Marek Nienałtowski
Zegar z wieży ratuszowej w Oleśnicy

Pierwsze zegary na wieżach ratuszowych okolicznych miast pojawiły się w: 1368 - Wrocław, nieco później Świdnica, 1431 - Poznań. Zatem pojawiają się w Gdańsku, Krakowie i Warszawie. Nie wiadomo kiedy zainstalowano zegar na wieży ratusza oleśnickiego. W niedalekim Kaliszu znany był zegarmistrz wykonujący mechanizmy zegarowe dla Poznania (1539) oraz później dla Wrocławia (kościół). W Oleśnicy w 1539 roku przebywa delegat Rady Miejskiej Poznania i uznaje konstrukcję wieży ratusza oleśnickiego, jako wzorzec do odbudowy wieży poznańskiej, która uległa spaleniu 1 maja 1536 roku. Jeśli uznał wieżę oleśnicką za wzorzec - może wieża ta już miała zamontowany zegar? Niestety, historia miasta nie przekazała nam informacji o zegarze ratuszowym.

Wieża na sztychu M. Meriana. Ok. 1640 roku.	Wieża na sztychu Ch. Wincklera. Ok. 1700 r.	Wieża na rys. F.B. Wernera z ok 1745 r.

Zegar nie był pokazywany na sztychu M. Meriana (wycinek powyżej) obrazującym sytuację sprzed 1650 r. Miedzioryt Ch. Wincklera obrazujący sytuację sprzed 1700 r. również nie pokazuje tarczy zegarowej na wieży (ale lepsza kopia pokazuje coś podobnego do zegara !). Wiadomo, że zegar na wieży zamku istniał już w 1702 r. - bowiem wówczas, podczas wichury, spadła miedziana tarcza zegarowa. Werner pokazuje na swoim rysunku wieży zarys tarczy zegarowej. Czyli wówczas zegar już istniał.

Mechanizm zegarowy	Płytka znamionowa z nazwą firmy i datą produkcji

Poniższe informacje wymagają jeszcze konsultacji zegarmistrzów.
Wyżej pokazano mechanizm zegarowy firmy J. J. Fuchs & Synowie z Bernburga. Został on zainstalowany na wieży po 1924 r. i najpewniej zamienił ten z roku 1825-1826, który prawdopodobnie został również spalony razem z ratuszem. Mechanizm ten skałada się z trzech podzespołów - napędu zegara (w środku), napędu wybijania kwadransów (z lewej) i napędu wybijania godzin (z prawej).

Bębny z nawinięta linką	Założona "korba" do "nakręcenia zegara", czyli nawinięcia linki na bęben.	Trzy obciążniki w położeniu dolnym, czyli zegar nie został jeszcze "nakręcony".

Pokazano przekazanie ruchu z zegara (poprzez wałek kardanowy) na przekładnię i wałki napędu wskazówek, znajdujące się w wyższej kondygnacji. Z lewej i prawej widać cięgna wybijania kwadransów i godzin.	Widoczne dwa cięgna biegnące od mechanizmów zegara do kowadełek dzwonów.

Widoczne dwa dzwony, cięgna i mechanizm kowadełkowy.

Przekładnia napędzania godzinowej i minutowej wskazówek.	Widok jednej z czterech tarcz zegarowych.

Miejsca rozmieszczenia poszczególnych mechanizmów zegara	Szafa w której znajduje się mechanizm zegarowy. Utrudnia przenikanie kurzu do przekładni.

W latach 70. mechanizmy zegara podlegały remontowi generalnemu. W ZNTK wykonano nowe koła zegarowe.

Uwaga: podczas uszkodzenia komputera zginął cały tekst poświęcony zegarowi. Odtworzyłem go z pamięci, ale wiele informacji przekazanych mi przez dwóch byłych zegarmistrzów (nie chcieli, aby wymieniać ich nazwiska) uległo zapomnieniu.

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kosciół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pregierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauwazyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI