Marek Nienałtowski
Pieczęć Albrechta, Jerzego i Karola I, książąt ziębickich i oleśnickich
03.08.2024 r.
Na www.ebay.pl zaoferowano sprzedaż pieczęci (tłoku pieczętnego) książąt ziębicko-oleśnickich (w oryginale oferty - "Sceau des ducs de Munsterberg-oels", co znaczy pieczęć książąt ziębicko-oleśnickich) wykonanej z brązu, o średnicy 8 cm. Sprzedawca z Francji wycenił ją na 250 euro. Nic więcej o niej nie wiedział. Niska cena spowodowała, że została prędko sprzedana.
Pieczęć ta jest mi znana - ilustracja jej znajduje się na początku mojej historii rodu Podiebradów ziębicko-oleśnickich. Jest pieczęcią braci książęcych: Alberta, Jerzego i Karola I i skopiowana z [1].
.
Tłok pieczętny posiada nietypowy uchwyt, który utrudnia wykonanie dokładnego odcisku
Pieczęć mogła powstać po śmierci ich ojca Henryka I w 1498 r., bo wtedy książęta: Albrecht, Jerzy i Karol I objęli władzę wraz z matką w księstwie ziębickim i oleśnickim. Ich tytulatura brzmiała: Albrecht, Jerzy i Karol, bracia z Łaski Bożej Świętego Cesarstwa Rzymskiego książęta, na Śląsku ziębiccy, oleśniccy, hrabiowie na Kłodzku, panowie z Kunstatu i Podiebradów [3]. Tę pieczęć zasadniczo mogli używać do 1502, bo wtedy zmarł książę Jerzy. Wykonanie nowej podobnej pieczęci było związane ze znacznymi kosztami i mogła być ona używana do 1511 r. czyli do śmierci ks. Albrechta. Książę Karol I chyba już jej nie używał. Zasadniczo pieczęć po śmierci właściciela powinnna zostać zniszczona, ale bywały różne wyjątki powodujące możliwość przedłużenie używania.
Ilustrację pieczęci z książki Bogusława Czechowicza [1] powiększyłem, gdyż na niej bardziej widoczne są szczegóły, których nie widać na pieczęci oferowanej na aukcji.
 |
 Herb Henryka I Podiebrada bez klejnotów i labrów znajduje się na sztandarze trzymanym przez rycerza |
Centralny punkt przedstawienia ikonograficznego pieczęci stanowi postać rycerza trzymającego w prawej ręce miecz, a w lewej drzewce flagi. Na fladze dobrze widać herb hrabstwa kłodzkiego i zapewne herb Podiebradów. Mniej widoczny jest orzeł ziębicki. Czyli na fladze znajduje się herb księstwa ziębickiego i hrabstwa kłodzkiego, władcą których był książę Henryk I. Czyli rycerzem jest Henryk I Podiebrad - ich ojciec.
Po obu bokach księcia Henryka I i pod stopami znajduje się rozłożony herb księstwa ziębicko - oleśnickiego w postaci pięciu jego tarcz. Dwaj pazie (trzymacze) przytrzymują i podpierają po dwie tarcze. Niżej pokazano kolorowe ich rysunki. Dla dokładniejszego opisania dodano im rysunki klejnotów.
 |
 |
 |
 |
 |
1. Herb księstwa ziębickiego |
2. Herb księstwa żagańskiego (głogowskiego?) |
3. Herb rodu Podiebradów |
4. Herb księstwa oleśnickiego |
5. Herb hrabstwa kłodzkiego |
| Rysunki autora. Rysunek hełmu i korony z herbarza Tadeusza Gajla [2] |
||||
Z powyższych herbów powstał herb księstwa ziębicko-oleśnickiego niżej pokazany.
Legenda, czyli napis napieczętny jest długi i niemożliwy do odczytania, dlatego rozpocząłem jego poszukiwania. Czechowicz B. podał [1], że odlew gipsowy tej pieczęci znajduje się w Muzeum Narodowym we Wrocławiu i posiada nr inwentarzowy S.X.81. Nie wiadomo, gdzie jest tłok pieczętny.
Pani dr Magdalena Karnicka - z Muzeum Narodowego we Wrocławiu, na moją prośbę, dotarła do informacji z tej karty inwentarzowej i przekazała (Dziękuję!!!), że według karty średnica pieczęci wynosi 90 mm i na niej jest tylko część napisu napieczętnego:
S.GENERALE:PRINCIPATUS.DVCVM.MVNSTER-BERGENSIS.SLESIE.OLSNENSIVM.AC.COMITVM.GLATZENSIVM.ET.DOMINO.RVM.DE.CVNST.... (Może ktoś z czytelników znających lepiej łacinę przetłumaczy go). Ten tekst może być uzupełniony na pieczęci imionami trzech książąt i może ojca, bo zazwyczaj właściciele pieczęci są w niej wymieniani.
Dziwne jest, że oferowana pieczęć ma średnicę 80 mm, a ta z MNWr - 90 mm. Czy były wykonane dwie jednakowe pieczęcie o różnych średnicach? Zdziwienie budzi, że oferowana pieczęć jest bardzo niedokładna. Nie widać wcale flagi książęcej, zarys obu orłów jest ledwie widoczny, a herb Podiebradów jest uszkodzony.
Niżej przykład odcisku z tymi samymi herbami i chyba o mniejszej średnicy.
Odcisk pieczęci księstwa ziębicko-oleśnickiego przywieszonego do listu księcia Henryka Wacława Podiebrada z 1635 r.
dotyczącego miejscowości Pavlice k. Jevisovic.
Źródło: http://pavlice-historie.wz.cz/pecete.html
Na powyższym odcisku, chyba o średnicy ok. 5 cm., widać te same 5 herbów z hełmami i labrami. Nad herbem Podiebradów - wstęga z dewizą. Ponadto widać 4 ubogacenia. Ten odcisk powstał z tłoku pieczętnego wykonanego najpewniej przez dobrego złotnika. Nie mam kwalifikacji, aby ocenić ten tłok przeznaczony do sprzedaży. Czy to jest wynik długotrwałego używania? Czy też wynika to z innych przyczyn.
Literatura
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI