Ekshumacja żołnierzy radzieckich z cmentarzy oleśnickich do Oławy w 1952 r.
Opracowano na podstawie materiałów archiwalnych otrzymanych od Marka Włodarczyka z Oławy
28.07.2013 r.
Wstęp
Przygotowanie do prac ekshumacyjnych w Województwie Wrocławskim rozpoczęto 3 stycznia 1952 r. Wg wstępnego projektu, ekshumacja miała dotyczyć głównie żołnierzy Armii Radzieckiej. Odniosę się tylko do ekshumacji oleśnicko-oławskiej, zakładającej powstanie w Oławie dużego cmentarza, na który przeniesiono zwłoki żołnierzy m.in. z cmentarzy oleśnickich.
I tak - z Powiatu Strzelińskiego do Oławy miano przenieść zwłoki 693 żołnierzy, a z Oleśnicy do Oławy - 628. W samej Oławie miano przenieść na cmentarz zwłoki 617 żołnierzy, lącznie - 1937. Do tego celu wyznaczono grupę ekshumacyjną liczącą 8 pracowników fizycznych i jednego kierownika oraz samochód ciężarowy marki Mercedes, który mógł jednorazowo zabierać 60 trumien. Grupa ta miała przenieść w całym województwie ponad 3000 zwłok. Przyjęto normę umieszczania w jednej trumnie 5-6 zwłok (leżały one już w ziemi 7 lat i zawierały niewiele ciała). Prawdopodobnie ta norma dotyczyła żołnierzy. Oficerowie byli zapewne chowani na innym cmentarzu, ale w protokołach oleśnickich wyszczególniono wykrycie zwłok 8 oficerów.
Koszty ekshumacji
Grabarz za pracę przy jednych zwłokach otrzymywał 18 zł wynagrodzenia. Zapłata obejmowała następujące etapy prac: wykopanie zwłok w Oleśnicy, złożenie do trumny, załadowanie do samochodu, asystowanie przy transporcie do Oławy, wykopanie grobu w Oławie, zakopanie trumny i wykonanie kopczyka ziemnego. Pojedynczy grób miał wymiar 2 x 0,4 m i głębokość ok. 1,4 m. W przypadku masowych grobów NN dół miał długość 5 m, szerokość 2 m i 1,4 m głębokości. Ponadto w koszty przeniesienia wliczano po ok. 1 zł dla kierownika, brygadzisty, członka nadzoru i kierowcy, 15 zł stanowiło ubezpieczenie pracownicze, 10 zł koszty eksploatacji samochodu w przeliczeniu na pojedyncze zwłoki. Łącznie koszt przeniesienia pojedynczych zwłok szacowano na 60 zł. Do tego dochodziła trumna w cenie 40 zł (na 5-6 zwłok). Obecne koszty masowych ekshumacji wynoszą ok. 2000 zł na jedne zwłoki.
Ostateczne zestawienia ilości zwłok żołnierskich przeniesionych z Oleśnicy
Cmentarz nr 1. Okazało się, że w projekcie ekshumacji ilość zwłok była znacznie zaniżona. W Oleśnicy istniał cmentarz nr 1 (obecnie Cmentarz Żołnierzy Armii Radzieckiej) i zapewne z niego nie przewidziano ekshumacji. Na nim chowano zołnierzy zmarłych w szpitalach oleśnickich oraz ze wcześniejszych ekshumacji.
Cmentarz nr 2. Na nim pochowano 579 żołnierzy. Jeszcze nie wiem gdzie znajdował się ten cmentarz. Ze wspomnień pilotów wynika, że zabitych podczas startów i lądowań oraz członków bombowców (strzelców i nawigatorów) chowano bezpośrednio przy lotnisku w Spalicach. Nie wiadomo, gdzie chowano członków załóg samolotów stacjonujących na tzw. polowych pasach startowych, rozmieszczonych przynajmniej w okolicach 5. wsi powiatu oleśnickiego. Jednak sumaryczna ilość zwłok „lotniczych”nie mogła zapełnić całego cmentarza. Można sądzić, że byli to ekshumowani żołnierze z różnych mniejszych cmentarzy rozmieszczonych w pobliżu Oleśnicy (duży cmentarz liczący ok. 100 grobów znajdował się w Piszkawie. Nie wiem gdzie i kiedy przeniesiono zwłoki z tej wsi. I czy przeniesiono).
Cmentarz nr 3. Zawierał 368 zwłok i nazywano go mieszanym. Rozmieszczony był prawdopodobnie obok obecnego Cmentarza Żołnierzy Armii Radzieckiej. Na nim byli chowani żołnierze włoscy o tym pisałem wcześniej), Francuzi, Polacy, Niemcy i inni, zmarli po 1945 r., a głównie duża liczba żołnierzy radzieckich. Był pod zarządem Komendanta Miasta. Z zachowanych szczątkowych informacji wynika, że wpisy dotyczące osób cywilnych były bardzo zdawkowe. Np. pochowano: Czeszka. Kto chował - dwie kobiety. Podczas eksumacji okazało się, że wśród pochowanych odnaleziono trzy zwłoki ubrane w polskie mundury. Ekshumowano ich na Cmentarz Żołnierzy Polskich do Wrocławia. Znaleziono także 84 osoby cywilne (wśród nich zapewne przeważali Niemcy i Polacy), których przeniesiono na cmentarz ewangelicki (obecnie Park Klonowy).
Nie wiem czy wobec tego słusznie zamknięto ten cmentarz pod pozorem, że nie był używany od 1945 r., skoro w 1952 r. przeniesiono na niego tak dużą ilość zwłok.
Okazało się, że jeszcze w 1952 r. na terenie miasta, w odosobnionych mogiłach, znajdowało się 31 pochowanych żołnierzy. Ich również ekshumowano. Także ekshumowano do Oławy 49 żołnierzy pochowanych w Bierutowie.
Całość tych prac wykonano w dniach 24-25 kwietnia i 2-9 maja 1952 r.
Podsumowanie
Zbieżne:
Wykaz żołnierzy Armii Radzieckiej poległych w walkach o Oleśnicę
i ekshumowanych do Oławy
Cmentarz Armii Radzieckiej w Oleśnicy
Cmentarz Żołnierzy Polskich we Wrocławiu
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI