Ojciec Georg II, trzy siostry i brat, o których musiała dbać księżna Eleonora Charlotta [6]
Marek Nienałtowski
Zidentyfikowano kolejne dwa medale Wirtembergów
Mało znana historia księstwa oleśnickiego w latach 1679-1698
23.03.2015 r.
Chcąc zrozumieć komu są poświęcone dwa poniższe medale i kto mógł być ich zleceniodawcą - należało poznać historię osób na nich pokazanych oraz znaleźć przyczynę wybicia tych medali w Bierutowie. Pomocnym w tym był wcześniej opracowany tekst o trumnach księżnych wirtemberskich w krypcie kościoła św. Wojciecha we Wrocławiu [3], tekst o medalu poświęconym Elizabeth córce Georga II [4], artykuł Jerzego Andrzeja Pyzika [5] oraz książka o medalach i monetach Wirtemebergów [2]. Poniższy tekst nie pretenduje do miana historycznego, a jest jedynie ukazaniem ciekawego i prawie nieznanego okresu w historii Oleśnicy w latach 1679 -1698 r., bazującego na niepewnych źródłach internetowych, z których próbowałem wyciągnąć wnioski, oparte na realiach oleśnickich.
Przypomnę, że 25 maraca 1672 wyruszyła z Mömpelgard kawalkada karoc wiozących 15-letnią Eleonorę Karolinę von Württemberg-Mömpelgard (Montbéliard) na uroczystość ślubną do Oleśnicy. Towarzyszył jej ojciec i cały dwór księcia. Do pokonania mieli ok. 1500 km i dlatego do Oleśnicy zjechali dopiero 6 maja. Jako podarunek przywieźli 12 srebrnych pucharów. Dopiero 17 maja 1672 r. 15-letnia Eleonora Karolina von Württemberg-Mömpelgard (Montbéliard) wyszła za mąż za księcia oleśnickiego Sylwiusza Fyderyka. Cztery lata później Mömpelgard zajęły wojska francuskie i jej ojciec Georg (Jerzy) II musiał opuścić księstwo. Być może to przypadek, że w tym samym roku Eleonora Karolina kupiła dobra twardogórskie obejmujace oprócz miasta Twardogórę wsie: Olschofke (Olszówka), Althammer (Kuźnica Goszczańska), Neudorf (Nowa Wieś Goszczańska), Sackrau (Zakrzów), Brustawe (Brzostowo), Linsen (Lędzina), od 1686 roku była również właścicielką wsi Muschlitz (Moszyce) [8]. Może Twardogóra miała być przeznaczona na siedzibę ojca?
Po ucieczce jej ojciec najpierw zamieszkał w Bazylei, a w 1679 r. przeniósł się do zięcia i córki w Oleśnicy (o tym jeszcze nie wspominano w historii Oleśnicy). Zabrał ze sobą córki: 16-letnią Annę, 14-letnią Elizabeth, 12-letnią Hedwig, a także 9-letniego syna Leopolda Eberharda. Zapewne ich matka Anna von Coligny, mająca jakieś kłopoty psychiczne (co ujawniło się później także u dwóch córek) pozostała w jakimś zamku poza Mömpelgard i rok później zmarła.
Ojciec Georg II, trzy siostry i brat, o których musiała dbać księżna Eleonora Charlotta [6]
Po śmierci matki troska o młodsze siostry spadła całkowice na Eleonorę Karolinę. Sądzi się [1], że jej mąż Silviusz Fryderyk znajdował się w stanie apatii, całkowicie zdał się na jej decyzje i ona rządziła księstwem (z drugiej strony przeczy temu aktywna działalność księcia w sprawach bicia monet). Miała więc mnóstwo kłopotów, do których dochodziły znaczne koszty utrzymania ojca i rodzeństwa na wysokim książęcym poziomie. Musiała wydać siostry za mąż, co nie było łatwe ze względu na brak funduszy na wiana. Pomimo tego szukała kandydatów na męża. Udało się to w stosunku do Elizabeth [4]. Najmłodszą siostrę Hedwig chciała związać z Karolem XII królem Szwecji [1], ale nie wiadomo, czy zakończyło się to przynajmniej wstępnymi rozmowami. Również dla Anny znalazła kandydata na męża [1] i w tym przypadku także nie udało się jej doprowadzić do ślubu.
Natomiast poczynianiami 9-letniego syna Leopolda Eberharda - swojego następcy na tronie księstwa kierował Georg II bez zbytniego sukcesu. Od 1684 r. nadzór nad synem miał ustanowiony przez króla Francji administrator księstwa w Mömpelgardzie. On zapewne skierował go do służby wojskowej, gdzie Leopold Eberhard uzyskał stopień pułkownika. Miał jednak kłopoty z kobietami. Będąc w Oleśnicy poznał dwórkę swojej siostry Annę Sabinę Hedwiger, podobno córkę piekarza [1]. W 1695 r. potajemnie, bez zgody ojca, wziął z nią ślub w Rejowcu pod Poznaniem [7]. Z tego związku mieli czworo dzieci i poprzez sfałszowanie jej genealogii uzyskał dla żony tytuł hrabiny. Wkrótce ją porzucił i związał się innymi kobietami. Po 1698 r. po odzyskaniu księstwa przez ojca wrócił z nim do Mömpelgardu, a po jego śmierci w 1699 r. objął władzę w księstwie. Razem z ojcem wróciła do dawnej siedziby również Anna, która w później popadła w chorobę psychiczną. Choroba psychiczna dotknęła także Elizabeth. Księżna Eleonora karolina i księżniczka Hedwig w 1702 r. pojechały do Francji. Nie wiadomo czy odwiedziły swojego brata i czy uzyskały jakąś pomoc finansową, gdyż księżna była na skraju bankructwa. Wiadomo tylko, że obie zmieniły wówczas wyznanie na katolickie [5].
Książę Georg II von Württemberg-Mömpelgard wraz ze swoimi dziećmi przebywał przez 19 lat (z przerwą) na zamku w Oleśnicy. Nie wiadomo jaki byl jego stan finansowy. Prawdopodobnie kiepski, skoro nie miał pieniędzy na wiano dla swoich córek, przez co dwie z nich zostały starymi pannami. Czy miał pieniądze na wybicie w 1686 i 1687 dwóch medali jemu poświęconych? Jaki był cel ich wybicia? Czy chciał przypomnieć się mieszkańcom księstwa w Mompelgard, że istnieje i jeszcze powróci na tron książęcy? Czy może Eleonora Charlotta chciała pokazać znaczenie rodu i zapłaciła za ich wybicie? Sądzi się, że wówczas księstwo oleśnickie znalazło się na skraju niewypłacalności.
Mennica książęca w 1679 r. została przeniesiona do Bierutowa. Wówczas zaprzestano wybijać medale przedstawiające postacie członków rodziny książąt wirtembersko-oleśnickich. Wyjątek zrobiono w 1686 r. dla ich zmarłej matki Elżbiety Marii Podiebrad. W tym roku ukazał się też medal Georga II, jednocześnie przypominający znaczącą dla protestantów dysputę religijną, jaką 100 lat wcześniej zapoczątkował w Mömpelgard (Montbeliard) jego dziadek Friedrich I.
Medal wybity na część Georga II i dysputy mającej miejsce 100 lat wcześniej w Mömpelgard [2]
AWERS: SVB • AVSPIC(io) • FRIDER(ici) • MAGNAN(imi) • D(ucis) • W(irtembergiae) • HABIT(um) • EST • COLLOQV(ium) • MOMPELG(ardiae) • A(nno) • C(hristi) • 1586 •
Na polecenie Fridricha wspaniałomyślnego, księcia Wirtembergii, odbyło się kolokwium w Mompelgardzie w 1586 r. (komputerowy tłumacz). Pokazano popiersie księcia Friederika w zbroi, nad którym wyłania się z chmur ręka trzymająca gałązkę oliwną. Był on dziadkiem Georga II.
Rewers: GEORG(ius) • CONSTANS • D(ux) • W(irtembergiae) • T(ecciae) • C(omes) • M(ompelgardiae) • RENOVAV(it) • SECVLAR(em) • EIVS • MEMOR(iam) • A(nno) • C(hristi) • 1686. Georg wytrwały, książę Wirtembergii i Teck, hrabia Mömpelgard w roku 1686, przypomina o 100-letniej rocznicy (wytrwały - bo przez 19 lat nie przyjął księstwa pod warunkiem złożenia przysięgi królowi Francji). Popiersie księcia Georga w pancerzu. Nad nim wyłania się z chmur ręka z okiem Boga.
Medalier Johann Neidhardt, srebro, bity (później lany) śr. 40 mm, ok. 25 g. Źródło skanu medalu [2].
Medal z 1687 r. z postaciami Georga II i jego żony Anny von Coligny [2]
Awers: GEORGIUS • MAGNANIMUS • D(ei) • G(ratia) • DUX • WURT(embergiae) • T(ecciae) - COM(es) • MOMP(elgardiae) • 1687 (Georg wspaniałomyślny, z bożej łaski książę Wirtembergii, Teck, hrabia Mompelgard 1687) Postać księcia i symbolika jak na medalu z 1686 r. Pod postacią księcia sygnatura medaliera I.N
Rewers:. ANNA • D(ei) • G(ratia) • PRINC(ipissa) • WURT(embergiae) • T(ecciae) • NATA • Großmütige • CHAST(illonensis) • COM(itissa) • DE • COL(igny) • (Anna z Bożej łaski księzna Wirtembergii, Teck, księżniczka Chastilione, hrabina de Coligny). Popiersie księżnej w naszyjniku z pereł. Nad głową ręka wyłaniająca się z chmur trzymająca wieniec.
Rant: IN • CORDE • AMOREM • IN • JERE • HONOREM • EXPRIM(it) • S(ylvius) • F(ridericus) • D(ux) • W(urtembergiae) • T(ecciae) • O(lsnae). Napis ten przeczy brakowi zainteresowania Sylviusa Friederika życiem księstwa i może wskazywać, że on był zleceniodawcą wybicia tego medalu.
Medalier Johann Neidhardt, srebro, bity, śr. 40 mm, 25 g. Źródło skanu medalu [2].
Te dwa medale trafiły w 1711 r. do kopuły wieży kościoła w Twardogórze.
Literatura
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI