Marek Nienałtowski
Znacząca zmiana komunikacji w końcu XIX wieku w skrzydle zachodnim
zamku w Oleśnicy
20.12.2020 r.

Widoczne na powyższym zdjęciu skrzydło zachodnie zamku jest najstarszym domem mieszkalnym książąt oleśnickich. Badania wykonane ok. 2004 r. wykazały, że jego piwnice już istniały w XIII w. Z czasem budynek podwyższano i rozszerzano. Obecne wymiary osiągnął jeszcze za panowania Piastów. W tym budynku także mieszkali pierwsi książęta z Podiebradów. Dopiero ok. 1560 r. książę Jan przeniósł się do wybudowanego pałacu, zwanego później Pałacem Wdów. Książę Karol II z Podiebradów po wybudowaniu skrzydła wschodniego (1586 r.) zamieszkał w nim ze swoją żoną. Po wybudowaniu skrzydła południowego (1608 r.) umieścił w nim najbliższych dworzan. Wtedy skrzydło zachodnie stało się miejscem urzędowania i niekiedy zamieszkania urzędników zarządzający zamkiem i księstwem. Za czasów panowania książąt wirtemberskich grupa to mogła liczyć 50-70 osób. Do nich przychodzili interesanci i z tego powodu wzmógł się ruch w tej części zamku. Tam także była sala koncertowa, do której mogli przychodzić goście z miasta. To wymagało zapewnienia nowych wejść do skrzydła i na ganek.

Nie znamy daty wybudowania widocznego ganku. Większość osób wchodzących do tego skrzydła musiała wejść na ganek, a potem przez 2-3 pary drzwi wejść do wysokiego parteru budynku. Poszczególne drzwi były prawdopodobnie "rangowe", czyli prowadziły do urzędników odpowiedniej rangi. Z planów zamku z XIX w. i ilustracji (są w mojej książce o zamku) wynika, że wówczas na ganek wchodzono przez schody (przejścia) oznaczone cyframi 1-4.

  1. Łącznik ganku południowego z zachodnim, czyli przez ganki można było przejść ze skrzydła wschodniego do zachodniego.
  2. Schodami z poziomu dziedzińca.
  3. Schodami poprzez wejście w podporze ganku. Strzałka pokazuje miejsce rozpoczęcia schodów, ich nachylenie i miejsce wyjścia.
  4. Schodami z poziomu dziedzińca. Widać miejsce wejścia i wyjścia na ganek.


Elewacja wewnętrzna skrzydła zachodniego z przekrojem skrzydła północnego i zaznaczeniem przekroju skrzydła południowego.
Strzałkami zaznaczono istniejące wówczas 3 wejścia do budynku. Stan z ok. 1965 r.
Źródło: Archiwum DWKZ

W 1891 r. rozpoczęto przygotowywać zamek do zasiedlenia przez następcę tronu i wszystkie te wejścia na ganek zlikwidowano, natomiast pozostawiono drzwi prowadzące do budynku. Od tego czasu wchodzono na ganek ze skrzydła północnego i południowego. Ostatni ślad po wejściu na ganek (3) zachował się do 1972 r. i pokazany jest niżej na lewym zdjęciu.

Podpora ganku, przez otwór w której wchodzono na ganek.
Stan z 1964 r. Źródło: Archiwum DWKZ
Stan obecny podpory ganku

Na lewym zdjęciu widać podporę, której konstrukcja prawdopodobnie nie była zmieniana w trakcie remontu w latach 1891-1905 r. Pod widocznym portalem znajdował się otwór, przez który wchodzono do klatki schodowej w przyziemiu. Potem skręcano w prawo i schodami wchodzono na poziom ganka.

Cały ganek w 1972 r. został rozebrany i wybudowany od nowa. Jak widać z prawego rysunku - podporę nieco zwężono (wynika to z porównania szerokości płyty z postaciami Jana z Podiebradów i Krystyny Kachny z Szydłowieckich). Zachowano zarys (wnękę) wąskiego wejścia, w który wstawiono planszę.

Powyżej wspomnianej płyty z płaskorzeźbami pary książęcej znajdowała się zapewne inna płyta (widoczna wnęka). Nie wiemy jaki herb, postać, monogram itd. na niej umieszczono i kiedy płytę usunięto.

Podsumowanie
Powyższe zagadnienia związane z komunikacjami jeszcze nie były badane w historii zamku. Wspominam o tym w książce o zamku, a tutaj rozszerzam. Historia zamku po 1608 r. to w dużym stopniu historia zmian w komunikacjach wewnątrz i na zewnątrz budynków.

Literatura
Nienałtowski M., Zamek książęcy w Oleśnicy. Od czasów piastowskich po współczesność, Katowice 2017

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
 Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA BEZ PRZEWODNIKA....
NOWOŚCI