Pamiątkowy Kamień Strzelców Oleśnickich
23.01.2004 r.
Wielokrotnie uzupełniany ilustracjami

Pamiątkowy Kamień Strzelców Oleśnickich (Der Jägerstein in Oels) był poświęcony poległym niemieckim żołnierzom z 6 Batalionu Strzelców (jegrów) i stuleciu tej jednostki. Pomnik strzelców został odsłonięty 27 VIII 1908 r. Działo się to w trakcie obchodów 100-lecia 2 Śląskiego batalionu strzelców nr 6 (2. Schlesischer Jägerbataillon nr 6) w dniach 26-27 VIII 1908 r. Wówczas wydano 2-4 widokówki. Jedna historyczna pokazująca walki batalionu we Francji, druga z parady batalionu. W Oleśnickim Domu Spotkań z Historią znajduje się ciekawy graficznie program obchodów rocznicy, pochodzący z kolekcji Krzysztofa Dziedzica.

Widokówka historyzująca wydana z okazji 100-lecia, pokazująca udział batalionu w walkach we Francji w 1870 r. Z Ebay.de

Fragment widokówki pokazujący paradę batalionu z okazji 100-lecia istnienia.
Z kolekcji Jacka Kamińskiego

Na pomniku umieszczone były daty 1808-1908, a na tablicy z brązu napis: Den gefallenen Helden die alten 6. Jäger (Poległym bohaterom dawnego 6. batalionu strzelców). Pieniądze na pomnik zbierali weterani pod kierunkiem emerytowanego kapitana Euena. Autorem pomnika był znany niemiecki rzeźbiarz Arnold Künne z Berlina (Tłumaczenia Marcin Dziedzic). Pomnik początkowo stał na poligonie w Gęsiej Górce (zdjęcie poniżej).

Żołnierz 6-go batalionu. Ebay.de	Pomnik na poligonie w Gęsiej Górce. Z kolekcji Marka Górnickiego

Zdjęcie to, stanowiące element tabla pamiątkowego żołnierzy 6 Batalionu Strzelców odchodzących do rezerwy w 1908 r. Jest to najstarsze zdjęcie Pamiątkowego Kamienia Strzelców, znajdującego się jeszcze na Gęsiej Górce. Honorowa eskorta następcy tronu Fryderyka Wilhelma lub jego ojca - cesarza, stojąca z tyłu oraz mur i duże drzewa pochodzą z innego zdjęcia - są elementem fotomontażu.

Poniżej inna widokówka z tego samego roku bez fotomontażu. Widać, że pomnik stał na niewielkim wzgórzu. Jak wynika z analizy późniejszych zdjęć pomnika - kamienie i niskie ogrodzenie także przeniesiono w jego nowe miejsce lokalizacji w Oleśnicy.

Może to zdjęcie (i dwa drzewa z tyłu) pozwolą na zlokalizowanie pomnika na Gęsiej Górce.
Widokówka z ebay.de

Zdaje się, że po kilku latach poszukiwań (w które byli zaangażowani także współcześni mieszkańcy Gęsiej Górki) udało się zapewne, jak zwykle przypadkowo, ustalić to miejsce. Pokazano je czerwoną strzałką na poniższym fragmenice mapy

Dodano 2.04.2012 r. Na fragmencie mapy 4770 wydanej w USA w 1952 r. pokazano sztuczny nasyp na istniejącym wzgórku,
mogący sugerować miejsce umieszczenia tego pomnika. W najbliższych dniach podejmiemy próbę odszukania wskazanego
miejsca i zweryfikowania tego przypuszczenia. Powiększenie. Prawdopodobnie w czerwonym polu.

3.04.2012 r.sprawdziliśmy razem z Z. Podurgielem (mieszkańcem Gęsiej Górki) stan tego miejsca. Odpowiada pokazanemu na mapie. Ale powierzchnia, gdzie stał pomnik stanowi wysypisko różności i miejsce wybierania piachu budowlanego. Dlatego wygląda jak miejsce po okopie. Pokazane drzewa (dęby szlachetne) istnieją.

I zmiana miejsca rozmieszczenia Pomnika

Kiedy poligon i jednostka zostały zlikwidowane (31.12.1920 r.), staraniem Stowarzyszenia Byłych Strzelców pomnik przeniesiono 8.10. 1921 roku w nowe miejsce. Dodatkowo umieszczono pod Krzyżem Zelaznym nową datę 1920, a poniżej kamienia dodatkową tablicę Den // Treuesten // der Treuen // 1914-1918 // (najwierniejszym z wiernych 1914-1918) [Tłumaczenie M. Dziedzic]. Jak wynika z najnowszej monografii Oleśnicy [1] - w trakcie I Wojny Światowej poległo z tej jednostki 118 oficerów, 254 podoficerów i 2050 żołnierzy. Czyli jednostka w trakcie walk kilkuktotnie wymieniła swój stan etatowy. Świadczy to o tragicznym losie żołnierzy. W dniu 06.05.1916 r. szefem (opiekunem) batalionu został następca tronu Wilhelm, mający wówczas stopień generała.

Po "przenosinach" pomnik rozmieszczono na skwerku, przy kasynie oficerskim tego batalionu (do niedawna budynek przedszkola), obok obecnej ul. Spacerowej. Po 1945 r. orzeł i tablica z pomnika zostały usunięte. Wymiary kamienia

Stan z 1928 r. Z tyłu budynek koszarowy. Z allegro.pl	Stan z 1936 r. Widoczny poszukiwany napis na pomniku - "Den Treuesten der Treuen 1914-1918". Z kolekcji Jacka Kamińskiego	Widoczna dodatkowa data 1920. Pod wszystkie daty i krzyż - wykonano w kamieniu nacięcia. Fragment widokówki z kolekcji Jacka Kamińskiego

Być może, umieszczono obok poprzedniej płyty z 1918 r. - inną mniejszą.
Może związaną z nową jednostką, która objęła koszary po 1934 r. Z Ebay.de

II zmiana przeznaczenia pomnika

Poniżej pokazano stan pomnika w latach powojennych. Orzeł został zdjęty, napisy i tablica usunięte. Ze zdjęcia widać, ze kamień stał na ceglanej podmurówce.

Pozostały ślady po krzyżu i datach. fot. Edward Niczypor

W 1952 r. kamień został wykorzystany jako pomnik poświęcony funkcjonariuszom Milicji Obywatelskiej (zdjęcia poniżej). Treść napisu - "Ku czci poległym na terenie powiatu Oleśnica w walce o utrwalenie władzy robotniczej. W dziesiątą rocznicę powstania Polskiej Partii Robotniczej; Bednarek Franciszek, Szwabiński Henryk, Buchta Marian, Korecki Józef, Guć Marian". W rzeczywistości zginęli broniąc polskich mieszkańców Oleśnicy i powiatu przed napadami.

fot. Edward Niczypor

Po 1989 r. tablica z pomnika (fot. Marek Górnicki) została zerwana i pomnik ponownie przyjął zaniedbaną postać jaką miał w latach powojennych. Ostatecznie 19 kwietnia 1994 r. pomnik został zlikwidowany. Na poniższych zdjęciach widać jak koparka rozbija podstawę pomnika. Kamień już leży na ziemi, pod drzewem. Jak to zwykle bywa, każda nowa władza likwiduje niewłaściwe pomniki bez rozgłosu. Dlatego E. Niczypor nie mógł zrobić zdjęć z pierwszego dnia rozbiórki. Jak wynika ze zdjęć, teren obok pomnika był wyłożony płytami chodnikowymi. Je także usunięto.

Powyższe zdjęcia autorstwa Edwarda Niczypora stanowią własność DDŻS BiFK. fot. Edward Niczypor

Po pomniku pozostał tylko przewrócony kamień. Może ktoś z rodziny milicjantów powiesił nad nim minikapliczkę?

Inny widok przewróconego cokołu wskazujący na jego rozmieszczenie przy byłym kasynie oficerskim. Na cokole widoczne otwory do mocowania orła	Cokół stał się miejscem spotkań amatorów napojów. Mógłby stanąć "na nogi" i stać się pomnikiem poświęconym "Dziwnym losom pomników w Oleśnicy" lub stanąć w lapidarium

Dodano 24.05.2020 r.

III zmiana rozmieszczenia pomnika i III zmiana jego przeznaczenia

18. 05. 2020 r. nastąpiło przesunięcie cokołu i potem jego załadowanie na samochód w celu przewiezienia na miejsce nowego "stacjonowania".

Cokół przesunięto blisko ulicy, aby mógł podjechać samochód z dźwigiem.
Przygotowanie do podniesienia. Fot. Grzegorz Huk

Fot. G. Huk

Fot. G. Huk

20. 05.2020 r. Cokół już po drugiej stronie ulicy, na planowanym skwerku. Fot. autor

Stan mocowania pod dawne tablice. Fot. autor

21. 05.20120 r. Cokół wkopano (zabetonowano?). To była kiedyś ściana frontowa pomnika. Widać nacięcia po datach i krzyżu. Fot. Remigiusz Szczuraszek	Czy to będzie obecnie ściana frontowa? Fot. R. Szczuraszek

Dodano 26 maja 2020 r.

To będzie chyba ściana frontowa przyszłego pomnika

Tylna ściana pomnika, trzeba w nim wykonać prace, mające na celu usunięcie
śladów dwóch poprzednich wcieleń

Dodano 7 czerwca 2020 r. pomnik oczyszczono z brudu narosłego przez 26 lat. Jaka jest prawdziwa przyczyna ponownego jego użycia?

Chyba tylna ściana pomnika. Widoczne są ślady dawnych inskrypcji. Może je usuną	Chyba frontowa ściana pomnika. Fot. Remigiusz Szczuraszek

10 czerwiec 2020. strona frontowa

3 lipca 2020 r. na pomniku umieszczono tablicę. Fot. Remigiusz Szczuraszek

Treść tablicy

Tak oto Burmistrz J. Bronś uznał, że bohaterskich oleśnickich pruskich jegrów i bohaterskich polskich milicjantów zastąpią Bohaterscy Powstańcy Warszawscy. Burmistrz Bronś powinien zapytać Związek Powstańców Warszawskich i Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej, czy życzą sobie tego przejściowego pomnika. Uznaje jednak, że to jego teren i może stawiać, co mu się podoba. Nie musi nikogo pytać o opinię.

Czy nie można było kupić taki kamień, a historyczny oleśnicki pomnik umieścić tam, gdzie jego miejsce - w lapidarium, którego w Oleśnicy brakuje. Mam wrażenie, że Powstańcy Warszawscy ucieszyliby się bardziej z kamienia bez pruskiej i innej przeszłości oraz przypadkowości.

W działaniach burmistrza J. Bronsia należy zawsze szukać drugiego dna. Ten kamień leżał w byłym skwerku jegrów ponad 25 lat. Dlaczego akurat teraz go usunięto. Po pierwsze - nie sprawiałby dobrego wrażenia przy zamianie bliskiego otoczenia pod ewentualne budownictwo wielorodzinne. Po drugie - istnieje grupa oleśniczan zainteresowana powstaniem lapidarium. Ten kamień i pozostałości pomnika cesarza Fryderyka III - byłyby podstawą lapidarium. Pokazywałyby historię przemian w Oleśnicy. Lapidaria w innych miastach są znaczącym elementem promocji. Burmistrz Bronś jest przeciwny temu i innym działaniom promocyjnym bazującym na historii miasta. Wykorzystanie kamienia Jegrów i milicjantów na pomnik powstańców - spowodowało zmniejszenie szans na powstanie znaczącego lapidarium. I o to może chodziło.

Literatura:

1. Mrozowicz W., Wiszewski M. Oleśnica od czasów najdawniejszych po współczesność, Wrocław 2006
2. http://wiki-de.genealogy.net/J%C3%A4g.B_6
3. https://www.olesnica.org/Jager_batalion_nr_6.htm
4. Książka poświęcona historii batalionu nr 6

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI