1 - Przytułek Wendego, 3 - Przytułek św. Wawrzynca, 2 - Szpital powiatowy, 4 - Dom Wdów.
Fragment fotografii z ok. 1960 r. z kolekcji S. Kokota [8]
Marek Nienałtowski
Historia Seminarium Nauczycielskiego (1875-1925) i Wyższej Szkoły Realnej (1922-1945) w Oleśnicy
01.01.2018 r.
Po powstaniu Cesarstwa Niemieckiego i uzyskaniu ogromnych odszkodowań od Francji, podjęto dalszą rozbudowę szkolnictwa, poprzez m.in. kształcenie nauczycieli i budowę seminariów nauczycielskich. W 1874 r. zaczęto mówić o powstaniu seminarium w Oleśnicy. Powstało ono oficjalnie w 1875 r. Początkowo istniało w przytułku dla ubogich fundacji Wendego (obecna "proboszczówka"). Być może, że początkowo powstała tzw. preparanda ucząca młodzież, chcącą wstapić do seminarium. Na to wskazuje fakt, że dopiero w 1877 r. powstała szkoła ćwiczeń, w której seminarzyści przyswajali sobie praktyczne umiejętności pracy z dziećmi. Ta szkoła liczyła wówczas ok. 120 uczniów i tymczasowo umieszczono ją w trzech pomieszczeniach przytułku św. Wawrzyńca, leżącego po przeciwnej stronie dzisiejszej ul. Kościelnej, obok przytułku Wendego [7].
1 - Przytułek Wendego, 3 - Przytułek św. Wawrzynca, 2 - Szpital powiatowy, 4 - Dom Wdów.
Fragment fotografii z ok. 1960 r. z kolekcji S. Kokota [8]
Największe budowane wówczas budynki seminariów mieściły klasy lekcyjne seminarzystów (dodatkowo muzyczne, rysunku, fizyki) szkołę ćwiczeń, salę nauczycielską, bibliotekę, salę gimnastyczną, aulę z organami, internat, mieszkanie dla dyrektora, nauczycieli i obsługi. W przybudówce mieściły się toalety. Na zewnątrz znajdował się park przechadzek, rozmyślań i dyskusji, oddzielny dla uczniów i nauczycieli. Takie funkcje mógł spełniać m.in. budynek seminarium w Gdańsku pokazany na poniższej widokówce (więcej o tym wspaniałym budynku seminarium)
Seminarium Nauczycielskie w Gdańsku wybudowane w 1905-1908 r. Źródło fotopolska.eu
Inne seminaria nie był tak rozbudowane, a budynek seminarium w Oleśnicy oddany do użytku 18 sierpnia 1879 r. był jednym z mniejszych. Mieścił tylko sale lekcyjne dla 90 seminarzystów, szkołę ćwiczeń, mieszkanie dla dyrektora (i może w piwnicy dla woźnego), aulę z organami wykonanymi w przez G. Andersa z Oleśnicy. Niewielka sala gimnastyczna znajdowała się w wolnostojącym budynku, podobnie jak budynek gospodarczy i drugi mieszczący ubikację, a z tyłu rozciągał się ogród przechadzek z alejkami. Seminarium mieściło się przy Nachodstrasse 11.
Zadaniem seminarium było przygotowanie nauczycieli do nauki młodzieży w "chrześcijańskim, patriotycznym nastawieniu i domowych cnotach" w 4-klasowych (elementarnych) szkołach wiejskich. "Standardowy program trzyletniego kursu seminaryjnego obejmował wiedzę o szkole, religię, czytanie i pisanie, język niemiecki, historię, geografię, historię naturalną i przyrodę, rachunki, rysunki, muzykę i gimnastykę" [5]. Seminarzyści mieli pogłębiać wiedzę praktyczną w czteroklasowych szkołach ćwiczeń umieszczonych w budynku seminarium. Była to zwykła szkoła elementarna z typowym programem nauczania, w której nauczycielami byli głównie seminarzyści pod kierunkami nauczyciela seminarium. Za to miasto corocznie płaciło seminarium po 900 marek [7].
 |
 |
Budynek oleśnickiego Królewskiego Seminarium w 1900 r. w 25 rocznicę jego istnienia.
Widokówka z ebay.de |
Pieczęć odbijana na świadectwach do 1918 r. |
Młodzież, która miała braki w wykształceniu, a chcąca wstapić do seminarium, musiała skończyć dwuletnią szkołę (kursy) zwane preparandami. W okresie powstania seminarium oleśnickiego preparandy były prywatnymi szkołami prowadzonymi przez kościół lub nauczycieli. Po skończeniu preparandy należało zdać egzamin. Niżej ogłoszenie z Lokomotive an der Oder z 1882 r. o zapisach do prywatnej preparandy - nie wymieniono miejsca jej usytuowania.
Dyrektor Seminarium Hennig ogłasza w 1882 r.
zapisy
do prywatnej preparandy
Być może istniała w postaci wieczorowej w budynku seminarium, jednej ze szkół lub salach kościelnych? W okresie późniejszym (występowały braki nauczycieli) preparandy mogły znajdować się w seminarium lub w oddzielnym budynku obok niego, co było częste. Na planie miasta z 1882 r. nie widać, aby obok budynku seminarium istniał budynek preparandy. Również nie widać go na planie z 1899 z aktualizacją do 1911 r., natomiast wtedy już nazwa "Królewskie Seminarium" została uzupełniona o "i Preparanda". Czyli w latach 1899-1911 r. istniała preparanda w seminarium. Tak więc, w tym budynku znajdowały się wówczas także 2 klasy preparandy i 4 klasy szkoły ćwiczeń (ta ostatnia już 9 września 1879 r. miała swoje sale na parterze.
 |
 |
Rozmieszczenie seminarium, sali gimnastycznej (kolor czerwony) i budynków pomocniczych (zielony) Może 2 - to ubikacje męskie. Dziewczęta nie uczyły się w seminarium oleśnickim. Plan z 1882 r. |
Rozmieszczenie seminarium z preparandą, sali gimnastycznej i ogrodu. Plan z 1899-1911 r. |
Budynek Królewskiego Seminarium od tyłu ok. 1900 r. Widoczne dwie przybudówki
pokazane na powyższych planach (dalsza widoczna zza drzew). Fot. ebay.de
Budynek Królewskiego Seminarium z boku. Widać też salę gimnastyczną [4]
Widokówka datowana na 1915 r. jeszcze nie widać z lewej budynku preparandy,
ale zza drzew daje się zauważyć jakiś ciemny kształt o wysokości budynku preparandy.
Całkiem z lewej widoczne jest koryto małej rzeczki lub rowu melioracyjnego.
Z jego dwóch stron rosną szpalery drzew. Źródło ebay.de
Plan z 1939 r. na nim jako budynek 11a widnieje preparanda
Widok na budynek seminarium od tyłu. Z prawej widoczny budynek preparandy.
Widokówka z ebay.de
Budynek preparandy z boku. Data wysłania widokówki 1916 r. Z kolekcji A. F.
Można sądzić, że budynek preparandy został wybudowany w latach 1913-1916 r. Dokładnej daty nie znamy.
Niewiele wiadomo o procesie kształcenia w seminarium. Dzięki książce Agnieszki Drożdżewskiej [3] wiemy o dużym znaczeniu przykładanym do kształcenia muzycznego, w tym śpiewu. Dlatego nie jest dziwne, że chóry uczniowskie dawały przez wiele lat koncerty samodzielnie lub z towarzyszeniem orkiestry w seminaryjnej Auli lub w hotelu Pod Niebieskim Jeleniem (Rynek 31), który w tym czasie wiódł prym w propagowaniu muzyki. Gdyby ktoś napisał książkę o artystach oleśnickich - może natrafilibyśmy na rysunki artystów, zdobywających początki wiedzy w oleśnickim seminarium.
Prawdopodobnie wojna 1914-1918 przerwała ciągłość nauki, może w budynku seminarium umieszczono lazaret? Zapewne wielu seminarzystów w pierwszych dniach wojny wstąpiło ochotniczo do wojska i ginęło "Za Cesarza i Ojczyznę". Po 1918 r. z nazwy seminarium zniknęło określenie "Królewskie". Nie wiadomo, kiedy w murach tego budynku założono instalację wodno-kanalizacyjną i umieszczono ubikacje.
W 1925 r. ukazało się rozporządzenie, w wyniku którego zlikwidowano wszystkie seminaria nauczycielskie. Oleśnickie zlikwidowano w dniu 25 kwietnia 1925 r. Ostatni seminarzyści skończyli naukę w 1927 r. [1]. W 1925 r., już wiedząc o końcu seminarium, świętowano jego 50-lecie. Wtedy uczczono małym pomnikiem seminarzystów poległych w pierwszej wojnie światowej i wydano okolicznościową widokówkę.
