Marek Nienałtowski
Christian Winckler - oleśnicki rytownik i wydawca
16.11.2009 r.

Urodził się w Oleśnicy w 1677 roku, syn Gottfrieda - kupca oleśnickiego. Chociaż w końcowych latach życia (zm. 1741 r.) mieszkał we Wrocławiu - w podpisach podkreślał swoją "oleśnickość". Dla nas oleśniczan, znany jest jako autor: widoków Oleśnicy; podobizny księcia oleśnickiego Karola Fryderyka oraz pisarza i heraldyka Jana Sinapiusa; wydania i zilustrowania mapy księstwa oleśnickiego a także zilustrowania Olsnographii. Dzięki zwiększaniu dostępności w internecie skanów ksiąg z XVIII wieku - jego twórczość staje się bardziej dostępna. Piotr Oszczanowski podaje, że również wykonał widoki Bierutowa, Wrocławia, Skarszyna i Masłowa. Także kościołów, np. w Miliczu, budynków szkolnych - Akademii Rycerskiej w Legnicy, Wykonywał również ekslibrisy oraz ilustracje książek wydanych w Jaworze i we Wrocławiu. Był także autorem podobizn osób ze świata nauki i polityki, szczególnie z Wrocławia.

Widok Oleśnicy z sprzed 1707 r. z Olsnographii. Inny widok

Widoki Oleśnicy, podobne do wyżej przedstawionego, powstawały w latach 1700-1740. Były ilustracjami książek i map. Różnią się one szczegółami. Np. w przedstawianiu wież kościołów oraz szczegółami w odwzorowaniu okolicy przed murami miejskimi. Także herb Oleśnicy występuje w różnych postaciach (niektóre orły św. Jana mają "lewy zwrot głowy"). Różnice występują także w tytułach oraz umiejscowieniu legend (opisów budowli). Te same ilustracje znalazły się na mapach wydawanych (po śmierci autora?), przez innych wydawców map księstwa z XVIII wieku (np. Petri Schenk jun.). W książce K. Bimlera umieszczono inny widok miasta Wincklera z 1710 roku (od strony zachodu) - jest on jednak nieostry.

Wspomniane widoki miejscowości - Masłowa i Skarszyna są najpewniej wynikiem wspólpracy Ch. Wincklera z Hermannem L. D., który był związany z Masłowem (wydał Maslographie) i Skarszynem. Być może, że stanowią ilustracje Maslographi?

Postać Księcia Karola Fryderyka z ok. 1740 r. Poniżej podobizny księcia, znany widok Oleśnicy, z innym przedstawieniem herbu i innym napisem tytułowym.	Postać Jana Sinapiusa z 1706 roku z Olsnographii (powiększenie opisu)

Mapa księstwa Oleśnickiego.
Ogólny widok mapy, wydanie z 1720 roku. Ducatus in Silesia Inferiore Olsnensis Novissima Delinateo BUWr OZK, żródło: 2521-IV.B.

Pierwsze jej wydanie pochodzi z 1712 roku. Pokazana wyżej mapa została wydana w 1720 roku. Samą mapę wykonał (na zamówienie księcia Karola Fryderyka i Karola bierutowskiego) Daniel Sinapius (młodszy brat Jana), wówczas pastor w Łozinie w księstwie oleśnickim. Współautorem był Leonard Dawid Hermann pastor z Masłowa, w ówczesnej części bierutowskiej księstwa oleśnickiego. Można to odczytać na poniższym wycinku z mapy.

Sinapius, Daniel-Hermann David: Ducatus in Silesia Inferiore Olsnensis Novissima Delineatio. Wratislaviae. Impensis Christiani Wincleri Ols. Siles. Sculptoris1720. Serenissimis ... Dominis Carolo Friderico et Carolo duci Würtembergiae ... Hanc Tabulam dicant, consecrant ... autoreshumillimi: Daniel Sinapius pastor Luzinensis in districtu Olsnensi; Leonard David Hermann pastor Maslensis in districtu Berolstadiensi.Singularia, quae Maslae, et aliis in locis ducatus reperiuntur.

Mapę graficznie przygotował i wydał Christian Winckler.

Na powyższym wycinku z mapy widnieje nazwisko Ch. Wincklera. Widoczny jest także ciekawy herb księstwa oleśnickiego,
którego mitrę książęcą podtrzymuja dwa putta, trzymające w ręku gałązkę palmy i laurową.

Widok Oleśnicy z mapy. Ten sam widok znajduje się na XVIII wiecznej mapie księstwa, autorstwa Petri Schenk jun.

Jak wspomniał P. Oszczanowski - Ch. Winckler wykonywał podobizny osób ze świata nauki. M. in. portret Thebesiusa (poniżej). Także wykonywał portrety polityków - w tym królów. Np. portret króla Karola II (poniżej, z publikacji A. Seidel- Grzesińskiej).

Strona 53 z książki J. E. Thebesiusa. Portret autorstwa Ch. Wincklera.	Portret alegoryczny króla szwedzkiego Karola XII. Przed 1707 rokiem. Ch. Winckler sporządził dwa portety Króla Szwecji.

Można mieć nadzieję, że umieszczanie XVIII wiecznych książek w Bibliotece Cyfrowej (Internecie) zwiększy dostęp do innych dzieł, które ilustrował Ch. Winckler. Wtedy poznamy szerzej twórczość, jeszcze mało znanego, oleśnickiego rytownika i wydawcy.

Dodano 22 listopada 2009 r.
Pan dr Piotr Oszczanowski, znany historyk sztuki, przysłał list, w którym znacznie rozszerza treść zamieszczonego wyżej opisu osiągnięć Ch. Wincklera. Niżej wyjątki z listu:

• Obok Wilhelma Sandera (vel Sendera lub Santera) (Wrocław ok. 1766–22.8. 1836 Oleśnica) i Helmy Fischer, to bodajże najbardziej znany dawny artysta grafik z Oleśnicy.
  
• W dorobku artystycznym Ch. Wincklera znajduje się blisko 300 rycin. Należał on zatem do najbardziej wydajnych i pracowitych twórców sztuki graficznej w czasach baroku na Śląsku (konkurować z nim mogli jedynie Strachowscy lub Tscherningowie).
  
• Ch. Winckler podejmował się wykonywania tak ciekawych realizacji, jak kopii rycin samego Michaela Leopolda Willmanna. To świadczy także o ambicjach i możliwościach artysty oleśnickiego.

Na końcu dr P. Oszczanowski napisał "Jako dowód na jego wszechstronność pozwalam sobie Panu przesłać – a nigdzie tego jeszcze nie upubliczniłem, jest to "wyciąg" z mojego prywatnego katalogu grafiki śląskiej czasów nowożytnych – krótki wybór najważniejszych tematów i dzieł tego artysty.".

Dzięki Panu doktorowi, na stronie znajduje się najobszerniejsza informacja o pracach graficznych Ch. Wincklera. Jest to jednocześnie dla mieszkanców Oleśnicy (szczególnie kolekcjonerów) zachęta do poszukiwań niżej przedstawionych prac artysty. Może kiedyś, w przyszłym muzeum, zebrane prace pozwolą na stworzenie sali Christiana Wincklera.

WYBÓR PRAC GRAFICZNYCH

Christiana Wincklera

(Oleśnica 1677–1741 Wrocław)

TOPOGRAFIA

[kartografia, widoki miast i budowli]

• Mapa Śląska
• Mapa Księstwa Oleśnickiego
• Panorama Oleśnicy
• Widok Bierutowa
• Widok Skarszyna koło Trzebnicy
• Widok kościoła ewangelickiego w Miliczu
• Frontispis z widokiem Masłowa w powiecie trzebnickim
• Widok kościoła w Masłowie w powiecie trzebnickim
• Widok Wrocławia – kopia widoku Georga st. Hayera
• Widok perspektywiczny miasta Wrocławia wg rysunku F.B. Wernera
• Mały widok Wrocławia
• Mały widok Wrocławia z inskrypcją: Tibi Militat Aether
• Widok Masłowa oraz przedstawienie łosia i jego kości
• Kościół pw. Świętej Trójcy (Kościół Łaski) w Jeleniej Górze
• Widok kościoła pw. św. Elżbiety we Wrocławiu z przedstawieniem wcześniejszego, tzn. średniowiecznego hełmu
• Widok Akademii Rycerskiej [św. Józefa] w Legnicy
• Wnętrze kościoła
• Wnętrze kościoła z organami

PORTRETY

• Portret cesarza Karola VI vonHabsurg (1685–1740)
• Portret króla szwedzkiego Karola XII
• Portret prezesa sądu królewskiego w Londynie Matthewa Hale (1609–1676)
• Portret historyka i rektora gimnazjum oleśnickiego Johanna Sinapiusa
• Portret księcia oleśnickiego Karola Fryderyka (1690–1761)
• Portret lekarza Johanna Crato von Crafftheim (1519–1585)
• Portret doktora medycyny Johanna Ehrefrieda mł. Thebesiusa (1717–1758)
• Portret wrocławskiego historyka Christiana Ezechiela (†1717)
• Portret Caspara von Schwenckfeld von Ossig (1489–1561)
• Portret Godofredusa Hankiusa
• Portret profesora medycyny z Helmstadt Lorenza Heistera
• Portret Samuela Friedricha Lauterbacha (1662–1728)
• Portret Anny Susanny z d. Teschnerin (†1728)
• Portret humanisty i dyplomaty Andreasa Dudycza
• Portret humanisty wrocławskiego Thomasa von Rehdiger
• Portret pastora Gottfrieda Balthasara Scharffa (1676–1744)
• Portret Przecława z Pogorzeli († 1373), biskupa wrocławskiego
• Portret bł. Czesława Odrowąża
• Portret Jacka Odrowąża
• Portret Georga Wirtha
• Portret Johanna Langa
• Portret Georga Sauermanna
• Portret Jacoba von Salza, biskupa wrocławskiego
• Portret Franza Köckritza zw. Faber (1497–1565), sekretarza wrocławskiego
• Portret Lucasa Eisenreicha
• Portret Nicolausa Reusnera
• Portret Caspara Schwenckfeldta von Ossig
• Portret burmistrza Kożuchowa Christiana Sachsa
• Portret Godofredusa Monkiusa
• Portret lekarza Melchiora Augustusa Hultazoba
• Portret Abrahama Bucholzera (1529–1584)
• Portret Friedricha Wilhelma von Sommersberg (Sommera)
• Portret Melecha Augusta Hultazoba
• Portret Christopha Pfeiffera (1689–1758)
• Portret konrektora legnickiego Christiana Schroetera
• Portret pastora wrocławskiego Ambrosiusa Moibana (1494–1554)
• Portret pastora wrocławskiego Adama Cureusa (1527–1566)
• Portret pastora wrocławskiego Johanna Fleischera (1540–1593)
• Portret archidiakona Nicolausa Polio (1564–1632)
• Portret pastora kościoła pw. św. Marii Magdaleny we Wrocławiu Johanna Hessa
• Portret pastora Balthasara Reimanna (†1723)
• Portret pastora Johannesa Sturma (1679–1727)
• Portret pastora Abrahama Hermana (1635–1705 )
• Portret pastora Caspara Neumanna (1648–1715)
• Portret pastora Lucasa st. Polio (1536–1582)

PRZEDSTAWIENIA NAUKOWE

• Przedstawienia wykopalisk archeologicznych w Masłowie w powiecie trzebnickim
• Ilustracje traktatu architektonicznego
• Śląskie medale naukowe i szkolne
• Emblem akademicki
• Przedstawienia minerałów i skał śląskich, kryształów pieczęci, odcisków, kamieni półszlachetnych i skamienielin
• Przedstawienia urn i terra sigilata [wykopaliska archeologiczne]
• Przedstawienie mikroskopu profesora matematyki na legnickiej Akademii Rycerskiej Christiana Gottlieba Hertla
• Przedstawienie soczewki mikroskopu

PRZEDSTAWIENIA RELIGIJNE

• Ilustracje do Dziesięciu Przykazań, Artykułów i Modlitw luterańskich
• Ilustracje śpiewnika luterańskiego
• Chrzest w Jordanie
• Alegoryczny chrzest w kościele
• Chrystus z krzyżem, a za nim wierni też dźwigający krzyże
• Św. Agnieszka
• Św. Edmund
• Św. Michał
• Krucyfiks cesarza Ferdynanda II von Habsburg
• Ostatnia Wieczerza
• Klęcząca, pokutująca niewiasta w koronie cierniowej

PRZEDSTAWIENIA ALEGORYCZNE

• Alegoria Śląska na tle panopliów
• Alegoria z Silesią oraz Gentius Sobothicus, Gentius Sudetii i rzekami przepływającymi przez Śląsk – Viadrusem i Quessorem
• Niewiasta grająca na harfie, w tle ogród barokowy z fontanną, z boku waza z palmą
• Niewiasta klęcząca przed krzyżem
• Ludzie wokół studni i przy posiłku
• Rycina alegoryczna z trzema Pegazami oraz obeliskami – Alegoria Twórczości Poetyckiej

VARIA

[ekslibrysy, herby, tablice genealogiczne, emblem, finaliki etc.]

• Ekslibrys z herbem Georga Wilhelma von Reibnitz
• Ekslibrys Johanna Antona von Schaffgotscha oraz 3 drzewa genealogiczne rodu von Schaffgotsch
• Herb i tablica genealogiczna biskupa wrocławskiego Franza Ludwiga von Neuburg
• Herb biskupa wrocławskiego Philippa I. Ludwiga von Sintzendorff
• Herb Conrada Ernesta Maximiliana von Hochberg
• Herb miasta Wrocławia
• Emblem Friedricha Wilhelma von Sommersberg
• Epitafium J. Fr. Hubriga i jego żony
• Finalik z dwoma kobiecymi Famami dmącymi w trąby, pośrodku urna i na niej umieszczona dewiza: „Semper Honos Momenque tuum Landesque manebunt”

  KOPIE WEDŁUG MICHAELA LEOPOLDA WILLMANNA  

• Wniebowstąpienie Matki Boskiej (według Michaela Leopolda Willmann)
• Św. Józef i Maria z Dzieciątkiem, którym św. Bernard ofiarowuje księgę Bractwa św. Józefa w Krzeszowie (według Michaela Leopolda Willmann)

Na podstawie tego spisu mogę już bez obaw (sądziłem, że to może jakiś inny Winckler) dodać do powyższego małego zbioru prac artysty portret Lucasa Pollio z www.ebay.de

Poniższe z ww rysunków:

• Przedstawienia wykopalisk archeologicznych w Masłowie w powiecie trzebnickim
• Przedstawienia minerałów i skał śląskich, kryształów pieczęci, odcisków, kamieni półszlachetnych i skamienielin
• Przedstawienia urn i terra sigilata [wykopaliska archeologiczne]

Mogą być ważne dla historii zamku oleśnickiego, bowiem Ch. Winckler rysował eksponaty odkryte przez L. D. Hermanna. One w 1736 r. trafiły, jako dar Hermanna, do zamkowej Kunstakamery i tam były pokazywane do 1806-1809 r. Stanowiły eksponaty jednego z najstarszych na Dolnym Śląsku ogólnodostępnego muzem, istniejącego w zamku oleśnickim. Niestety, tradycja muzealnicza w Oleśnicy nie jest kultywowana.

Dr Piotr Oszczanowski również wyjaśnił, że złotnik Christian Winckler nie jest tożsamy z rysownikiem Christianem Wincklerem, chociaż obaj pochodzili z Oleśnicy.

"Rysownik i grafik oleśnicki Christian Winckler nie ma nic wspólnego ze złotnikiem wrocławskim Christianem Wincklerem. Chociaż ten ostatni - tj. złotnik - pochodził z Oleśnicy i od 1690 roku był mieszczaninem wrocławskim i mistrzem tutejszego cechy złotników (zmarł w wieku 47 lat 31 lipca/1sierpnia 1706 roku). Czyli urodził się 1659 roku. Z kolei grafik oleśnicki Christian Winckler urodził się w Oleśnicy w 1677 i zmarł w 1741 we Wrocławiu. Czyli - to są dwie różne osoby, aczkolwiek jedna i druga w jakiś sposób związana z Oleśnicą. Ta jest bowiem ich wspólnym miejscem urodzenia. Może to zatem świadczyć o tym, iż mamy do czynienia z tą samą rodziną. To kwestia otwarta."

Literatura
Bimler Kurt. Die schlesischen massiven Wehrbauten. 3 Fsm. Ols kr. Ols, Gross Wartenberg, Militsch, Trebnitz, Wohlau, Steinau. Breslau 1942.

Hermann Leonard Dawid - http://www.2007.przyroda.katowice.pl/documents/przyrodnicy_hermann.pdf

Mapová sbírka B. P. Molla. Slezsko. Atlas Austriacus, tomus XXIII. Silesia., 17.-18. století - http://almor.mzk.cz/moll/AA23/082.html

Oszczanowski P. hasło Christian Winckler. Biogramy Artystów. W: Śląsk - perła w Koronie Czeskiej / Slezsko - perla v České Koruně. Trzy okresy świetności w relacjach artystycznych Śląska I Czech / Tři období rozkvětu uměleckých vztazhů Slezska a Čech , katalog wystawy w Muzeum Miedzi w Legnicy i w Národní galerie v Praze, red. Andrzej Niedzielenko, Vit Vlnas, Praha 2006. s. 500

Seidel-Grzesińska A. Śląskie druki ulotne początku XVIII wieku o konwencji Altrandsztackiej i królu szwedzkim Karolu XII. W: Po obu stronach Bałtyku. red. Harasimowicz J. Oszczanowski P. Wisłocki M. Via Nowa. Wrocław. 2006. s. 88

Sinapius J., Olsnographia oder eigentliche Beschreibung des oelssnischen Furstenthums in Niderschlesien, t. I - II. Lipsk 1707

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI

http://almor.mzk.cz/moll/AA23/088.html