Mjr rez. dr Mirosław Krosny

I GENEZA SZKOLNICTWA LOTNICZO – TECHNICZNEGO W OLEŚNICY
31.10.2020 r.

Zjednoczona Wojskowa Szkoła Lotnicza Wojska Polskiego

Powstanie szkolnictwa lotniczo - technicznego w powojennej Polsce wiązało się z potrzebami kadrowymi Lotnictwa Wojska Polskiego walczącego w końcowym okresie II wojny światowej na froncie wschodnim. 31 października 1944 r. w Zamościu utworzono Centralną Szkołę Lotnictwa Wojska Polskiego – najczęściej nazywaną Zjednoczoną Wojskową Szkołą Lotniczą Wojska Polskiego (ZWSLWP). Jej zadaniem było przygotowywanie personelu latającego (pilotów, nawigatorów, strzelców pokładowych i strzelców radiotelegrafistów) oraz szkolenie specjalistów obsługi technicznej samolotów (mechaników, silnikowych i majstrów) różnych specjalności.

Jednak koszar w Zamościu nie udało się w pełni przystosować do potrzeb szkoły lotniczej. Pojawiły się też problemy z prowadzeniem szkolenia pilotów w powietrzu i z zaopatrzeniem ZWSLWP w opał, artykuły żywnościowe, mundurowe i pomoce dydaktyczne. Trudności te spowodowały, że 13 kwietnia 1945 r. rozwiązano ZWSLWP i powołano:

•  Wojskową Szkołę Pilotów w Dęblinie,

•  Wojskową Techniczną Szkołę Lotniczą (WTSL) w Zamościu.

Wojskowa Techniczna Szkoła Lotnicza

Utworzenie WTSL rozpoczęło samodzielny okres (1945 – 2002 r.) działalności szkolnictwa lotniczo – technicznego przygotowującego tylko specjalistów obsługi technicznej sprzętu lotniczego (załącznik nr 1). Organizację pierwszej powojennej szkoły lotniczo - technicznej zakończono 30 kwietnia 1945 r. W Centrum Szkolenia Inżynieryjno – Lotniczego w Oleśnicy w tym dniu obchodzono Święto Szkoły.

W WTSL przygotowywano specjalistów związanych z obsługą techniczną samolotów tłokowych: UT-2, Po-2, Pe-2, Ił-2 i Jak-9. Słuchaczy kształcono w specjalnościach: eksploatacja samolotów, eksploatacja osprzętu lotniczego, eksploatacja urządzeń radiowych, eksploatacja uzbrojenia lotniczego.

W WTSL wyszkolono 817 techników i mechaników lotniczych. Jednak szkoła nadal miała kłopoty z zabezpieczeniem swojego funkcjonowania. W związku z tym postanowiono przenieść ją z Zamościa do Warszawy (Boernerowa). W Warszawie – 04.05.1946 r. - WTSL przeniesiono na mniejszy etat i zmieniono jej nazwę na Techniczną Szkołę Lotniczą Wojska Polskiego. 2 kwietnia 1947 r. szkołę przemianowano na Techniczną Szkołę Lotniczą (TSL).

Techniczna Szkoła Lotnicza

W TSL kształcono wszystkich potrzebnych wówczas lotnictwu wojskowemu specjalistów związanych z obsługą techniczną ówczesnych samolotów tłokowych. Zasadniczym profilem szkolenia był kurs mechaników lotniczych (podoficerów), na który przyjmowano ochotników z cywila. Trwał on 22 miesiące. Do 1949 r. najlepszych absolwentów kursu mechaników można było promować do stopni oficerskich.

Przerwa w zajęciach praktycznych na lotnisku TSL	Słuchacze TSL promowani w 1947 r.

W TSL organizowano również kursy techników lotniczych. Trwały one w zależności od specjalności 6, 9 lub 12 miesięcy. Ich słuchaczami byli podoficerowie zawodowi. Absolwenci kursów techników lotniczych otrzymywali stopnie oficerskie. Młodsi specjaliści lotniczy kończyli oni naukę (na kursach 9 - miesięcznych, a następnie 6-miesięcznych) w stopniach: starszy szeregowiec, kapral lub plutonowy. W TSL wyszkolono 2374 techników i młodszych specjalistów lotniczych.

W pierwszej połowie lat pięćdziesiątych rozbudowa lotnictwa (zwiększono je pięciokrotnie) spowodowała większe zapotrzebowanie na kadry lotniczo - techniczne przygotowywane w TSL. Ponadto wprowadzenie do lotnictwa samolotów odrzutowych spowodowało, że TSL musiała rozpocząć kształcenie specjalistów obsługi echnicznej tych samolotów. Wiązało się to z przygotowaniem nowej bazy szkoleniowej, programów kształcenia i przeszkoleniem kadry dydaktycznej. Zadania te szkoła wykonywała w Zamościu, gdzie przeniesiono ją w 1950 r.

Techniczna Szkoła Wojsk Lotniczych im. gen. W. Wróblewskiego

W Zamościu - 28 stycznia 1951 r. - szkoła przeszła na nowy zwiększony etat i otrzymała nazwę Techniczna Szkoła Wojsk Lotniczych (TSWL). 16 kwietnia 1955 r. nadano jej imię gen. Walerego Wróblewskiego.

Na początku 1952 r. TSWL im. gen. W. Wróblewskiego otrzymała uprawnienia szkoły oficerskiej. Od tego czasu na 2 - letnie kursy oficerów - techników lotniczych samolotów odrzutowych przyjmowano kandydatów z cywila. Zmieniono także system szkolenia mechaników lotniczych. Słuchaczami kursów mechaników byli żołnierze zasadniczej służby wojskowej. Ich nauka trwała 9 miesięcy.

	Zajęcia w cyklu uzbrojenia

Do 1955 r. w TSWL wyszkolono ponad 15 tys. techników i mechaników lotniczych, ale potrzeby w zakresie przygotowywania personelu technicznego były jeszcze większe. Ówczesna infrastruktura szkoły nie mogła już sprostać coraz trudniejszym zadaniom. Dlatego, aby usprawnić dalsze szkolenie kadr technicznych, na podstawie rozkazu ministra obrony narodowej nr 037/Org z 3 sierpnia 1955 r., podzielono TSWL im. gen. W. Wóblewskiego na:

•  Techniczną Oficerską Szkołę Wojsk Lotniczych im. gen. W. Wróblewskiego w Oleśnicy;

•  Techniczną Szkołę Wojsk Lotniczych (TSWL) w Zamościu (od sierpnia 1964 r. im. Michała Wójtowicza).

II SZKOLNICTWO LOTNICZO – TECHNICZNE W OLEŚNICY

Techniczna Oficerska Szkoła Wojsk Lotniczych im. gen. W. Wróblewskiego

Działalność szkolnictwa lotniczo – technicznego w Oleśnicy rozpoczęła Techniczna Oficerska Szkoła Wojsk Lotniczych (skrót: TOSWL) im. gen. W. Wróblewskiego . Jej przebazowanie z Zamościa odbyło się od 12 do 20 września 1955 r. Szkoła otrzymała koszary zbudowane przez Niemców w 1935 r. dla jednostki kawalerii. Jednak duża część budynków była bardzo zniszczona. Ich remont i przystosowanie do potrzeb szkoły lotniczej wymagało ogromnego wysiłku. Ponadto szkoła przejęła lotnisko znajdujące się w pobliżu koszar. W 1969 r. na jego terenie wybudowano betonowy pas startowy.

Przebudowa stajni dla potrzeb kształcenia - powiększanie okien

Byłe stajnie po przebudowie

Budynki koszarowe

Boisko na placu apelowym

Komendantem szkoły został ppłk nawig. Kazimierz Burczak. W 1967 r. stanowisko to objął płk pil. Józef Sobieraj. Organem doradczym komendanta była Rada Pedagogiczna. Zastępcy komendanta (do spraw liniowych, do spraw szkolenia i do spraw politycznych) oraz kwatermistrz i szef Wydziału Ogólnego tworzyli komendę TOSWL. Do ich głównych obowiązków należało:

•  Zastępca komendanta do spraw liniowych – odpowiadał za organizację przebiegu szkolenia ogólnowojskowego (szkolenie strzeleckie, musztra, regulaminy) i przestrzeganie porządku wojskowego.

•  Zastępca komendanta do spraw szkolenia – zajmował się sprawami planowania, organizacji i realizacji procesu dydaktycznego w TOSWL. Kierował Wydziałem Szkolenia i cyklami przedmiotowymi: silników samolotowych, eksploatacji, uzbrojenia lotniczego, osprzętu, wyszkolenia politycznego, ogólnokształcący, taktyki i wyszkolenia rzemieślniczego. Cykle dzieliły się na sekcje, których wykładowcy i instruktorzy prowadzili zasadniczą pracę dydaktyczną ze słuchaczami szkoły.

•  Zastępca komendanta do spraw politycznych- kierował pracą partyjno – polityczną i kulturalno – oświatową szkoły.

•  Kwatermistrzowi – podlegały służby techniczne i kwatermistrzowskie szkoły;

•  Szef Wydziału Ogólnego – jego zadaniem było zapewnienie warunków działalności TOSWL jako szkoły i jednostki wojskowej, szczególnie w zakresie spraw kadrowych, pracy administracyjnej, łączności i gotowości bojowej.

Większość oficerów i podoficerów szkoły wywodziła się z rozformowanej w Zamościu TSWL im. gen. W. Wróblewskiego. Objęli oni najważniejsze stanowiska w TOSWL. Redukcje Wojska Polskiego i nowe zadania szkoły powodowały częste zmiany organizacyjne i personalne w TOSWL. Np. w 1960 r. TOSWL pracowało: 238 oficerów, 48 podoficerów zawodowych, 61 żołnierzy służby zasadniczej. Natomiast w 1967 r. stan stały TOSWL liczył 537 żołnierzy (296 oficerów i chorążych, 11 podoficerów zawodowych i nadterminowych oraz 130 podoficerów i szeregowych zasadniczej służby wojskowej.

	Przysięga podchorążych w 1956 r.

Obsada personalna najważniejszych stanowisk w TOSWL w 1958 i w 1968 r.

Po przebazowaniu TOSWL do Oleśnicy przystąpiono do intensywnej rozbudowy i modernizacji bazy dydaktycznej. Szczególną uwagę zwracano na urządzanie sal wykładowych, laboratoriów i gabinetów przedmiotowych. Wyposażono je w trenażery, modele i przekroje sprzętu lotniczego, makiety pracujące, tablice montażowe, mierniki, schematy itp. W 1967 r. baza gabinetowa składała się z 48 sal wykładowych, 14 gabinetów metodycznych, 12 laboratoriów, 4 działów obsługi samolotów oraz 4 działów warsztatowych. Do szkolenia praktycznego, organizowanego na lotnisku TOSWL, wykorzystywano 16 samolotów.

Zaznajomienie podchorążych z budową samolotu

Zajęcia praktyczne na lotnisku

Podchorążowie w cyklu eksploatacji przy silniku odrzutowym

Podczas egzaminu w cyklu uzbrojenia

Egzamin podchorążych przy samolocie w 1956 r.

Wspólne z egzaminatorami zdjęcie z zakończonego egzaminu

Promocja oficerska w 1965 r.

O wysokim poziomie technicznym i merytorycznym ówczesnej bazy dydaktycznej szkoły m.in. świadczył fakt, że budziła ona zainteresowanie także poza granicami Polski. W 1967 r. TOSWL zawarła kontrakt z Ministerstwem Obrony Syryjskiej Republiki Arabskiej na wyposażenie dwóch szkół lotniczo-technicznych w pomoce dydaktyczne (z opisem w języku angielskim) potrzebne do szkolenia specjalistów obsługi technicznej samolotu MiG-17. Pomoce te wykonywała i przewiozła do Syrii kadra szkoły.

Rok szkolny w Oleśnicy rozpoczęto 03.10.1955 r. Głównym zadaniem TOSWL było przygotowywanie średniego personelu technicznego (oficerów - techników lotniczych). Przygotowywano oficerów – techników lotniczych obsługi technicznej samolotów: An-2, Jak-12, TS-8 „Bies", Ił-14, Ił-28, Lim-2, Lim-5, MiG-19, MIG-21, Su-7 oraz śmigłowców SM-1, SM-2, Mi-2 i Mi-4.

Realizowano je w latach 1955-1957 i w 1960-1969. Do 1957 r. podchorążych kształcono według 2--letnich programów nauczania. Natomiast w latach 1960-1969 ich naukę wydłużono do 3 lat. Od 1960 r. kandydaci do TOSWL musieli posiadać średnie wykształcenie. Od 1964 r. dla absolwentów techników lotniczych i mechanicznych organizowano także kursy 2-letnie.

W TOSWL przygotowywano oficerów - techników lotniczych w specjalnościach: eksploatacja samolotu, eksploatacja osprzętu lotniczego, eksploatacja uzbrojenia lotniczego, eksploatacja urządzeń radiolokacyjnych i eksploatacja urządzeń elektroenergetycznych. Dążono do tego, aby podchorąży, przyszły technik lotniczy, poznał budowę i zasady działania sprzętu lotniczego swojej specjalności oraz umiał:

•  ocenić sprawność techniczną i gotowość samolotu do wykonania lotu;

•  wykonywać obsługi bieżące i okresowe sprzętu lotniczego;

•  analizować, ustalać przyczyny i usuwać niesprawności sprzętu lotniczego;

•  prowadzić dokumentację techniczną samolotu.

W czasie zajęć praktycznych zwracano także uwagę na dyscyplinę, utrzymywanie wzorowego porządku na lotnisku szkolnym i wokół samolotów, przestrzeganie przepisów obsługi sprzętu i warunków bezpieczeństwa pracy. Podkreślano, że technik odpowiedzialny jest za życie załogi sa­molotu i za gotowość bojową sprzętu lotniczego. Słuchaczom wpajano zasadę, że kto chce być dobrym fachowcem, musi pogłębiać swoją wiedzę - m.in. systematycznie śledząc postęp techniki.

Naukę w TOSWL kończyły miesięczne praktyki specjalistyczne w pułkach lotniczych. Dzięki nim słuchacze pod kierunkiem doświadczonych techników i mechaników brali udział w obsłudze samolotów, przygotowując je do lotów oraz usuwając drobne usterki. Mieli też możliwość zapoznania się z całokształtem życia i szkolenia w jednostkach lotniczych, m.in. z ich zadaniami w czasie lotów dziennych i nocnych oraz z warunkami pracy i służby personelu technicznego. Promocje (na stopień podporucznika) odbywały się we wrześniu.

Efekty kształcenia podchorążych w TOSWL.  

Równolegle z kształceniem podchorążych i kadetów corocznie w TOSWL przeszkalano oficerów służby inżynieryjno-lotniczej z jednostek w systemie kursów doskonalenia i przekwalifikowania.

Istotnym zadaniem TOSWL było też przygotowanie niższego personelu technicznego. W jej strukturze organizacyjnej istniał batalion elewów mechaników lotniczych (kurs 5-miesięczny) - żołnierzy zasadniczej służby wojskowej. Ponadto tworzono różne ośrodki szkolące mechaników - podoficerów zawodowych (Podoficerską Szkołę Zawodową, Szkołę Młodszych Dowódców i od 1966 r. Techniczną Podoficerską Szkołę Zawodową Wojsk Lotniczych).

Pożegnanie batalionu elewów mechaników lotniczych w 1957 r.

Jesienią 1967 r. w ramach TOSWL utworzono Szkołę Chorążych Wojsk Lotniczych. Kadetów przyszłych chorążych - techników lotniczych kształcono na kursach 2 i 3-letnich. Pierwsza promocja 43 kadetów kursu 2 - letniego odbyła się 6 września 1969 r. Połączono ją z ostatnią w TOSWL promocją podchorążych. Wydarzenie to miało symboliczne znaczenie. W Oleśnicy kończono kształcenie oficerów - techników lotniczych i rozpoczynano przygotowanie chorążych - techników lotniczych. W następnych latach SCH WL stała się najważniejszym ogniwem działalności oleśnickiej szkoły (załącznik nr 2).

W TOSWL wyszkolono 20524 techników i mechaników lotniczych. W Wojskach Lotniczych byli oni oceniani jako dobrzy specjaliści i dowódcy.

Ciąg dalszy:

III Centralny Ośrodek Szkolenia Specjalistów Technicznych Wojsk Lotniczych
im. gen. Walerego Wróblewskiego w Oleśnicy

IV Centrum Szkolenia Inżynieryjno – Lotniczego w Oleśnicy

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA BEZ PRZEWODNIKA....
NOWOŚCI