Widokówka poświęcona 50-leciu Seminarium Nauczycielskiego w Oleśnicy.
Widokówka z kolekcji A. F.
 |
 |
Kamień poświęcony poległym seminarzystom w I Wojnie Światowej Może kamień jest zakopany na terenie obecnej Szkoły Podstawowej nr 1 |
Strzałką pokazano miejsce rozmieszczenia pomnika w ogrodzie przyseminaryjnym |
Po zamknięciu seminarium problemem było także rozdzielenie uczniów czterech klas szkoły ćwiczeń (ok. 130 chłopców i dziewcząt) po innych szkołach elementarnych w Oleśnicy [7].
Wyższa Szkoła Realna (1922-1945)
Na początku lat 20-ych XX w. jedyną szkołą w Oleśnicy, której ukończenie wieńczyła matura - było Państwowe Gimnazjum przy ob. ul. Mickiewicza. Zdanie matury było przepustką do studiów uniwersyteckich. Wymienione gimnazjum było elitarne, uczyły się w nim dzieci zamożnych i znanych rodów z terenu Oleśnicy, powiatu oraz ziem prawej strony Odry. Program gimnazjum był nastawiony na przyszłe studia uniwersyteckie.
Powstał problem jak umożliwić dostanie się na studia młodzieży z biedniejszych rodzin. Postanowiono powołać Państwowe Wyższe Szkoły Realne, w których nauka także kończyła się egzaminem maturalnym. Do tych szkół wstępowały dzieci po skończeniu 4-letniej szkoły elementarnej i uczyły się w niej 6 lat, ale miały przerobić program szkoły 9-cio letniej [6]. Dlatego przyjmowano do niej dzieci uzdolnione, wyróżniające się nauką w szkole elementarnej. Program nauczania w nich był ukierunkowane na kontynuację studiów o kierunku technicznym.
Szkoła ta powstała w 1922 r. i jeszcze nie wiadomo, gdzie znajdowała się wówczas jej siedziba. Szczęściem dla niej było rozwiązanie seminarium i szkoły ćwiczeń. Wtedy do opuszczanych klas w latach 1925 -1927 przenoszono Wyższą Szkołę Realną. Nie wiadomo, kiedy przyjęła ona imię Fryderyka von Logau poety niemieckiego z okresu Baroku. Potocznie nazywano ją Logau-Oberrealschule. Nad wejściem do szkoły widniał napis Staatlische Logau Schule, czyli Państwowa Szkoła im. F. v. Logau. Uczęszczały do niej dzieci w większości spoza Oleśnicy, bo z okolic Trzebnicy, Milicza, Namysłowa, Sycowa, a nawet Wrocławia, co zawdzięczać należy dobremu połączeniu kolejowemu.
Budynek szkolny przed 1935 r. z widoczną nazwą nad oknami pierwszego
piętra Staatlische Logau Schule [2]
Pierwsza matura odbyła się w 1928 r. i wówczas 72% abiturientów, pochodziło spoza Oleśnicy. Do szkoły uczęszczało w 1928 r. - 160 chłopców i dziewcząt, a w 1929 r. - już 173 [6]. Grono nauczycielskie w 1935 r. przedstawiono niżej.
Chyba w 1943-1944 r. szkoła została zajęta na lazaret. Być może o specjalności okulistycznej, bo w Internecie istniało wspomnienie żołnierza niemieckiego, którego przywieziono z ciężką raną oczu i całkowicie wyleczono (opisywał, co zobaczył po zdjęciu bandaży). Od końca stycznia 1945 r. do końca 1945 r. w lazarecie leczono czerwonoarmistów. Już w styczniu 1946 r. dyrektor Michał Marmajewski przeniósł do tego budynku Szkołę Podstawową (wówczas zwaną Powszechną) nr 1, w którym, ze zmianami organizacyjnymi, istnieje do dziś.
Literatura
Od autora • Lokacja miasta • Olesnica piastowska • Olesnica Podiebradów • Olesnica Wirtembergów
Olesnica za Welfów • Olesnica po 1885 r. • Zamek olesnicki • Kosciól zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Olesnicy • Herby ksiestw • Drukarnie • Numizmaty • Ksiazece krypty
Kary - pregierz i szubienica • Wojsko w Olesnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasluzeni dla Olesnicy • Artysci olesniccy • Autorzy • Rysowali Olesnice
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemia? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa olesnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauwazyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowosci
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOSCI