Marek Nienałtowski
Christian Winckler - oleśnicki rytownik i wydawca
16.11.2009 r.
Urodził się w Oleśnicy w 1677 roku, syn Gottfrieda - kupca oleśnickiego. Chociaż w końcowych latach życia (zm. 1741 r.) mieszkał we Wrocławiu - w podpisach podkreślał swoją "oleśnickość". Dla nas oleśniczan, znany jest jako autor: widoków Oleśnicy; podobizny księcia oleśnickiego Karola Fryderyka oraz pisarza i heraldyka Jana Sinapiusa; wydania i zilustrowania mapy księstwa oleśnickiego a także zilustrowania Olsnographii. Dzięki zwiększaniu dostępności w internecie skanów ksiąg z XVIII wieku - jego twórczość staje się bardziej dostępna. Piotr Oszczanowski podaje, że również wykonał widoki Bierutowa, Wrocławia, Skarszyna i Masłowa. Także kościołów, np. w Miliczu, budynków szkolnych - Akademii Rycerskiej w Legnicy, Wykonywał również ekslibrisy oraz ilustracje książek wydanych w Jaworze i we Wrocławiu. Był także autorem podobizn osób ze świata nauki i polityki, szczególnie z Wrocławia.
Widok Oleśnicy z sprzed 1707 r. z Olsnographii. Inny widok
Widoki Oleśnicy, podobne do wyżej przedstawionego, powstawały w latach 1700-1740. Były ilustracjami książek i map. Różnią się one szczegółami. Np. w przedstawianiu wież kościołów oraz szczegółami w odwzorowaniu okolicy przed murami miejskimi. Także herb Oleśnicy występuje w różnych postaciach (niektóre orły św. Jana mają "lewy zwrot głowy"). Różnice występują także w tytułach oraz umiejscowieniu legend (opisów budowli). Te same ilustracje znalazły się na mapach wydawanych (po śmierci autora?), przez innych wydawców map księstwa z XVIII wieku (np. Petri Schenk jun.). W książce K. Bimlera umieszczono inny widok miasta Wincklera z 1710 roku (od strony zachodu) - jest on jednak nieostry.
Wspomniane widoki miejscowości - Masłowa i Skarszyna są najpewniej wynikiem wspólpracy Ch. Wincklera z Hermannem L. D., który był związany z Masłowem (wydał Maslographie) i Skarszynem. Być może, że stanowią ilustracje Maslographi?
Postać Księcia Karola Fryderyka z ok. 1740 r. Poniżej podobizny księcia, znany widok Oleśnicy, z innym przedstawieniem herbu i innym napisem tytułowym. |
Postać Jana Sinapiusa z 1706 roku z Olsnographii (powiększenie opisu) |
Mapa księstwa Oleśnickiego.
Ogólny widok mapy, wydanie z 1720 roku. Ducatus in Silesia Inferiore Olsnensis Novissima Delinateo BUWr OZK, żródło: 2521-IV.B.
Pierwsze jej wydanie pochodzi z 1712 roku. Pokazana wyżej mapa została wydana w 1720 roku. Samą mapę wykonał (na zamówienie księcia Karola Fryderyka i Karola bierutowskiego) Daniel Sinapius (młodszy brat Jana), wówczas pastor w Łozinie w księstwie oleśnickim. Współautorem był Leonard Dawid Hermann pastor z Masłowa, w ówczesnej części bierutowskiej księstwa oleśnickiego. Można to odczytać na poniższym wycinku z mapy.
Sinapius, Daniel-Hermann David: Ducatus in Silesia Inferiore Olsnensis Novissima Delineatio. Wratislaviae. Impensis Christiani Wincleri Ols. Siles. Sculptoris1720. Serenissimis ... Dominis Carolo Friderico et Carolo duci Würtembergiae ... Hanc Tabulam dicant, consecrant ... autoreshumillimi: Daniel Sinapius pastor Luzinensis in districtu Olsnensi; Leonard David Hermann pastor Maslensis in districtu Berolstadiensi.Singularia, quae Maslae, et aliis in locis ducatus reperiuntur.
Mapę graficznie przygotował i wydał Christian Winckler.
Na powyższym wycinku z mapy widnieje nazwisko Ch. Wincklera. Widoczny jest także ciekawy herb księstwa oleśnickiego,
którego mitrę książęcą podtrzymuja dwa putta, trzymające w ręku gałązkę palmy i laurową.
Widok Oleśnicy z mapy. Ten sam widok znajduje się na XVIII wiecznej mapie księstwa, autorstwa Petri Schenk jun.
Jak wspomniał P. Oszczanowski - Ch. Winckler wykonywał podobizny osób ze świata nauki. M. in. portret Thebesiusa (poniżej). Także wykonywał portrety polityków - w tym królów. Np. portret króla Karola II (poniżej, z publikacji A. Seidel- Grzesińskiej).
Strona 53 z książki J. E. Thebesiusa. Portret autorstwa Ch. Wincklera. |
Portret alegoryczny króla szwedzkiego Karola XII. Przed 1707 rokiem. Ch. Winckler sporządził dwa portety Króla Szwecji. |
Można mieć nadzieję, że umieszczanie XVIII wiecznych książek w Bibliotece Cyfrowej (Internecie) zwiększy dostęp do innych dzieł, które ilustrował Ch. Winckler. Wtedy poznamy szerzej twórczość, jeszcze mało znanego, oleśnickiego rytownika i wydawcy.
Dodano 22 listopada 2009 r.
Pan dr Piotr Oszczanowski, znany historyk sztuki, przysłał list, w którym znacznie rozszerza treść zamieszczonego wyżej opisu osiągnięć Ch. Wincklera. Niżej wyjątki z listu:
Na końcu dr P. Oszczanowski napisał "Jako dowód na jego wszechstronność pozwalam sobie Panu przesłać – a nigdzie tego jeszcze nie upubliczniłem, jest to "wyciąg" z mojego prywatnego katalogu grafiki śląskiej czasów nowożytnych – krótki wybór najważniejszych tematów i dzieł tego artysty.".
Dzięki Panu doktorowi, na stronie znajduje się najobszerniejsza informacja o pracach graficznych Ch. Wincklera. Jest to jednocześnie dla mieszkanców Oleśnicy (szczególnie kolekcjonerów) zachęta do poszukiwań niżej przedstawionych prac artysty. Może kiedyś, w przyszłym muzeum, zebrane prace pozwolą na stworzenie sali Christiana Wincklera.
WYBÓR PRAC GRAFICZNYCH
Christiana Wincklera
(Oleśnica 1677–1741 Wrocław)
TOPOGRAFIA
[kartografia, widoki miast i budowli]
PORTRETY
PRZEDSTAWIENIA NAUKOWE
PRZEDSTAWIENIA RELIGIJNE
PRZEDSTAWIENIA ALEGORYCZNE
VARIA
[ekslibrysy, herby, tablice genealogiczne, emblem, finaliki etc.]
KOPIE WEDŁUG MICHAELA LEOPOLDA WILLMANNA
Na podstawie tego spisu mogę już bez obaw (sądziłem, że to może jakiś inny Winckler) dodać do powyższego małego zbioru prac artysty portret Lucasa Pollio z www.ebay.de
Poniższe z ww rysunków:
Mogą być ważne dla historii zamku oleśnickiego, bowiem Ch. Winckler rysował eksponaty odkryte przez L. D. Hermanna. One w 1736 r. trafiły, jako dar Hermanna, do zamkowej Kunstakamery i tam były pokazywane do 1806-1809 r. Stanowiły eksponaty jednego z najstarszych na Dolnym Śląsku ogólnodostępnego muzem, istniejącego w zamku oleśnickim. Niestety, tradycja muzealnicza w Oleśnicy nie jest kultywowana.
Dr Piotr Oszczanowski również wyjaśnił, że złotnik Christian Winckler nie jest tożsamy z rysownikiem Christianem Wincklerem, chociaż obaj pochodzili z Oleśnicy.
"Rysownik i grafik oleśnicki Christian Winckler nie ma nic
wspólnego ze
złotnikiem wrocławskim Christianem Wincklerem.
Chociaż ten ostatni - tj. złotnik - pochodził z Oleśnicy i od
1690 roku
był mieszczaninem wrocławskim i mistrzem tutejszego cechy
złotników
(zmarł w wieku 47 lat 31 lipca/1sierpnia 1706 roku).
Czyli urodził się 1659 roku.
Z kolei grafik oleśnicki Christian Winckler urodził się w
Oleśnicy w
1677 i zmarł w 1741 we Wrocławiu.
Czyli - to są dwie różne osoby, aczkolwiek jedna i druga w
jakiś sposób
związana z Oleśnicą.
Ta jest bowiem ich wspólnym miejscem urodzenia. Może to zatem świadczyć
o tym, iż mamy do czynienia z tą samą rodziną. To kwestia
otwarta."
Literatura
Bimler Kurt. Die schlesischen massiven Wehrbauten. 3 Fsm. Ols kr. Ols, Gross Wartenberg, Militsch, Trebnitz, Wohlau, Steinau. Breslau 1942.
Hermann Leonard Dawid - http://www.2007.przyroda.katowice.pl/documents/przyrodnicy_hermann.pdf
Mapová sbírka B. P. Molla. Slezsko. Atlas Austriacus, tomus XXIII. Silesia., 17.-18. století - http://almor.mzk.cz/moll/AA23/082.html
Oszczanowski P. hasło Christian Winckler. Biogramy Artystów. W: Śląsk - perła w Koronie Czeskiej / Slezsko - perla v České Koruně. Trzy okresy świetności w relacjach artystycznych Śląska I Czech / Tři období rozkvětu uměleckých vztazhů Slezska a Čech , katalog wystawy w Muzeum Miedzi w Legnicy i w Národní galerie v Praze, red. Andrzej Niedzielenko, Vit Vlnas, Praha 2006. s. 500
Seidel-Grzesińska A. Śląskie druki ulotne początku XVIII wieku o konwencji Altrandsztackiej i królu szwedzkim Karolu XII. W: Po obu stronach Bałtyku. red. Harasimowicz J. Oszczanowski P. Wisłocki M. Via Nowa. Wrocław. 2006. s. 88
Sinapius J., Olsnographia oder eigentliche Beschreibung des oelssnischen Furstenthums in Niderschlesien, t. I - II. Lipsk 1707
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI
http://almor.mzk.cz/moll/AA23/088.html