Wycinek z planu kościoła zamkowego.
Czerwony prostokąt to miejsce wejścia do krypty.
Czerwony prostokąt to miejsce wejścia do krypty.
Marek Nienałtowski
Krypta Podiebradów
Modyfikacja 21-22.01.2011 r.
11 stycznia 2010 r. nastąpiło otwarcie Krypty Podiebradów, która jest głównym elementem Mauzoleum Podiebradów. Po raz drugi wracamy do krypt książąt oleśnickich (wcześniej opisano kryptę Wirtembergów), aby poznać historię, zachować to, co pozostało ze sztuki sepulkralnej XVI - XVIII wieku. Tym samym umożliwimy kolejnym pokoleniom oleśniczan obcowanie ze starą historią naszego miasta, którą należy się szczycić i chwalić (promować). Kolejny raz ks. infułat W. Ozimek wykazuje, że jest także dobrym kustoszem tego muzeum (mauzoleum) książąt oleśnickich w murach Bazyliki Mniejszej. Dzięki Jego zaangażowaniu przynajmniej zabytki kościelne są szeroko promowane (pojawi się kolejna książka).
Po odkażeniu krypty, w kolejny dzień wszedł do niej m.in. fotografik Zbigniew Podurgiel i wykonał zdjęcia dla potrzeb przyszłej publikacji. Jednocześnie w oparciu o pamiętany rozkład pomieszczeń narysował wstępny schemat krypty. Niżej na planie kościoła pokazano wejście do krypty rozmieszczone w posadzce prezbiterium.
|
Wycinek z planu kościoła zamkowego. Czerwony prostokąt to miejsce wejścia do krypty. |
Wejście do krypty
Po zejściu przy pomocy drabiny na poziom krypty (ok. 2 m poniżej poziomu prezbiterium), poprzez wąski ( 0, 8 m), niski (1,5- 1, 6m ) i krótki korytarz (3 m) wchodzi się w lewo do I komory krypty.
 |
 |
korytarz z widocznym zejściem z prezbiterium przy pomocy drabiny. |
Wejście z korytarza do I Komory. |
Krypty mają wysokość ok. 1,6-1,9 m w najwyższym punkcie. Nad kryptą jest jedynie 20-30 cm odstępu do posadzki prezbiterium. Czyli podczas budowy krypty podwyższono prezbiterium, lub budowano kryptę, gdy ono już było podwyższone.
Poniżej rysunek krypty wykonany 21.01.2011 r., gdy wspólnie z Z. Podurgielem, na zaproszenie ks W. Ozimka, zeszliśmy do krypty, aby wykonać pomiary (tylko dla potrzeb strony) i nowe zdjęcia (dla potrzeb strony). Ze względu na ciągle występujący problem zagrożenia mikrobiologicznego - byliśmy w krypcie tylko kilkanaście minut. To wpłynęło na dokładność pomiarów (ja mierzyłem, Z. Podurgiel robił zdjęcia, mając wspólnie jedno źródło światła. Nie sprzyjała pomiarom również duża ciasnota.
 |
Schemat pomieszczeń krypty. Wg szybkich pomiarów i analizy zdjęć.
Szare prostokąty to sarkofagi (trumny). |
Niżej pokazano rozmieszczenie krypty Podiebradów pod podłogą prezbiterium.
 |
| Jeszcze przybliżone rozmieszczenie krypty w podziemiach prezbiterium. W pomieszczeniu zakrystii pokazano schematycznie - możliwe istnienie krypty czynnej w XVII w. |
I komora
W niej znajduje się 6 sarkofagów. 5 dużych i jeden dziecięcy (stojący przy wejściu - poprzecznie). Pierwsza trumna z lewej (przy ścianie) całkowicie zgniła, widać ciało (czaszkę). Obok niej stoi sarkofag z częściowo zdjętym wiekiem. wewnątrz znajduje się trumna drewniana i ciało. Sarkofag ten jest podparty cegłówkami, aby dalej się nie rozpadał. Z prawej strony stoją trzy sarkofagi. Tylko na podstawie zdjęcia można sądzić, że nie były otwierane (na jednej położony rapier, bez pochwy). Obok jeszcze mały sarkofag dziecięcy, chyba ze śladami otwarcia. Od księdza Infułata Władysława Ozimka uzyskałem zgodę na umieszczenie zdjęć - dziękuję.
 |
|
Wejście do I komory. Z lewej widoczny sarkofag uszkodzony, z prawej mały dziecięcy sarkofag. z widocznymi śladami otwierania. Dalej widoczne wejście do II Komory. Fot. Z. Podurgiel |
|
 |
 |
Lewa strona komory - uszkodzony sarkofag, za nim trumna, która rozpadła się. Fot. Z. Podurgiel |
Prawa strona komory - trzy sarkofagi duże (jeden z tyłu niewidoczny) i jeden dziecięcy. Na mniejszym sarkofagu położono rapier. Fot. Z. Podurgiel |
II Komora
W następnym pomieszczeniu, sarkofag pierwszy z lewej, ze śladami otwarcia. Drugi, stojący przy ścianie, chyba nie ma śladów włamania. Na ścianach wyryte jakieś niewyraźne napisy.
 |
Dwa sarkofagi stojące w II Komorze. Pierwszy ma widoczne ślady włamania. Na drugim, stojącym przy ścianie ich nie widać. Dalej widoczne przedłużenie tej komory i sarkofagi w różny sposób umiejscowione. Fot. Z. Podurgiel |
Niżej pokazałem zdjęcie wykonane od strony przedłużenia tej komory w kierunku "do nas". Ze względu na słabe oświetlenie trzeba było nienaturalnie komputerowo rozświetlić ścianę z pominięciem dwóch wyżej pokazanych sarkofagów. Wg Wiesława Piechówki tutaj widoczne są następstwa przebudowy krypty.
 |
Na zdjęciu widać, że kiedyś otwór do I Komory był większy i "około-prostokątny". Jednocześnie świadczy to o tym, że I komora miała inny kształt. A może była to przedkomora, do której opuszczano sarkofagi z poziomu prezbiterium i potem przesuwano do II komory, która była wówczas jedyną. Potem, być może, dobudowano I komorę i jej sufit "wszedł" w pole otworu (co widać). O różnych datach budowy obu komór może świadczyć ich inna wysokość.
Przedłużenie drugiej komory
Przedłużenie drugiej komory jest zagadkowe, bowiem wygląda tak, jakby powstało z wybrania cegieł z muru kościelnego o znacznej grubości (ok. 2 m), W tym wycięciu leży, jeden na drugim, kilka sarkofagów i resztek trumien. Na samym końcu, najwyżej, leżą dwa małe sarkofagi z herbami Podiebradów - jeden otwarty, drugi może nieotwierany. Tam też jest otwór wentylacyjny - zapchany gruzem (wcześniej ze zdjęcia sądziłem, że - liśćmi). Podłogę w tym przedłużeniu stanowi piasek.
 |
| Przedłużenie komory - część o niższej wysokości. Ciężkie sarkofagi umieszczone na trumnach drewnianych, zapewne "pomogły" w ich zniszczeniu. Leżą tam także oddzielne przykrycia sarkofagów i różne "kawałki" blach, prawdopodobnie pochodzące z sarkofagów. Fot. Z. Podurgiel |
Uwagi wstępne dotyczące napisanego:
Podiebradowie prawdopodobnie chcieli rozbudowywać zamek w Ząbkowicach i tam założyć główną siedzibę rodu i kryptę rodową. Tam Podiebradowie - książęta Rzeszy, mieli większe znaczenie. Może dlatego nie zbudowali większej krypty i być może rozbudowywali ją w miarę napełnienia. Być może, że istnieją jakieś ślady przebudowy krypty. Ale o tym może się wypowiedzieć Wiesław Piechówka i specjalista-architekt. Sądzić należy, że w planowanej publikacji o krypcie dra W. Mrozowicza, te problemy będą poruszone.
Tak mała pojemność krypty Podiebradów jest zaskakująca. Czy w niej miały się zmieścić jeszcze duże sarkofagi "wirtemberskie" (Sylwiusza Nimroda i jego żony Elżbiety Marii Podiebrad). Gdzie je umieszczono? A może dawniej było więcej komór i zostały one zasypane?
Dr. W. Mrozowicz napisał [2] "[w krypcie] ... będzie się znajdować 27 różnego rodzaju sarkofagów (w tym przynajmniej 5 cynowych) z ciałami przedstawicieli rodu podiebradzkiego oraz (mniej dla nas w tej chwili istotnymi) wirtemberskiego." Okazuje sie, że w krypcie znajduje się (z szybkiego oglądu) 16 sarkofagów, a co z pozostałymi? Czść rozleciała się - zgniła? Może małe sarkofagi leżą pod stertą resztek większych sarkofagów. Trudno sobie też wyobrazić, aby w tej krypcie zmieściło się przed 1700 rokiem - 29 sarkofagów (nawet zakładając, że duża ich część - to dziecięce). Zapewne nikt nie sądził, że ta krypta będzie tak mała. Świadczy to także o tym, że istneją jeszcze inne komory tej krypty.
Sarkofag Karola II ważył ok. 400 kg. Opuszczano go do krypty przy pomocy dzwigu. Jak dalej go przemieszczano w wąskim korytarzu? Jak wniesiono do komory? Jest to fizycznie niemożliwe. Dlatego można sądzić, że dawniej istniał większy właz w innym miejscu,
Można sądzić, że obecny ołtarz, wybudowany w 1708 r. zajmuje większą powierzchnię niż poprzedni. Dlatego na prezbiterium było więcej miejsca na umieszczenie większego włazu(ów) do krypty. Po roku 1700 i wydobyciu książęcych sarkofagów "wirtemberskich" z krypty, można było większy właz zamurować i wykonać mniejszy - "eksploatacyjny" tylko dla wizyt ludzi - obecnie istniejący. A może wejście do krypty było poza Prezbiterium. Na to zwraca uwagę W. Piechówka i co widać na zdjęciach wnętrza kościoła sprzed 1905 r. Być może, że stare wejście do krypty, a może i jedna z komór znajduje się przed prezbiterium. Zastosowanie georadaru mogłoby dużo wnieść do rozpoznania wszystkich komór krypty. Jednak koszty jego zastosowania nie są małe.
W ostatniej części II Komory jest otwór wentylacyjny, zasypany gruzem (31.01.2011 r. już był oczyszczony), ale jak można sądzić, mający połączenie z otworem pokazanym niżej, oznaczonym jako 1.
 |
 |
 |
Powietrze z kratki 1 prowadzi do krypty Podiebradów. Niżej otwór wentylacyjny jest zasypany gruzem (już oczyszczony). Otwór przy kratce 2 (przy zachrystii) jest niedrożny. Czy miał on służyć wentylacji krypty pod zakrystią? Fot. autor |
O sarkofagach Sylwiusza Nimroda i jego żony Elżbiety Marii wiadomo, że były chwilowo (po kilka miesięcy) "złożone w krypcie pod zakrystią [1]". Czyli pod nią była mała krypta. Przypomnę, że zakrystię wybudowano ok. 1502-1510 r. (istniała na wejściu do niej już zatarta data 1502) i w tym okresie zaczęto zapełniać kryptę Podiebradów.
Opisy innych krypt wskazują na to, że okradanie i niszczenie sarkofagów to nie wymysł z lat 40-ych XX w. Mogły one zostać okradzione w już w XIX wieku (wojny napoleońskie, włamania itp.).
Dodano 03.02.2011 r.
Stan krypty po uporządkowaniu.
Największe zmiany (wykonawca - firma RENOWART Wiesława Piechówki) zaszły w II komorze - na jej przedłużeniu. Poniższe zdjęcia autora strony.
 |
 |
Rozmieszczenie sarkofagów w II komorze po uporządkowaniu. fot. autor |
Nowy schemat rozmieszczenia sarkofagów |
Udrożniono wentylację. Uporządkowano sarkofagi. Okazało się, ze były tam dwa stelaże, na które je ułożono. Podłoga w tym miejscu jest obniżona na ok. 40 cm. Znajdowane resztki ludzkie były zebrane i umieszczone w nowej trumnie, którą ustawiono na dolnym stelażu.
 |
Nowa trumna, w której umieszczono resztki ludzkie znajdujące się na podłodze w tej części komory. Fot. autor |
Z szacunkiem zebrano wszelkie resztki materiałów, trumien i jak należy sądzić, prochów ludzkich i pochowano z udziałem księdza na cmentarzu w Bystrem.
Widoczne wejście do I komory. Fot. autor
W głębi I komory widać sarkofag, który miał zdjęte częściowo wieko sarkofagu - zostało już nałożone. To wieko podobno swoim ciężarem zniszczyło stojącą obok trumnę. Ludzkie resztki z tej trumny umieszczono w plastikowym worku i po wykonaniu trumny - zostaną w niej umieszczone, a trumna stanie w poprzednim miejscu. Wszytkie znalezione metalowe elementy umieszczono w jednym miejscu. Wszystkie prace odbywają się z szacunkiem należnym ludzkim zwłokom, przez doświadczonych pracowników firmy RENOWART pod kierunkiem konserwatora zabytków Wiesława Piechówki i nadzorem księdza infułata Władysława Ozimka.
Trwa identyfikacja nazwisk osób znajdujących się w sarkofagach. Opisano to w poniższym linku. Wszystko wskazuje na istnienie jeszcze przynajmniej jednej zamurowanej komory.
 |
 |
| Prawdopodobne miejsce rozmieszczenia III komory krypty |
Nowa trumna stojąca na miejscu zniszczonej. Fot. autor |
Dodano 8.02.2011 r.
Odkrycie nowej komory krypty(!?)
W dniu 8 lutego 2011 r. Tomasz Junik z firmy RENOWART Wiesława Piechówki przystąpił do wykonywania wierceń sondażowych w celu wykrycia istnienia ewentualnych innych pomieszczeń pod prezbiterium. Już po pierwszym wierceniu efekt akustyczny wskazywał na istnienie pustki za ścianą I komory krypty. Może to wskazywać na prawdopodobne istnienie tam nieznanej, ale oczekiwanej kolejnej komory krypty. Kilka dni potem po użyciu wziernika, okazało się, że w tym miejscu nie ma pustki, wskazującej na możliwość istnienia krypty.
Kolejny etap porządkowania krypty
Wyżej napisano, że zwłoki ze zniszczonej trumny zostały umieszczone w worku plastikowym, w oczekiwaniu na wykonanie nowej trumny. I już tak się stało. Przełożono je do nowej trumny, a tę umieszczono na starej podstawie, którą stanowiły, jak się sądzi, elementy architektoniczne z zamku. Nie wiadomo jaka była płeć osoby znajdującej się w zniszczonej trumnie. Czy kiedykolwiek dowiemy się, kto w niej leżał?
Dalej:
Identyfikacja sarkofagów
Sarkofag Karola II Podiebrada
Opowieści z krypty
Poszukiwania krypty przy pomocy geo-radaru
Wyniki badań geo-radarem
Kolejne wejście do krypty
Literatura
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI
