Na największym dzwonie z wieży kościoła zamkowego odkryto herby oleśnickie
15.10.2020 r.

W opisach dzwonów z wieży kościoła zamkowego (zwanego też kościołem parafialnym lub kościołem św. Jana Apostoła, a obecnie bazyliką mniejszą) wymieniono jedynie inskrypcje na nich istniejące, datę odlewu i fundatora [3]. Niżej pokazano największy z dzwonów w tym kościele. Jest on opisany jako nr 2 w [1]. Dalszy opis dzwonu był możliwy po wykonanaiu jego zdjęć przez Krzysztofa Wiesnera.

Dzwon odlany w 1474 r. Stan po remoncie w 2019 r. Na zdjęciu pod inskrypcjami widać nieznany znak. Fot. Krzysztof Wiesner

Miejsce rozmieszczenia jednego znaku. Fot. K. Wiesner	Miejsce rozmieszczenia drugiego znaku. Fot. Zbigniew Podurgiel

Ze zdjęć w powiększeniu widać było zarys jakichś znaków na dzwonie, ale nie było możliwości ich rozpoznania. Dopiero w trakcie remontu dzwonów, gdy zdjęto go z zawieszenia - Krzysztof Wiesner miał okazję zrobić im zdjęcie. Okazało się, że jednym ze znaków jest godło z herbu księtwa oleśnickiego lub inaczej - godło Piastów oleśnickich. Drugi jest faktycznie przedstawieniem kościelnym orła św. Jana. Oba nie są w tarczy, czyli faktycznie nie pełnią roli herbów, chociaż w zamyśle fundator może miał na myśli herby. Ponadto można uważać, że godło na dużej powierzchni dzwonu (jak na chorągwi) można traktować jako herb.

Godło z herbu księstwa oleśnickiego na dzwonie	Kościelna postać orła św. Jana na dzwonie

Oba herby były wykonane w okresie średniowiecza. Herb księstwa został odlany z błędem (częstym), bo jest w odbiciu zwierciadlanym - orzeł patrzy w prawo, zamiast w lewo. Natomiast orzeł św. Jana ma prawidłowy zwrot głowy. Kształt obu orłów jest zbliżonych do tych z halerzy bitych w Oleśnicy w 1430 r. [2]. Orzeł św. Jana znajduje się jakby w czteropolowej ramace, w której także bywają przedstawiane symbole (anioł, lew i byk) pozostałych autorów czterech Ewangelii: św. Marka, św. Mateusza i św. Lukasza. Niżej jeden z przykładów podobnego rysunku orła św. Jana (pochodzi z mojego zestawu ilustracji orłów św. Jana na pinterest.com)

Podobny rysunek orła św. Jana pokazywany w starodrukach
oraz w kościołach na mozaikach i witrażach

Na wstędze umieszczano napis Sanctus Ioannes. W Niemczech zamieniany na Johannes. W starszych rysunkach orła św. Jana wstęga była dłuższa, bo miała zawierać pierwsze słowa Ewangelii św. Jana lub biblii. W herbach św. Jana wstęgę skracano i umieszczano poziomo. Wtedy orzeł św. Jana występował w czerwonej tarczy i był cały biały (odmiennie jak w oficjalnym herbie Oleśnicy, a wstęga była również biała (odmiennie niż w oficjalnym herbie Oleśnicy). Niestety, te (i wiele błędów w herbie dużym) burmistrz J. Bronś nie chce usunąć.

Reasumując - remont dzwonów umożliwił wykonanie ich dokładniejszych zdjęć. Na największym z nich odkryto odlewy dwóch elementów herbowych, zwiększających naszą wiedzę o używanych wówczas rysunkach herbów. Około 1474 r. Oleśnica i księstwo przeżywało ciężkie chwile - zawieszenie największego dzwonu przez osobę prywatną, może miało w zamyśle prośbę do Boga o ratunek.