

Znajduje się na zewnętrznnej południowej ścianie (oznaczone jako 3)

	29 maja 1601 r. zmarł oleśnicki mieszczanin i rajaca Christoph Wildenbergk wieku 74 lat. 18 maja 1603 zmarła jego żona Pani Barbara z domu Wellig w wieku 71 lat.
Płyta epitafium zachlapana zaprawą murarską (na dole) i nieczytelna w górrnej części. Fot. R. Bober	Treść epitafium

Na płycie epitafium jedynym czytelnym "napisem" była liczba "18". Do tej liczby dopasowano tekst z Olsnographii i potem sprawdzono, czy pasują inne części słów, które dało się odczytać. Po 100% zgodności czytelnych części tekstu z tekstem z Olsnographii uznano, że dotyczy on tej płyty.

Prof. Piotr Oszczanowski przypisuje wykonanie tego epitafium Gerhardowi Hendrikowi z Amsterdamu, który wówczas mógł być nadwornym rzeźbiarzem Karola II z Podiebradów

Epitafium Godfryda Viebinga 1646 r.

Epitafium Godfryda Viebinga - 10 letniego chłopca. Znajduje się na zewnętrznym murze Bazyliki (oznaczone 1). Na pokazanej płaskorzeźbie brakuje napisu z pierwszego rzędu (Anno Christi 1646) i 3-4 z ostatniego rzęd (zaczynając prawdopodobnie od słów Ultim. ...- w tym miejscu napis na płycie jest całkowicie nieczytelny). Prawdopodobnie brakujące elementy napisu wystające poza płytę uległy zniszczeniu (wpływy atmosferyczne lub wandale).

Płaskorzeźba epitafijna	Tekst epitafijny

Epitafium wymaga zabezpieczenia przed dalszym niszczeniem. Na zdjęciach z lat 80-ych widać było jeszcze zarys twarzy.

Epitafium Jakuba Tackiusa z 1629 r.

Znajduje się na zewnętrznym murze kościoła NMP. Napis w j. niemieckim i łacinie średnio-trudny do odczytania. Dotychczas nic nie było wiadomo o tym epitafium. Obecnie znamy nazwisko osoby, której jest poświęcona i pełnioną funkcję. Dużą powierzchnię epitafium zajmuje herb rodowy, który jeszcze nie udało się znaleźć w herbarzu. Na epitafium widoczne są ślady trafienia pociskami karabinowymi w 1945 r.

Tablica epitafijna	Tekst epitafijny

Epitafium obrazowe Michała Daquesne 1589 r.

Znajdowało się w kościele NMP i miało postać obrazu, umieszczonego w bogato rzeźbionej ramie. Epitafium najpewniej spłonęło podczas pożaru kościoła w 1945 r.

Obraz epitafijny. Zdjęcie z http://www.bildindex.de	Treść epitafium

Wnioski i uwagi

1. Wg Przewodnika po Oleśnicy z 1927 r., w Kościele Zamkowym znajdowały się również epitafia: von Schütz (1741 r.), Georga Gerhardta (1639 r.) oraz Seidlitza (1733 r.). Ta ostatnia tablica jest uszkodzona i istnieje. Brak jest informacji gdzie są pozostałe dwie tablice. Może to o nich napisano w Gazecie Robotniczej z 4.06.1971 r. (z archiwum DŻS PiMBP):
   "Tajemnica Oleśnickiego zamku . W czasie restauracji oleśnickiego zamku ekipa budowlanych natrafiła na 2. nagrobkowe tablice kamienne. Powołany przez prezydium MRN w Oleśnicy ekspert - nauczycielka Technikum Mechanicznego w Oleśnicy Janina Michalska odczytała tekst oraz określiła wiek eksponatów. XVII wieczne tablice wzbogacą zbiory oleśnickiego muzeum (załączono zdjęcie, na którym widać dużą i cieżką tablicę, z lekko uszkodzonym rogiem, wykopaną z ziemi). Podpis: Janina Michalska oraz sekretarz Prezydium MRN w Oleśnicy Edward Styczeń badają nagrobne tablice." Czy ktoś z czytelników strony pamięta to odkrycie i zna los obu tablic?
2. Spis epitafiów wymaga uzupełnienia o istniejące obecnie w kościołach oraz wyszczególnione w Olsnographii
3. Z przedwojennych widokówek wynika, że kilka epitafiów zostało zdjętych po 1945 r. Na ilustracji pokazano je czarną strzałką. Inny widok. Nie wiadomo jaki jest ich los. Strzałką niebieską pokazano istniejące epitafia. Jedno z epitafiów jest zasłonięte Lożą kaznodziejską i chyba dlatego zachowało się. Konserwator zabytków W. Piechówka posiada zdjęcie wnętrza kościoła sprzed katastofy budowlanej i twierdzi, że wówczas epitafia były jeszcze inaczej rozmieszczone.
4. Niektóre epitafia nie są opisane przez J. Sinapiusa, gdyż zostały umieszczone w murach kościelnych już po jego wyjeździe z Oleśnicy (ostatnie daty w Olsnographii dotyczą 1706 r.) i po wydaniu książki. Np. epitafium z 1750 r. Fragstein-Niemsdorff i von Taubadel Na zdjęciu oznaczona jako 2.
5. W kruchcie kościoła NPM znajduje się nigdzie nie opisane epitafium Johanna Wintera z 2 poł. XVI w. Płaskorzeźba przedstawia klęczącą osobę pod krzyżem. Jeszcze nie mam dużego zdjęcia epitafium.
6. W XVIII w. niektóre epitafia wyszczególnione w Olsnographii mogły być zdjęte, aby ustąpić miejsca epitafiom zmarłych z bardziej wpływowych rodów, pastorów lub osób hojniej wspomagających kościół. Było częstą praktyką przekuwanie starych płyt epitafijnych. Nie wiadomo ile uległo uszkodzeniu w trakcie katastrofy budowlanej Kościoła Zamkowego w 1905 r.
7. W Kościele NMP znajdowało się epitafium polskiego pastora J. Bocka. Jan Sinapius podaje treść epitafium, którą wcześniej umieściłem w odsłonie poświęconej krzewicielowi polskości w Oleśnicy.

CDN

Literatura

Olsnographiae, Oder Bechreibung Des Oelßnischen Fürstenthums In Nieder-Schlesien. Andrer Theil [...] / von Johanne Sinapio [...]. T.2 . Własność Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu.

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
Szukam sponsora do wydania książki o zamku oleśnickim
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI