Źródło [2]
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Marek Nienałtowski
Medale księstwa oleśnickiego na Dobroszycach
Medale były bite w Oleśnicy i w Bierutowie. Oleśnicka mennica była czynna w latach 1693-1696 oraz 1700-1717, a bierutowska w latach 1680-1699 [2]. Niewykluczone, że któryś z medali mógł być bity poza tymi terminami, gdyż produkowano je okresowo i w małych seriach. W każdym przypadku pokazane niżej medale projektował medalier Johann Neidhardt od 1684 do 1704 r. (zmarł w 1715 r.). Na nich widnieją jego inicjały I N. Poniższe medale powstały na zlecenie księżnej Anny Zofii, problematyczny jest ostatni z nich, który mógł już powstać za pieniądze Karola. Dlatego można je wiązać z Dobroszycami. Nie są znane ilości wybijanych medali (prawdopodobnie nie przekraczały 100 sztuk), duża średnica (43-45 mm) wskazuje, że poważnie traktowano ich rolę w promocji domu książęcego na Dobroszycach.
Medal przedstawiający księżnę Annę Zofię jako opiekunkę i regentkę
W 1684 r. Anna Zofia w wieku 37 lat zostaje wdową z 2. letnim dzieckiem księciem Karolem. Staje się jego prawnym opiekunem i w jego imieniu rządzi księstwem. Jej zmarły mąż Juliusz Zygmunt zapewne z oszczędności nie wybijał medali, które służyły promowaniu rodziny książęcej, ale nie zwiększaly dochodu księstwa. Księżna regentka uznała, że trzeba to zmienić. Jej pierwszy (?) medal wybity w 1684 r. miał ogłosić światu, że jest opiekunką małoletniego księcia i regentką. I ta opieka trwała 18 lat do 1702 r.
Źródło [2]
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Źródło -Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Opolu Własność W B P w Opolu
Na awersie widnieje jej popiersie i otokowy napis tytularny wykonany postaci inicjałów, który kiedyś był zrozumiały szlachcie i bogatym mieszczanom, rozdzielony kropkami:
D • G • A(nna) • S(ophia) • D(ux) • V(idua) • W • - E • T • I • S • O • N(ata) • D(ucissa) • M(egapolitana) • T(utrix) • E(t) • G(ubernatrix) •.
Tłumaczenie ogólnie znane: Z Bożej Łaski Anna Zofia księżna wdowa na Wirtembergii i Tecku, na Śląsku w Oleśnicy, urodzona księżna Meklemburgii, opiekunka i regentka.
Na rewersie otokowy napis: SIT TUA MIRA DEUS VIA - SIT MODO META BEATA (tłumaczenie na j. niemiecki: Mag dein Weg, o Herr, auch merkwürdig sein, wenn er nur zum glücklichen Ziel führt - Niech Twoja droga, o Panie, będzie osobliwa, jeśli tylko prowadzi do szczęśliwego celu). W dolnej części medalu przedstawione róże i krzaki cierniste, nad którymi trzepoczący skrzydłami orzeł trzymający w szponach, a może w dziobie, taśmę z napisem HAEC PROTEGIT UMBRA, co wg internetowego translatoara brzmi Duch (Święty) oferuje ochronę. Duch Święty pokazany jest wyżej w chmurach.
Medalier
Johann Neidhardt, srebro, średnica 44 mm. waga 33,10 g.
Medal wybity w 1700 r. z okazji złożenia hołdu przez stany księstwa oleśnickiego na Bierutowie regentce księżnej Annie Zofii
Po śmierci Sylwiusza Fryderyka księcia na Oleśnicy (1697), jego władztwo powinien przejąć Chrytstian Ulryk książę na Bierutowie, Jednakże on zwlekał z przenosinami i dopiero opuścił Bierutów w 1700 r. Wówczas część bierutowską mogła objąć Anna Zofia w imieniu swojego syna. Nastąpiło to 9. listopada 1700 roku. Hołd, czyli przyrzeczenie poddaństwa składali najczęściej przedstawiciele stanów. Historia Bierutowa nie ujmuje tego faktu i tylko poniższy medal o tym przypomina. Jest to jednocześnie formalne przeniesienie rezydencji książęcej z Dobroszyc do Bierutowa.
Źródło [2]
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Źródło -Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Opolu. Własność W B P w Opolu
Na awersie medalu widać miasto Bierutów, nad nim chmury i tęcza. Poniżej napis: A° 1700 • D • 9 • NOVEMB •, czyli 9 listopad 1700 r.
Na rewersie pokazano statek, na rufie którego herb Wirtembergii - 3 rogi jelenie, zawijający do portu, którym jest Bierutów. Z prawej Napis TANDEM (WRESZCIE) - wreszcie wyjechał, bądź wreszcie my objęliśmy władztwo bierutowskie, co oddaje ducha tego zdarzenia. Poniżej napis: HOMAGIAL:/ANDENKEN - na pamiątkę hołdu.
Medalier Johann Neidhardt, srebro, średnica 43 mm, waga 23 g.
Medal poświęcony powrotowi księcia Karola z podróży kawalerskiej
Z historii książąt oleśnickich wiadomo, że każdy z nich mając ok. 14 lat udawał się w podróż kawalerską. Towarzyszył mu doświadczony dworzanin lub nauczyciel, obeznany ze światem. Niekiedy do tego grona dołączał służący i/lub kucharz. Trasa podróży obejmowała często wiele krajów, w tym czasie również zapisywali się na uniwersytet do znanej szkoły średniej. Odwiedzali dwory, nawiązywali kontakty, zwiedzali, przypatrywali się gospodarce itp. Książe Karol wyruszył w taką podróż w 1696 r., mając 14 lat. Być może ze względów finasowych jego podróż objęła jedynie kraje niemieckojęzyczne. Wiadomo jedynie, że jej trakcie ukończył Akademię rycerską
Rudolph Antoniana w Wolfenbüttel, która miała dobry poziom nauczania. Podróż zakończył w 1702 r., mając 20 lat i poniższy medal miał to obwieścić. Karol wyjeżdżał z małego zamku w Dobroszycach, a wracał do dużego w Bierutowie.
Źródło [2]
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Źródło -Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Opolu. Własność W B P w Opolu
Na awersie popiersie księcia Karola w zbroi i dużej peruce. W otoku typowy napis tytularny CAROLUS DG DUX - W • T • I • S • O •& B •.
Karol z Bożej Łaski książe Wirtembergii, Teck, na Śląsku Oleśnicy i Bierutowa.
Na rewersie pokazano w górnej części herb księstwa podtrzymywany przez dwa putta. W części środkowej widok Bierutowa, który zdaniem znawców [2] jest najwspanialszym dziełem medaliera Johanna Neidhardta. Niżej napis BERNSTADT •/ 1702 •.
Na rancie monety znajduje się napis + TIMOR DOMINI INITIUM SAPIENTIAE • (Bojaźń Boża jest początkiem mądrości).
Medalier Johann Neidhardt, srebro, śr. 45 mm, waga 36,45 g.
Medal poświęcony ślubowi księcia Karola z Wilhelminą Luizą w 1703 r.
Nie wiadomo czy trakcie podróży kawalerskiej poznał swoją przyszłą żonę, czy zawarł związek na podstawie umowy między rodzicami i dworami. Jak to zwykle bywało ślub odbywa się w miejscowości zamieszkania żony i finansuje go ojciec panny młodej. Dlatego Karol jedzie do miejscowości Meiningen i tam 20.12.1703 r. pobiera się z Wilhelmine Luise von Sachsen-Meiningen. On ma 21 lat, a jego żona zaledwie 17. Jeszcze w Meiningen przebywa w styczniu 1704 r. i podobno rozdaje tam złote i srebrne medale [2] - nie wiadomo czy niżej pokazany?
Źródło [2]
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Źródło -Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Opolu. Własność W B P w Opolu
Na awersie pod książęcą mitrą widoczne są dwa wieńce, w których popiersia Wilhelminy Luizy i Karola, pod nimi widok Bierutowa. Poniżej data ślubu MDCCIII - D • XX DEC : (1703.20 grudzień).
Z prawej napis tytularny księcia CAROLUS -DG- DUX • WURT • T • I • S • O & B •. Z lewej napis tytularny księżnej WILH • LOVISE • D • W • T • O & B • P(rinc) • S(ax.) • I(ul.) • C(liv.) • M(ontium) •.
Na rewersie napis otokowy FRIGORE BRUMALI FLORENS MIHI REDDITUR AESTAS RUTA! TUIS VERNAT FRONDIBUS OMNE NEMUS • (tłumaczenie w j. niemickim W mroźną zimę jest dla mnie lato w rozkwicie, przez twoje liście cały gaj się zazielenia). Widoczy park otoczony drzewami cedrowymi. Przy wejściu do niego herb Saksonii (z lewej) i Wirtembergii.
Medalier Johann Neidhardt, srebro, średnica 42 mm, waga 19,3 g.
Medal z okazji objęcia we władanie księstwa oleśnickiego
Książę Karol 10 marca 1704 r. wraz z żoną przybywa do Oleśnicy, gdzie na ręce Chrystiana Ulryka (upoważnionego przez cesarza) składa hołd lenny [3]. 11 marca 1704 r., (wtedy kończy 22 lata) odbywa wraz z żoną uroczysty wjazd do Bierutowa. Śmierć Chrystiana Ulryka 5. kwietnia 1704 r. powoduje, że Karol bierutowski staje się opiekunem niepełnoletniego Karola Fryderyka i obejmuje rządy opiekuńcze w Oleśnicy do 1707 r. Jednocześnie wtedy następuje przyłączenie księstwa dobroszyckiego do księstwa bierutowskiego. Temu zdarzeniu on, a może jeszcze jego matka - poświęca medal. To oznacza, że wybito go w połowie 1704 r.
Źródło [2]
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Na awersie popiersie księcia i napis otokowy CAROLUS • DG • DUX • - WURT • TEC & OLSN •. Tutaj wyraźnie zaznacza, że jest księciem oleśnickim (nie na Bierutowie).
Na awersie widnieje Oko Opatrzności i napis CORAM DEO • (w obecności Boga?).
Na rancie znajduje sie napis INTUITUS • DOMINI • ME • DIRIGIT • ATQVE TUETUR • (w j. niemieckim Der Blick des Herrn leitet und schützt mich. Tłumaczenie Spojrzenie Pana prowadzi mnie i chroni).
Medalier Johann Neidhardt, srebro, średnica 45 mm, waga 33,27 g.
Literatura:
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI