Marek Nienałtowski
Witraże z prezbiterium bazyliki mniejszej
05.11.2009 r.
02.08.2020 r. Aktualizacja
15.04.2023 r. Aktualizacja

Kiedy powstały poniższe witraże i kto jest ich autorem?

Podstawą poszukiwań były książki opisujące kościół zamkowy w Oleśnicy - wydane w latach 1910-1914. W książce prof. dra Hähnela z 1910 r. na stronie 111 napisano tylko [1], kto zapłacił za dwa witraże przedstawiające dwunastoletniego Jezusa w świątyni i wjazd Jezusa do Jerozolimy. Natomiast prof. von Renesse w książce [2] wydanej w 1914 r. napisał na stronie 5, że oba witraże wykonał prof. Lindemann z Frankfurtu nad Menem i również podał nazwiska płacących za wykonanie. Oprócz tych książek pojawiła się informacja, że znany malarz Joseph Langer (fotografia niżej) w 1909 r. wykonywał projekt dekoracji malarskich i witraży dla kościoła zamkowego w Oleśnicy. To mogłoby oznaczać, że datę wykonania witraży należałoby przenieść nawet powyżej 1910 r. Jednak projekt Langera w kościele św. Jana nie został zrealizowany.

J. Langer z projektem dekoracji malarskiej w kościele św. Jana. W głębi widać m.in. witraże jego projektu. Fot. Max Glauer z Opola. Więcej o J. Langerze

Podczas poszukiwań profesora witrażysty Lindenmanna z Frankfurtu nad Menem, najczęściej "wyskakiwało" nazwisko Linnemann. Szukając dalej natrafiłem na informację z Wikipedii "Die Farbverglasungen für drei Chorfenster (dargestellt sind u. a. der zwölfjährige Jesus im Tempel und der Einzug in Jerusalem) und ein Fenster in der Fürstenkapelle schuf 1914 der Frankfurter Glasmaler Otto Linnemann".

Tłumaczenie: "Witraże do trzech okien chóru (przedstawiających m.in. dwunastoletniego Jezusa w świątyni i wjazd do Jerozolimy) oraz jednego okna w Kaplicy Książęcej (obecna Kaplica Chrztu - uwaga autora strony) wykonał w 1914 roku frankfurcki malarz szkła Otto Linnemann". Po jakimś czasie zniknęła z Wikipedii informacja, że brał w tym udział Otto Linnemann i oczywiście data 1914 r. To ponownie opóźniło poszukiwania. Ta informacja dalej istniała na niemieckiej stronie o historii Oleśnicy, ale przez to, że zniknęła informacja z Wikipedii - stała się ona mniej wiarygodna. Były też różne informacje o ilości witrażowanych okien - podawano 2, 3 i 4 witraże.

Dlatego uznałem (13. 04.2023 r.), że napiszę do źródła info@linnemann-archiv.de i podanego tam prywatnego adresu. Już na drugi dzień dostałem odpowiedź od Pani Bettiny Schüpke.

Drogi panie Nienałtowski,

dziękuję za e-mail. Zajmuję się archiwum Linnemanna i opracowuję katalog raisonné dzieł warsztatu Linnemanna. Okna do kościoła zamkowego w Oels (przedstawiające dwunastoletniego Jezusa w świątyni i wjazd Jezusa do Jerozolimy) zostały z pewnością zaprojektowane przez Rudolfa i Otto Linnemannów i wykonane w ich warsztacie. W archiwum Linnemannów zachowały się kartony, według których cięto szkło i szkice. Okna są datowane na rok 1909.
Mam nadzieję, że okazałam się Panu pomocna.

Z poważaniem
Bettina Schüpke

(Katalog raisonné - kompleksowy zbiór dzieł, szeroko opisany).

Dzięki Pani B. Schüpke znamy już historię witraży. Pozostaje problem mniejszej rangi - ewentualne witraże z okna Kaplicy Chrztu i środkowego okna z prezbiterium. Czy wówczas też zostały wykonane i przez kogo?

Fundatorkami witraży były trzy kobiety:

1. Pani von Kulmiz z Dobrzenia
2. Wdowa hrabina Ida von Richthofen z domu von Randow w Randowhof (pałac w Boguszycach)
3. Wdowa kapitanowa Anna von Prittwitz i Gaffron z domu von Randow zamieszkała w Oels (przy Wartenberger strasse 9)

Być może każda fundowała jeden witraż, chociaż nie były zbyt bogate.

Reasumując - dwa witraże z prezbiterium obecnej bazyliki mniejszej wykonali bracia Rudolf i Otto Linnemannowie w 1909 roku. Może ta informacja też pojawi się w Archiwum Linnemannów i w Wikipedii.

Witraże z prezbiterium bazyliki mniejszej

	Dotychczas nie pokazywano ich dokładnych zdjęć i dlatego nie były znane szczegóły widoczne na witrażach. Obok lewy i prawy witraż na zdjęciach autorstwa Wiesława Mazurkiewicza. Na powiększeniach zdjęć widać, że pod głównymi scenami witraży widoczne są odniesienia do Ewangelii: Luc 2, 47 i Joh 12, 13. To oznacza, że przedstawiają one treść zawartą u św. Łukasza i św. Jana. Advena z forum Historii Oleśnicy odszukała i przedstawiła wersy odpowiadające numeracji. Niżej ich treść: "A zdumiewali się wszyscy, którzy go słuchali nad rozumem i odpowiedziami jego"
	"A nazajutrz wielka rzesza, która przybyła na święta, gdy usłyszała, że Jezus zdąża do Jerozolimy, nabrała gałązek palmowych i wyszła na jego spotkanie, wołając: Hosanna! Błogosławiony, który przybywa w imię Pańskie, król izraelski”

Renowacja trzech witraży w oknach prezbiterium bazyliki mniejszej w Oleśnicy w 2019-2021 r.
Tekst - Dariusz Komolko

Witraże powstały około 1908-1910. Na razie nie znaleźliśmy sygnatury wskazującej w jakiej pracowni. Dwa boczne witraże - figuratywne, prawy przedstawia wjazd Jezusa Chrystusa do Jerozolimy, lewy - nauczanie w świątyni. Środkowy witraż - geometryczny, kratownica.

Pierwsza renowacja witraży prawdopodobnie odbyła się w latach 50-60 ubiegłego wieku. Obecna renowacja spowodowana jest złym stanem witraży (widoczne dziury i popękane szkła, co m.in. spowodowało zalanie kościoła w czasie ubiegłorocznej burzy) oraz bardzo złym stanem kolumn z piaskowca oddzielających witraże.

Całość prac obejmowała będzie:

• wyciąganie witraży, w miejsce których wstawiono szyby bezpieczne,
• malowanie na biało części elewacji wokół okien,
• czyszczenie wzmocnienie i zabezpieczenie piaskowcowych kolumn,
• właściwą renowację witraży i montaż ich w metalowe ramy wewnątrz bazyliki.

Obecnie zrealizowano w całości prace przy jednym oknie (prawym). W tym roku planowane jest zrobienie kolejnego okna, a przyszłym roku środkowe okno z którego wyciągnięto witraże i które zostało zabezpieczone szybami.

Renowacja witraży przeprowadzona jest przez pracownię Inko Art Marek Szczypiński przy współpracy z Dariuszem Komolko. Nadzór sprawowany jest przez konserwatora zabytków Romana Oleszczuka.

W prawy witraż wstawiono już szkło	Środkowy i lewy witraż w trakcie renowacji

Wewnątrz kościoła, przy prezbiterium także stoją rusztowania.

Rusztowania w prezbiterium. Fot. Wiesław Mazurkiewicz	Rusztowania w prezbiterium. Fot. Dariusz Komolko

Niżej pokazano niektóre kwatery witraża prawego już po renowacji. Wszystkie zdjęcia autorstwa D. Komolki.

Przypomnę, że witrażysta Dariusz Komolko wykonał także renowację witraży z budynku starostwa

Literatura:

1. Führer durch die Ölser ev. Kirchen, Red. von Reneffe, A. Grüneberger & Co, Oels 1914
2. Zur Geschichte der Schloßkirche und des kirchlichen Lebens im Herzogtum und in der Gemeinde Oels, von G. Hähnel, Oels 1910
3. Archiwum Linnemannów

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA BEZ PRZEWODNIKA....
NOWOŚCI