Marek Nienałtowski
Znamy więcej szczegółów dotyczących epitafium Jana Oslewa

Od dawna w Oleśnicy przyjmuje się, że pokazane niżej epitafium rozmieszczone na zewnętrznej południowej ścianie bazyliki mniejszej (oznaczone 1) dotyczy Jana Oslewa nadwornego stolarza i rzeźbiarza - twórcy m.in. intarsji z tzw. Pałacu Wdów oraz nagrobka tumbowego Jana Podiebrada i Krystyny Szydłowieckiej  Przypisuje mu się (M. Starzewska) również wykonanie płyty nagrobnej księcia Jerzego

Płyta epitafijna Jana Oslewa. Fot. R. Bober
Opis płyty wg. Jana Sinapiusa

Pani Maria Starzewska pisząc o J. Oslewie nie wspomniała o tym eptafium. Natomiast napisała [3], że (s. 127) "Jeszcze w XVIII w. na cmentarzu kościoła zamkowego znajdowała się płyta grobowa Oslewa, ufundowana przez jego syna, informująca, że Oslew zmarł w Oleśnicy w 1575 r. w wieku 49 lat..." Może nie zauważyła tego, wysoko zawieszonego, epitafium, na którym również widnieje data śmierci 1575.

Kiedy dzięki zdjęciom Ryszarda Bobera udało się nieco rozpoznać poszczególne słowa na epitafium oraz herb - nastąpiło zwątpienie co do przypisywania tego epitafium stolarzowi i rzeźbiarzowi J. Oslewowi. Kiedy jednak historyk sztuki na odczycie w Oleśnicy, powtórzyła, że jest to epitafium rzeźbiarza, który wykonał nagrobek tumbowy księcia Jana z Podiebradów - uznałem, że to musi być prawda, chociaż zwątpienie, za przyczyną nierozpoznanego herbu, pozostało, gdyż nie było informacji o jego nobilitacji.

Wyjaśnienie wątpliwości pojawiło się wraz z wydaniem VI tomu Herbarza Szlachty Śląskiej [2]. W nim bowiem jest hasło Osslew (s. 109) oraz herb zbieżny z poniższym, istniejącym na epitafium

Herb z epitafium
Herby przypisywany Osslewom z herbarza Romana Sękowskiego. Lewy z nich (lew trzymający wieniec) odpowiada rzeźbie z epitafium.

Blazonowanie herbu (wg herbarza Blażka): W polu błękitnym wspięty złoty lew, trzymający w prawej łapie wzniesiony miecz, w lewej zielony wieniec. Klejnot: Czarne skrzydła orle. Labry: Niebiesko-złote.

W herbarzu R. Sękowskiego napisano:

" Według Sinapiusa, ród pochodzący z Frankonii. Na Śląsk przybył w służbie książąt oleśnickich Jan Osslew urodzony w Wuerzburgu 1.11.1526 r., zmarł w Oleśnicy (Oels) 1.08. 1575 roku w wieku 49 lat. Żonaty z Salomeą von Pirsch (Pitsch?), miał dwóch synów Karola i Jana jun. Karol zmarł w młodym wieku w Pradze 22.06. 1584 r roku.

Jan jun. (zm. 2.11 1621 r.) w 1593 roku (23.08) został nobilitowany z predykatem "von Lowenheim". Właściciel Wysokiej (Wessig) koło Wrocławia. Był członkiem rady aż trzech kolejnych cesarzy: Rudolfa II, Macieja i Ferdynada II. Żonaty z Martą (zm. 31.08.1633 r.) von Horn z Pasterzyc (Pasterwitz) koło Wrocławia, miał trzech synów i trzy córki... Epitafium Jana jun. znajdowało się w kościele św. Elżbiety we Wrocławiu..."

(Prawdopodobnie więcej wyjaśnia w swoim herbarzu Blażek - tekst na dole strony).

Z powyższego wynika wniosek, że jest to rzeczywiście epitafium Jana Oslewa, fundowane przez jego syna Jana juniora, który w 1593 r. został nobilitowany z predykatem von Lowenheim i który posiadał herb pokazany na epitafium. To oznaczało, że rzeźbiarz wykształcił swojego syna, może nawet na uniwersytecie włoskim, dzięki czemu mógł być członkiem rady cesarskiej. Być może, że epitafium wykonano po 1593, a może przed 1621 rokiem, w dwóch " egzemplarzach" - jeden umieszczono we Wrocławiu u św. Elżbiety, a drugi w Oleśnicy. Obecnie wiemy, że rzeźbiarz urodził się 1. listopada 1526 r. Wiadomo, że w Wuerzburgu, gdyż informację o miejscu urodzenia, pochodzenia wykuł na tumbie HEC DUO MONUMENTA DUCUM ELABORAYIT IOANNES OSLEW WIRCZBURGENSIS.

Nie byłoby problemów z rozpoznaniem tego epitafium, gdyby w Oleśnicy wydano publikację z pełnym opisem zabytków. Niestety tak się nie dzieje - opisem zabytków zajmują się hobbyści, bez znajomości łaciny. Istnieje nadzieja, że niedługo to się zmieni, dzięki zaangażowaniu się w historię Oleśnicy, znanego wrocławskiego historyka sztuki.

Korekta powyżej informacji.
Pan dr Piotr Oszczanowski - historyk sztuki i znawca historii Oleśnicy, był uprzejmy przeczytać tekst, rozszerzyć go i wnieść poprawkę. Oto tekst Pana doktora:

"... Pragnę jednak Pana poinformować, że wspomniane przez Pana epitafium syna rzeźbiarza (który zrobił niemałą karierę na dworach cesarskich) – zmarłego we Wrocławiu 9 listopada 1621 roku Hansa starszego Osslewa – niestety we wrocławskim kościele św. Elżbiety się nie zachowało. Jednak szczęśliwie posiadamy bardzo precyzyjne wiadomości na jego temat. Zawdzięczamy to między innymi temu, iż w rękopisie z końca XVII wieku (pt. Monumenta sepulcrorum virorum …. z Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu, Oddziału Rękopisów, sygn. B. 1649, fol. 12v) zachował się rysunek z jego przedstawieniem
(załącznik nr 1 – rysunek ten opublikowany został w artykule Marka Pierzchały na s. 172). Są także stosowne opisy tego pomnika. I to zarówno w literaturze XIX-wiecznej (Hermann Luchs podaje całą treść inskrypcji umieszczonej na tym epitafium – załącznik nr 2 [zamieszczony niżej]), jak i XX-wiecznej (Marek Pierzchała na stronie 171 swojego artykułu komentuje treść epitafium – załącznik nr 3).".

Wszystkie te informacje znajdzie Pan w następujących opracowaniach:

  1. Hermann Luchs, Ueber die Elisabethkirche zu Breslau und ihre Denkmäler , „Abhandlungen der schlesischen Gesellschaft für vaterlandische Cultur”, 1 (1862), s. 13–68
  2. Marek Pierzchała, Humanistyczne inspiracje treści epitafiów doby odrodzenia w kościele św. Elżbiety , [w:] Z dziejów wielkomiejskiej fary. Wrocławski kościół św. Elżbiety w świetle historii i zabytków sztuki, red. Mieczysław Zlat, Wrocław 1996 („Acta Universitatis Wratislaviensis”, nº 1826, Historia Sztuki X), s. 163–178

Załącznik 2
Daneben an diesem 2 ten Pfeiler im Seitenschiffe ist ein Epitaphium von Holz, an welchem oben 2 Wappen und ein gut gemahltes Portrait; rechts stehen folgende 3 Namen: Hans George, Ferdinand, Gottfried. Links desgleichen: Maria Salome, Martha, Elisabeth. Mitten ist eine Kugel gemahlt, auf welcher ein Kubus mit einem Kreutze, und zu jeder Seite eine Figur, darunter steht: Mundus quidquid habet; Crux, globus, atque cubus. Unten aber folgende Schrift: Anno 1621. den 9. Novembr. Seynd in GOTT Sehlig entschlalfen: Der Edle Gestrenge Herr Hanns Osslew der älter auff Wessig, Dreyer Römischer Kayser, als Rudolphi IL Matthiä und Ferdinandi II. Raht, und Ober-Bier Gefäl-Einnähmer im Bisthum Bresslaw und Fürstenthum Trop-paw, 32. seines Alters aber 50. Jahr. Und hernach Ao. 1633. den 31. Augusti seine Eheliche Hauss-Fraw, Die Edle, Viel-Ehiren-Tugendreiche Fraw Martha Osslewin geborne Hornin im Alter des 61. Jahres, beide alhier begraben. Haben 6 (oben angemerekte) eheleibliche Kinder hinterlassen. Dero Elterer Sohn aber liesse seinen ältern zu Ehren dieses auffrichten. Gott wolle Ihnen ein Sehlige Ruhe verleihen.
Ganz unten steht noch: Fumescat Funere Fama.

Z wyjaśnienia Pana dr P. Oszczanowskiego wynika, że istniały dwa epitafia:

Nie odnalazłem Hansa Osleviusa w spisie studentów uniwersytetów włoskich. Natomiast występuje w spisach jego brat Karol, jako student uniwersytetu w Padwie Napisano: "Oslevius, Karl Padua: Carolus Oslevius Ölsnensis Silesius 16. Oktober 1579. Marginalie: „Doctor. Obiit Pragae.“ Lebensdaten: Oels 1.11.1526 – Prag 22.6.1584. Er war kaiserlicher Hofarzt. Rossetti (Hg.), Matricula, Nr. 393; Kaczorowski, Śląscy lekarze, S. 57; Sinapius, Olsnographia, Bd. 1, S. 984"

Z zapisu wynika, że przypisano Karolowi datę urodzenia Hansa 1.11.1526 r. (studiował mając ok. 50 lat?). Jeśli od podanej daty bytności w Padwie - 1579 odjąć wiek kończenia studiów na max 25 lat, to mógł się urodzić około 1554-1550 roku.

Literatura

  1. Olsnographiae, Oder Bechreibung Des Oelßnischen Fürstenthums In Nieder-Schlesien. Andrer Theil [...] / von Johanne Sinapio [...]. T.2 . Własność Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu.
  2. Sękowski R. Herbarz Szlachty Śląskiej. Fundacja "Zamek Chudów". t VI. s.109
  3. Starzewska M. Oleśnica. Ossolineum. Wrocław. 1963

Również o Os[s]lewach napisano w Herbarzu Blażka t. 2 na stronie 85 (tekst rozpoznawany przez program komputerowy - mogą być literówki).

Oszlew (0- v. Lewenheim).
Adelstand und Wappenbesserung dto. 1593. 23. 8. für Johann den älteren, Karl und Johann den Jüngern Osslew von Lewenhaim (die letzteren Vettern).
Johann 0. v. L. (* 1526. 1. 11. zu Würzburg) kam aus Franken nach Schlesien und starb 1575. 1. 8 zu Oels in herzoglichen Diensten. Von seiner Gemahlin Salome Pitsch hinterliess er 2 Söhne, von denen Karl 1584. 22. 6. in der Blüthe seiner Jahre zu Prag starb, Johannes (der ältere) aber den Stamm fortsetzte. Dieser war Rath der Kaiser Rudolf II, Matthias und Ferdinand I", Ober-Bier-Gefälleinnehmer im Bisthum Breslau und dem Fürstenthume Troppau, sowie Herr auf Wessig (Kr. Breslau) und starb 1621. 9. 11. Vermählt mit Martha v. Korn und Pasterwitz (f 1633. 31. 8.) hinterliess er drei Söhne: Hans George, Ferdinand und Gottfried, sowie drei Töchter. Gottfried war vermählt mit Eusebia v. Sternfeld, aus welcher Ehe eine Tochter stammte: Ida Magdalena, verm. mit Abraham v. Lessota und Steblau. Ueber die Nachkommenschaft der beiden andern Brüder war nichts zu eruiren, ebenso wie über die beiden im Diplome genannten Vettern. In gleicher Weise ist es unklar, wie der dto.
Wappen. 1593. In Blau ein rechtsgekehrter goldener Löwe, in der erhobenen rechten Pranke ein Schwert und in der linken einen grünen Kranz. Kleinod: offener schwarzer Flug. Decken: blau-golden (ex cop. dipl.; nach einer Stammbucheinzeichnung hat der Löwe blos das Schwert). Vor 1593 wurde dasselbe Wappen, aber mit Stechhelm geführt.

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
 Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
 Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI