Marek Nienałtowski
Zegarmistrzowie oleśniccy w XVIII-XX w.
05.09.2021 r.

W czasach Wirtembergów J. Sinapius wymienia w 1707 r. jednego zegarmistrza w Oleśnicy, a w 1837 r. było ich w Oleśnicy trzech [6]. Można sądzić, że uwzględniono tylko mistrzów mających swoje zakłady. Każdy z nich zatrudniał przynajmniej jednego czeladnika i ucznia. Pierwszymi wzmiankowanymi zegarmistrzami oleśnickimi byli Johann Kulbe i jego syn C.G. Kulbe [4]]. Mieli oni początkowo zakład w Oleśnicy, a wraz z rozwojem ich firmy przenieśli się do Boguszyc - tam mieli możliwość rozbudowy warsztatu. Zapewne to było związane z rozpoczęciem budowy zegarów wieżowych. Pierwszy wzmiankowany zegar wieżowy wybudował J. Kulbe dla kościoła w Wąsoszu w 1780 r., a w 1794 r. dla kościoła w Sycowie (zegarmistrz odnawiający zegar w Sycowie - wysoko oceniał kunszt warsztatu Kulbów) [4]. Nie wykluczone, że wybudowali zegar dla zamku oleśnickiego, który był jednowskazówkowy [7]. Także zegar w Sycowie miał jedną wskazówkę. Być może Kulbowie wykonywali zegary o takiej konstrukcji.

Z zegarmistrzem C.G. Kulbe związana jest historia Gustawa Beckera [8], który był u niego uczniem i potem krótko czeladnikiem (dyplom w 1839 r.). Po 6 letniej podróży czeladniczej wrócił i pracował dwa lata u któregoś z trzech zegarmistrzów oleśnickich. W 1847 r. uzyskał tytuł mistrza w Oleśnicy, wykonując jako majstersztyk zapewne zegar. Wtedy dopiero wyjechał do Świebodzic. Fotografia Beckera z okresu świebodzkiego z prawej [10].

Wyszukanie zegarmistrzów związanych z Beckerem w literaturze z lat 1840 - 1860 sprawia trudności, dlatego dalej będą rozpatrywani tylko ci wymieniani w [1], [2], [3] i [5]. W spisie rzemieślników z 1866 r. wymienieni są następujący zegarmistrzowie Kellner, Schneider i Seelig. Można sądzić, że w warsztacie któregoś z nich czeladnikiem mógł być G. Becker w 1847 r. Prawdopodobnie u Seeliga, bo on w 1875 r. naprawiał zegar zamkowy, w 1904 r. miał dużą i drogą reklamę w gazecie oleśnickiej, czyli mógł być najlepszym zegarmistrzem w Oleśnicy. Jego syn prowadził warsztat do 1945 r.


Miał warsztat w Rynek 7, a potem w Rynek 41. Wzmiankowany w latach 1881 i 1912 [5]


Sklep C. Ascha w Rynek 41 (róg ul. św. Jadwigi). Fragment widokówki z kolekcji Adama Fedorowicza.
Pudełko na zegarek z ebay.de (18.08.2021 r.)

Oskar Boltze


Wzmiankowany w 1881 r. Zakład przy ul. 3 Maja 19 [5]. W 1912 r. istnieje sklep Boltze Meta - może ktoś z rodziny? Zakład przy ul. 3 Maja 1

J. Hilbich


Wzmiankowany w 1874 r. W 1881 r. miał warsztat w Rynek 41. Po nim warsztat przejął C. Asch [5]]

Theodor Hoffmann


Wzmiankowany w 1881 r., warsztat Rynek 23 [5]. Kolejny raz wzmiankowany w 1912.
W 1921 ma firmę zegarmistrzowską Hoffmann Georg (zapewne syn) Rynek 17 [1]


Th. Hoffmann jeszcze wzmiankowany w 1921 [1]

Paul Seelig


Wzmiankowany w spisie rzemieślników w 1866 r., w 1904 [5] i 1912 r. Warsztat Rynek 53.
Występuje w 1935 r. Seelig Arthur (może syn), Marienstrasse 14 [2]


Uzupełniono 28. 02. 2023 r. Remigiusz Szczuraszek zrobił zdjęcie wyrytemu napisowi na wieży zamkowej obok zegara wieżowego - "P. Seelig 1875"
Napisałem wtedy "Może się zdarzyć, że kiedyś powyższe nazwisko wypłynie przy innej okazji.
Dlatego takie zdjęcia mogą być także cenne". Okazało się, że napis wyrył właściciel tego warszatu i teraz zdjęcie stało się przydatne

 

Klimm 1875 r., Klimm P. 1912 r.

Knorn A. 1912 r. W 1935 r. Knorn Rudolf, 3 Maja 61 [2]. Zmarł w Oleśnicy w 1945 r. na tyfus [3]

Oswald Jander


Wzmiankowany w 1921 r., warsztat przy ul. J. Matejki 18 [1]. W 1935 r. warsztat w Rynek 31 [2]

Richard Niedergesäss


Wzmiankowany w 1921 i 1935 r. Warsztat przy ul. 3 Maja 54 [1], [2]

Fritz Heinze. Uzupełniono 28. 02. 2023 r.


Fritz Heinze, Rynek 17., wzmiankowany w 1921 i 1928 r. [9].
Ilustrację mogłem wstawić dzięki linkowi przysłanemu przez Remigiusza Szczuraszka

Warsztaty (sklepy) rozmieszczone w rynku w 1935 r.

Schäfer Wilhelm, A. Mickiewicza 2 [1]

Folkmer Alfred, R. Traugutta 7 [2]

Gürnth Alfred, Bociania 6 [1], Szkolna 4 [2]

Heintze Fritz, Rynek 21 [2]

Scholtz Otto, Rynek 35 [2]

Sckade Oskar, Rynek 39 [2]

Wittig Herman, Rynek 11 [2]

Machner Erwin - brak informacji

 
Czarne kropki - 1935 r., niebieska 1921 i 1928 r.

 

Literatura:

  1. Adressbuch Oels 1921. Własność BUW
  2. Adressbuch Oels 1935. Własność Marek Górnicki
  3. Heilmann Ch., http://www.gca.ch/Oels.htm
  4. Kulbowie - zapomniany ród zegarmistrzów oleśnickich
  5. Lokomotiwe an der Oder. Własność BUW
  6. Mrozowicz W., Wiszewski M., Oleśnica od czasów najdawniejszych po współczesność, Wrocław 2006
  7. Nienałtowski M., Zamek książęcy w Oleśnicy. Od czasów piastowskich po współczesność, Katowice 2017
  8. Wietrzyński Rafał https://www.labiryntarium.pl/7gmin/gminaswiebodzice/1659-gustaw-becker.html
  9. https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/604272/edition/568441
  10. https://swidnica24.pl/2023/09/ojciec-przemyslu-zegarmistrzowskiego-na-slasku-doczeka-sie-pomnika-projekt-pokaza-podczas-iii-swieta-swiebodzickich-zegarow/

Od autora • Lokacja miastaOleśnica piastowskaOleśnica PodiebradówOleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów
Oleśnica po 1885 r.Zamek oleśnicki Kościół zamkowy Pomniki Inne zabytki
Fortyfikacje Herb Oleśnicy Herby księstwDrukarnie NumizmatyKsiążęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica Wojsko w Oleśnicy Walki w 1945 roku Renowacje zabytków
Biografie znanych osób Zasłużeni dla OleśnicyArtyści oleśniccy Rysowali Oleśnicę
Fotograficy Wspomnienia osadników Mapy Co pod ziemią? Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie Recenzje • BibliografiaLinkiZauważyli nas Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki Fotografie miastaRysunki Odeszli Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI ZWIEDZANIE MIASTA BEZ PRZEWODNIKA....
NOWOŚCI