Zdjęcie pucharu z dwóch różnych ujęć
Marek Nienałtowski
Puchar Króla Kurkowego
12.05.2004
08.11.2017 (dodano zdjęcie pucharu z drugiej strony)
19.01.2018
W Oleśnicy w 1511 r., czyli za czasów Karola I Podiebrada, formalnie powstało bractwo kurkowe, które miało służyć ćwiczeniom w celności strzelania i obrony miasta. Po każdych zawodach najlepszy strzelec uzyskiwał tytuł "Króla Kurkowego" i odpowiednią nagrodę osobistą (np. broń, medal, monetę itp.) i przechodnią (którą oddawał kolejnemu "królowi"). Od 1518 do 1595 r., oleśnicki Król Kurkowy otrzymywał srebrną zawieszkę, prawdopodobnie na własność. Ale cóż to za nagroda, z której nie można było wypić wina, fundowanego przez Radę Miejską. Dlatego może zawieszki po przetopieniu posłużyły do wykonania pucharu. W 1622 r. (czasy Karola Fryderyka Podiebrada i początki wojny trzydziestoletniej) złotnik oleśnicki Christoph Peschel wykonał piękny srebrny puchar (pokazany niżej), wręczany po każdych zawodach strzeleckich, którego winną zawartość "Król" musiał wypić i częstować innych strzelców. Wg dra Piotra Oszczanowskiego składał się on z późnogotyckiego kura, przebitego strzałą oraz manierystycznego pucharu z 1622 r.
|
|
Zdjęcie pucharu z dwóch różnych ujęć
|
|
Na pucharze przewidziano miejsce na umieszczenie nazwisk Królów Kurkowych. Niestety, miejsca starczyło tylko na 3 grupy osób liczących po 17 nazwisk. Z tego 34 nazwiska można odczytać ze zdjęć pucharów umieszczonych w popularnych wydawnictwach oleśnickich [1], [3], poświęconych historii powiatu [2] i w Instytutucie Herdera [4]. Na prawej stronie pucharu wymieniono nazwiska siedemnastu byłych "królów" z okresu od 1518 do 1555 r. (ilustracja niżej). Ze spisu wynika, że zawody wówczas nie odbywały się systematycznie, prawdopodobnie na przeszkodzie stawały ważne względy. Np. zawody nie odbyły się pomiędzy 1521 - 1528 rokiem. Czterokrotnie pada nazwisko Kurtz. Na przeciwnej stronie pucharu znajduje się też 17 nazwisk, w latach 1566 - 1574. W tych latach czterokrotnie królem zostaje Hans Herman, a raz Georg Herman. Na tylnej stronie pucharu także znajduje się chyba 17 nazwisk niewidocznych do odczytania, natomiast zauważalne są jedynie daty - w tym data ostatniego zapisu 1695 r. [4]. Niektóre nazwiska na pucharze powtarzają się przez dziesiatki lat (Tschirdewagen ), co może sugerować, że były rody parające się strzelectwem prawie zawodowo. Nie wiadomo, gdzie, na czym - umieszczano nazwiska kolejnych Królów Kurkowych po 1595 r.
 |
 |
Kliknij, aby powiększyć
|
|
 |
 |
|
Widok z prawej strony pucharu na herb von Hase |
Widok z lewej strony - herb von Roraw z Medzibora |
Z powyższych ilustracji wynika, że fundatorami samego kura mogły być trzy osoby. Nazwiska widnieją na herbach. Jeden to HANS RORAU VON MEDZ(I) BOR (z Międzyborza). Znany ród w Oleśnicy i znany herb. Drugi to chyba CASPAR von HAS MARSCHALK ENU DER......DLECZ GE... Herb też trudny do odczytania. Nie udało się znaleźć tego herbu, żaden Has nie ma podobnego herbu. Natomiast ma go Hasen ok. 1650 r.
Nazwisko i herb trzeciego fundatora są niewidoczne. Z daty 1511 można sądzić, że chyba wtedy został wykonany kur. Być może, nazwiska fundatorów pucharu znajdują się na jego podstawie. Także jakieś napisy umieszczone są w górnej części i może na pokrywie pucharu.
Być może, tak wyglądały znaki (punce) miejskie (orzeł św. Jana) i warsztatowe wykonawcy Ch. Peschela na dnie pucharu [5].
O los pucharu zapytałem historyka sztuki dra Piotra Oszczanowskiego, znawcę również zabytków Oleśnicy. Oto odpowiedź:: "... W latach 1911/12-1945 dzieło to znajdowało się w zbiorach Śląskiego Muzeum Rzemiosła i Starożytności we Wrocławiu [Schlesisches Museum für Kunstgewerbe und Altertümer, Breslau]. W 1945 roku ślad po nim - jak i po wielu eksponatach złotniczych tego wrocławskiego muzeum - zaginął. Nie oznacza to jednak, że ten wyjątkowy zabytek uległ zniszczeniu. Doświadczenie uczy, że jeszcze "wypłynie". Jestem tego pewien. To tylko kwestia czasu...". Miejmy nadzieję, że dr P. Oszczanowski natrafi i na ten puchar.
Pan dr P. Oszczanowski dodał tytuły publikacji, w których pisano o "naszym pucharze" - może w nich są również inne dodatkowe informacje, zdjęcia lub rysunki pucharu.
"... E. Hintze, K. Masner (1911), Goldschmiedearbeiten Schlesiens. Eine Auswahl von Goldschmiedearbeiten schlesischer Herkunft oder aus schlesischem Besitze, Breslau 1911, s. 31 nn., tabl. 52; „Schlesiens Vorzeit in Bild und Schrift”, N.F. VI (1912), s. 238; M. Woźniak (1993), Uwagi o złotnictwie wrocławskim czasów Rudolfa II, „Acta Universatis Nicolai Copernici”, Nauki Humanistyczno-Społeczne, z. 260 (Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, z. XIX), Toruń 1993, s. 102, przyp. 10 na s. 124."
I "nowy" puchar bractwa strzeleckiego
Dodano 19.01.2018 r.
Marek Dzwończyk, wieloletni czytelnik strony (tak pisze o sobie) przysłał mi informację o książce autorstwa Roberta Hesia "Utracone skarby dawnych wrocławskich
muzeów" wydaną przez
Muzeum Narodowe we Wrocławiu w końcu 2017 r. W niej znajdujemy nowe informacje znacząco zwiększające naszą wiedzę o pucharze oraz dobre jego zdjęcie. Niżej podaję za autorem książki:
Materiał - srebro trybowane, złocenia, emalia, wysokość 35,5 cm
Na piersi ptaka zawieszono trzy emaliowane tarcze herbowe protektorów bractwa:
Na ogonie umieszczono czwartą tarczę z herbem rodu von Salisch.
Na brzuścu pucharu w dwóch (czy trzech?) kartuszach umieszczono nazwiska 52 oleśnickich królów kurkowych z lat 1518-1595.
Wokół górnej części pucharu odnotowano okoliczności fundacji pucharu - AVF IHR F G HERTZOG CARL FRIEDRICHS GENEDIGES GVTTACHTEN IST DIESER POCALL VON DEN ALTEN SCHIL: DEN DER ARMBRUST SCHIZEN VND DERO NAHMEN VERZEICHNET VORFERTIGET WORDEN ANNO 1622
Na obwodzie dolnej części naczynia uwieczniono nazwiska starszych bractwa kurkowego z początków XVII w.: GEORG SCHOLTZ HANNS REINWALDT FRIDER: LOCHNER SCHVTZ: ELD
Puchar był przykryty pokrywką zwieńczoną figurą wojownika z włócznią i tarczą z herbem księstwa ziębicko-oleśnickiego.
Niżej postacie herbów z pucharu, dodane przez autora strony.
 |
 |
 |
 |
 |
von Has(en) [7] |
von Rorau [7] |
von Mosch (wikipedia) |
von Scheliha [7] |
ziębicko-oleśnicki (autor) |
Dalej dr Robert Heś napisał:
Został kupiony do zbiorów KGM (Śląskiego Muzeum Rzemiosła Artystycznego i Starożytności we Wrocławiu - Schlesisches Museum für Kunstgewerbe und Altertümer?] w 1910 r. za 16 000 RM od oleśnickiego bractwa kurkowego dzięki dotacji Juliusa Schottländera w wysokości 12 000 RM. W czasie wojny (1943 r.) trafił prawdopodobnie do zamku Grodziec, a potem do składnicy w Nowym Kościele.
Literatura:
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI