Marek Nienałtowski
Richard Heinze - mistrz murarski i uczestnik wielu ważnych zdarzeń w historii Oleśnicy.
02.07.2021 r.

Do Oleśnicy zamierza przyjechać turystycznie Rina Gerhard - praprawnuczka Richarda Heinze i prawnuczka jego córki Ilsy. Pani Rina wie o tym, że budynek na ul. Mickiewicza 3 należał do R. Heinze, a Ilse chodziła do Wyższej Szkoły dla Dziewcząt przy u. Kilińskiego 14. Jednocześnie przysłała mi nowe informacje o swoim prapradziadku oraz zdjęcie i cenne dokumenty związane z przyjęciem Ilse do tej szkoły. R. Gerhard napisała, że dużo wie o szkole z mojej strony, natomiast o budynku ze strony jej kuzyna [1]. Na tę stronę natrafił w 2017 r. Remigiusz Szczuraszek i umieścił rozbudowaną informację na Forum Historii Oleśnicy Pawła Szczegodzińskiego [2].

R. Heinze ur. się 1.10. 1856 r. w Brzegu. Nie wiadomo gdzie się kształcił i kiedy przyjechał do Oleśnicy. W wieku 33 lat został przyjęty do oleśnickiej loży masońskiej [3], co musiało wskazywać, że był wcześniej znany i szanowany.

Richard Paul Heinze *01.10.1856 r. w Brzegu, +25.12.1912 r. Oleśnicy. [1]	Własnoręczny podpis i nazwa zawodu. Źródło Rina Gerhard

Dlatego nie jest dziwne, że kiedy podjęto w Oleśnicy działania mające na celu upamiętnienia pomnikiem zmarłego kanclerza Otto von Bismarcka - R. Heinze trafił do 11-osobowego komitetu budowy - grupującego najbardziej wpływowe osoby z całego powiatu oleśnickiego. Niżej wymieniono skład komitetu.

Źródło: Lokomotive an der Oder wrzesień 1898 r.

To podniosło jego znacznie wśród oleśniczan, władz miasta i powiatu. Nie wiadomo kiedy zaprojektował i wybudował budynek przy Friedrichstrasse 3 (ul. A. Mickiewicza 3).

Fragment planu miasta z 1899 r. z uzupełnieniam do 1911 r. Strzałką pokazano budynek przy obecnej ul. A. Mickiewicza 3

Z planu wynika, że R. Heinze wybudował dom pomiędzy 1899-1911, ale tę ulicę zaczęto zabudowywać na początku XX w. W udokładnieniu daty najczęściej pomagają widokówki.

Fragment widokówki pokazującej Friedrichstrasse. Strzałką pokazano budynek nr 3 (wg planu)
Za nim budynek nr 1. Z lewej budynek nr 5 - gimnazjum. Pomiędzy nimi widać niezabudowane parcele 2 i 4.
W widocznej bocznej ścianie budynku nr 3 nie ma okien. Być może wstawiono je później. Źródło Ebay.de

Na widokówce widoczna jest data 25.03. 1906 r. Czyli budynek wybudowano 2-3 lata wcześniej. W nim miał biuro i mieszkał R. Heinze żoną i trójką dzieci. Pozostałe mieszkania wynajmowano. Budynek w 1921 r. miał numerację Friedrichstrasse 2/3. [6]. W takich dużych budynkach bywały niekiedy dwa wejścia - jedno dla właścicieli i drugie dla osób wynajmujących mieszkania. Jakoby w wejściu 3 mieszkali Heinzowie. Dzisiaj trudno znaleźć drugie wejście.

Później Heinze zapewne budował inne budynki, o których jeszcze nic nie wiadomo. Na forum brzeskim podano, że w 1907 r. wybudował dla swoich braci budynek fabryczny [2]. Natomiast rozwijała się jego kariera jako budowniczego i polityka miejskiego. Brał udział w budowie murów kościoła św. Jana w 1905 r. Nie przyczynił się do katastrofy budowlanej kościoła i dlatego Heinze został zatrudniony przy jego odbudowie w latach 1907-1908 r. [5]. Przy czym w 1905 r. występuje jako mistrz murarski, a w 1907 r. już jako dworski mistrz budowlany. W 1908 r. Heinze wymieniany jest jako radny miejski. Wtedy wraz z czteroma innymi radnymi był w grupie organizacyjnej przygotowującej miasto do budowy Knabenschule [4] (obecne LO nr 1).

R. Heinze zmarł w 1912 r. Według R. Gerhard miał wtedy tytuł królewskiego budowniczego (Königlicher Baumeister). Póżniej jako właścicielka budynku figurowała jego żona jeszcze w 1921 r., chociaż mieszkała razem z dziećmi w Berlinie. Nie wiadomo kiedy żona lub spadkobiercy sprzedali budynek. Kupiła go Hildegarda Schoo z Nowej Soli i była wymieniana spisie mieszkańców w 1935 r. jako właścicielka [8].

Zdjęcie pochodzi chyba z okresu, gdy budynek stał się szpitalem. Nastąpiło to jakoby w 1930 r.
Wtedy często dodawano maszt jako oznakę budynku użyteczności publicznej.
Również wtedy mogła zmienić się numeracja. Z prawej, nieco w głębi, widać mniejszy budynek mający numer 2.
Strzałką pokazano ornamenty, podobne są z lewej strony przysłonięte drzewem.
Remigiusz Szczuraszek sądzi [2], że mogą być związane z znakami masońskimi względnie zawierać godło cechu (gmerk).
Być może są tam znaki handlowe firmy R. Heinze, we współczesnym ujęciu - loga.
Dowiemy się o nich więcej po natrafieniu na nowe zdjęcia

Niżej były budynek R. Heinze na planie z 1939 r. Nastąpiła zmiana jego numeracji.

Nowa nabywczyni posiadała dom nr 2 i klatkę schodową 3. Klatkę 4 zajmowała jakaś chrześcijańska organizacja [8]

Dawny budynek R. Heinze obecnie. Być może budynek uległ spaleniu w 1945 r., co wynika
ze zmiany konstrukcji dachu i zniknięciu ornamentów

Ten budynek od tyłu. Może znajdzie się ktoś mieszkający w tym budynku (lub obok) i zna
jego wcześniejsze rozwiązania architektoniczne?

Pani Rina Gerhard pisząc o swojej prababci - wiele wniosła do historii Wyższej Szkoły dla Dziewcząt.

Na zdjęciu klęczą jej starsi bracia [2] - stoi 6-letnia Ilse Henriette (*5.6.1901 w Oleśnicy, +4.12.1993 in Schneeren) może w mundurku szkolnym, z tornistrem. W 1907 r. zaczęła uczęszczać do 9 klasy Wyższej Szkoły dla Dziewcząt. Fot. z kolekcji R. Gerhard	Helena Heinze. Ich matka i żona Richarda. *27.08.1878 w Oleśnicy, chyba ślub ok. 1897 r. [1]

Niżej nieznany wcześniej ważny dokument przyjęcia Ilse do tej szkoły, zaczynający się regulaminem podpisanym przez dyrektorkę Martę Niecke. Jest też własnoręczna parafa jej ojca R. Heinze - mistrza murarskiego, że zapoznał się z regulaminem.

Kliknij, aby powiększyć

Regulamin szkolny i dokument przyjęcia Ilse do szkoły. Fot. z kolekcji R. Gerhard.
Kliknij, aby powiększyć

Jak wynika z regulaminu - nauka w szkole trwała 9 lat. Najniższa klasa miała numer 9, najwyższa nr 1. Do szkoły została przyjęta 11 kwietnia 1907 r. Za rok (?) nauki jej ojciec zapłacił 15 marek. W 1909 r. szkoła dostosowała program do wymagań państwowego nadzoru szkolnego i mogła nosić nazwę Liceum [9]. Co bardziej odpowiadało prawdzie, bo dopiero po skończeniu liceum można było trafić do wyższej szkoły, a potem na studia techniczne lub uniwersyteckie.

Podsumowanie
Przysłany przez Rinę Gerhard dokument i zdjęcie spowodował potrzebę ponownego powrotu do historii budynku przy Mickiewicza 3. Jeszcze nie wszystko o nim wiemy. Może kiedyś poznamy losy jego szpitalnej (?) historii. Richard Heinze zasługuje, aby znaleźć się historii Oleśnicy. Po raz pierwszy szerzej wspomniał o nim Remigiusz Szczuraszek.

LIteratura:

1. http://tth.crh-pp.de/Fn/HeinzeRichard.php

2. http://olesnica.vot.pl/forum/viewtopic.php?f=5&t=12271

3. https://www.olesnica.nienaltowski.net/Wolnomularstwo/Untitled-3.jpg

4. https://www.olesnica.nienaltowski.net/Historia_knabenschule.htm

5. Bazylika mniejsza (olesnica.org)

6. http://www.gca.ch/Genealogie/Oels/Seite_Oels_G_K.htm

8. Adressbuch 1935-1936

9. https://www.olesnica.nienaltowski.net/Historia_budynku_szkoly.htm

10. https://www.olesnica.nienaltowski.net/Najpiekniejsze_dzielnice.htm

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA BEZ PRZEWODNIKA....
NOWOŚCI