Marek Nienałtowski
Złotnicy z Dobroszyc
23.10.2015 r.
W opisie zabytków ruchomych znajdujących się w kościele Św. Trójcy w Dobroszycach wymieniono na początku XX w. trzy srebrne naczynia liturgiczne [3]. O jednym kielichu o wyskokści 19 cm wiemy, że zlecił jego wykonanie właściciel zamku Andreas Heugel wraz z małżonką u złotnika wrocławskiego Caspara Bendella. Kolejny - dzbanek był datowany na 1639 r., co może wskazywać na zlecenie kogoś z następców Andreasa, szkoda, że w jego charakterystyce nie podano opisu herbu umieszczonym na dzbanku. Sprawienie największego kielicha, mającego 20 cm wysokości szacowano na XVI w. On także mógł powstać na zlecenie Heugelów, lub poprzednich właścicieli Dobroszyc (Dreske).

Czyli żadne z wymienionych naczyń nie powstało w okresie, gdy zamek w Dobroszycach był siedzibą książęcą, bo takie siedziby ściągają najczęściej złotników. Źródła podają [2], że pierwszy złotnik Gottfried Bartcke pojawił się w Dobroszycach w 1683 r., czyli jeszcze za życia księcia Juliusza Zygmunta i pracował zaledwie 8 lat. Dwaj następni - Andreas Jahn oraz Johann Adam Ducree pracowali w Dobroszych ponad 30 lat i przeżyli żonę księcia Annę Zofię. Chyba za ich czasów założono w Dobroszycach cech złotników, po którym może pozostała odbitka poniższej pieczęci.

SIGILLVM AVROFABR: IVLIOBVRGENSIUM STEMPEL ZŁOTNIKÓW JULIUSBURGA [2]

Być może, że cech istniał krótko i potem kolejni złotnicy należeli do cechu w Oleśnicy. W 1726 r. po śmierci księżnej Anny Zofii chyba złotnicy stracili całkowicie zamówienia z zamku. Ponadto w tym czasie mieli silną konkurencję w Oleśnicy i Bierutowie. Złotnicy z Bierutowa wkrótce podzielili los dobroszyckich. Pomimo tego bywały lata, w których pracowało w Dobroszycach nawet trzech złotników - czyli byli nabywcy wśród szlachty i mieszczan dobroszyckich. Ostatni ze złotników opuścił miasto w 1802 r. Poniższa tabelka ujmuje złotników dobroszyckich [2].

Złotnicy mieli stosować 14 próbę srebra (jak we Wrocławiu) i cechować ją znakiem swoim i miasta. Znak miejski najczęściej odzwierciedlał herb miasta lub jakiś jego element. Natomiast znakiem złotnika były najczęściej jego inicjały w kole, owalu, w kartuszu itp.

Znak miejski złotników dobroszyckich zawierał gałąź winorośli z trzema liśćmi z herbu Dobroszyc, niżej pokazany.

Herb Dobroszyc z gałęzią winorośli z 3. liśćmi w bramie zamkowej	Znak miejski w 1707 r. [1]	Znak złotnika Andreasa Jahna [1]

W Dobroszycach później wykonywano wyroby 13 i 12 próby srebra, i prawdopodobnie znak miejski był analogiczny. W literaturze zachował się tylko znak jednego z złotników - Andreasa Jahna z 1697-1738 r.wyżej pokazany.

Nie jest znany żaden z wyrobów złotników dobroszyckich, natomiast zachowały się dwa dokumenty związane ze złotnikiem, który swoją karierę mógł może zapoczątkować w Dobroszycach. Skany dokumentów przysłał mi kilka lat temu Wojtek Mencel z Jeleniej Góry. Pochodzą one z Archiwum Państwowego w Jeleniej Górze. Długo leżały w komputerowym folderze "Dobroszyce" i teraz staly się przydatne.

Niestety, ten dokument jest trudno czytelny, nie pokazałem go w powiększeniu,
gdyż jest czytelny przy objętości 8 MB. Mogę go wysłać każdemu, kto zechce ten dokument przetłumaczyć.
Może być ważny dla historii Dobroszyc, a może i złotnictwa dolnośląskiego.

Na prośbę Wojtka Mencela dokument powyższy odczytał dr Łukasz Tekiela-Dyrektor Muzeum Regionalnego w Lubaniu. Dotyczy on potwierdzenia urodzenia Gottfrieda Christiana Waltera w Dobroszycach, są tam wymienieni rodzice chrzestni, ojciec, który nie był złotnikiem, ale nie ma tam samej daty urodzenia. Dokument został wystawiony w Dobroszycach dnia 8 września 1735 r. Z takim dokumentem, zwanym Geborenbrief młoda osoba wyruszała w świat za pracą. Trzeba założyć, że w chwili wystawienia dokumentu Walter miał ok. 15 lat.

Pan Wojtek napisał "Dokument wystawiony we Wrocławiu w 1749 r. dotyczy złotnika G. Ch. Waltera,
który urodził się w Dobroszycach, praktykował i zdał egzamin mistrzowski we Wrocławiu,
a potem przeniósł się do Jeleniej Góry (1756 r.) gdzie zmarł w 1804 r.
Kliknij, aby powiększyć

Dalej W. Mencel pisze: W powyższym dokumencie zwanym Lehrbrief jest informacja, że G. Ch. Walter przez 6 lat praktykował rzemiosło złotnicze we Wrocławiu (był czeladnikiem) od 1735 do 1741 r. u złotnika Christiana Pitschmanna. Co ciekawe, Pitschmann był synem poszewnika Hansa Georga Pitschmanna z Dobroszyc (zmarł w lutym 1744 r.). Dokument ten został wystawiony 1 października 1749 r. Zapewne przed zdaniem egzaminu był pomocnikiem złotnika. W Jeleniej Górze (Hirschbergu) pojawił się on w 1756 r., czyli 7 lat po zdaniu egzaminu mistrzowskiego we Wrocławiu. Najprawdopodobniej przez 7 lat pracował we Wrocławiu jako mistrz złotnictwa, ale jego nazwisko nie figuruje w zestawieniu złotników dokonanych przez Hintzego i Sachsa. Nie ma się czemu dziwić ponieważ glejt mistrzowski znajdował się po śmierci Waltera w Jeleniej Górze, a nie we Wrocławiu. Te dwa dokumenty nadal znajdują się w Archiwum Państwowym w Jeleniej Górze.

Zobacz: Herb Oleśnicy jako znak miejski na srebrze. Złotnicy oleśniccy

Literatura.

Dziękuję Wojtkowi Mencelowi za liczne uwagi do tego tekstu, jak i poprzednich, podnoszących ich poziom fachowości.

1. http://www.agraart.pl/silver/index.php
2. Hintze E., Schlesische Goldschmiede. Sonderabdruck aus Schlesiens Vorzeit in Bild und Schrift. Neue Folge, Bd. 4., Breslau 1912
3. Lutsch H., Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien. I. Die Stadt Breslau, Breslau 1886

   ---

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI