Rządy Karola II Podiebrada w Oleśnicy

Karol II (w literaturze niemiecko-języcznej występuje jako Karl II von Münsterberg-Öls, a w czeskiej jako Karel II minstenbersko-oleśnicky) urodził się 15 kwietnia 1545 roku w Oleśnicy. Był żonaty dwukrotnie. Po pierwszej żonie - Katarzynie Berkovej (Berka) z Dube i Lipy (łac. de Lippa et Duba) uzyskał dobra Sternberk na Morawach, które bardzo podniosły jego stan majątkowy (dobra Sternberk obejmowały 3 miasta i 29 wsi). Jakoby przez długi czas tam mieszkał, pozostawiając po sobie wybudowany kościół pw. Trójcy Świętej, dwa domy dla pastorów i ewangelicką szkołę dla szlachty, ciesząca się dobrą opinią, obecnie nieistniejące. Czescy historycy piszą, że rządził dobrami Sternberk z Oleśnicy.

Drugi raz żonaty był z Elżbietą Magdaleną (zm. 1.2.1630 r.), córką Jerzego II Piasta, księcia legnicko-brzeskiego. Uroczystości weselne w Brzegu zaszczycił swą obecnością cesarz Rudolf II, przybyli także król Fryderyk II duński oraz elektorzy i książęta Rzeszy, nie zabrakło bpa wrocławskiego Andreasa von Jerin, mimo że obydwoje nowożeńcy byli wyznania protestanckiego. Z tej okazji wybito złote i srebrne medale, ale dopiero ok. 1591 r..

W wianie Elżbieta Magdalena wniosła pokaźną sumę 12 000 talarów. Bliskie stosunki między dworami Oleśnicy i Brzegu wpłynęły na działalność kulturalną, budowlaną i gospodarczą Karola II. Miała ona duże znaczenie dla dzisiejszego wyglądu zamku - rezydencji książęcej i dla rozwoju całego miasta. Elżbieta Magdalena przedłużyła istnienie Podiebradów rodząc Karolowi II pięciu synów i trzy córki. Umieszczając herb żony, obok swojego) wskazywał na związki z książętami brzeskimi oraz szacunek do małżonki.

Karol II po objęciu władzy w całym księstwie staje się liczącą postacią. Zdobyte doświadczenie dworskie i obcowanie z cesarzami predysponowało go do wykonywania misji dyplomatycznych na rzecz Habsburgów. Zapewne dlatego Rudolf II wysłał Karola II na elekcję do Warszawy w 1587 r. Jednym z pretendentów do tronu polskiego był podówczas książę Maksymilian Habsburg, brat cesarza. Karol II miał być obrońcą interesów habsburskich podczas elekcji. Potem, gdy Maksymilian III zaczął dochodzić swoich praw na drodze zbrojnej, Karol II dowodził śląskimi oddziałami wspierającymi Habsburgów. Liczyły one 2000 konnych i 1600 pieszych [24]. Wojska Maksymiliana zostały rozbite pod Byczyną przez hetmana Zamoyskiego. Wtedy zdobyto chorągiew (dokonał tego osobiście przyszły hetman S. Żółkiewski), mogącą być śląską lub oleśnicką (z prawej). Nie wiadomo jakie były (po)bitewne losy Karola II.

Później, gdy jego sytuacja finasowa ulega poprawie, kupuje (28 stycznia 1599 r.) od Rafała Leszczyńskiego Międzybórz za 63 000 talarów (Leszczyńscy kupili Międzybórz od Maltzanów w 1565 r.). W 1600 r. odziedziczył po swoim zmarłym synu dobra Jeviśovice. Po trzydziestu latach (20.VIII.1604 roku) odkupił od Schindelów Bierutów z okolicznymi wioskami. Dbał o wykształcenie dzieci. Jego pierwszy syn Henryk Wacław Starszy zmarł podczas "wędrówki kawalerskiej" w trakcie studiów na

Uniwersytecie w Włoszech w 1591 roku.

Karol II poświęcał wiele sił krzewieniu wiary, co potwierdzał swoją działalnością prawodawczą. Wprowadzał różne zasady zmierzające do pogłębiania wiary w kościołach protestanckich. W 1593 r. wprowadził napisaną przez M. Eccarda tzw. Agendę oleśnicką, która m.in. zawierała modlitwy i formuły odmawiane w czasie komunii, ślubów, nawiedzania chorych, małżeństw, chrztu i niektórych świąt. Ponadto umieszczono w niej przepisy administracyjne kościoła oleśnickiego. Ustalała ona także wybór i kolejność pieśni oraz całą oprawę muzyczną towarzyszącą liturgii kościelnej. Wprowadzono nowe śpiewy w języku niemieckim, wpływające na rozwój życia muzycznego w Oleśnicy. Agenda jest znana z wydania z 1664. Miała też później 3 wydania w języku polskim. Również budował kościoły we wsiach. Na przykład w Malerzowie w 1602-1604 r. - ufundował dp niego 2 dzwony odlane w 1606 r. przez Jacoba Goetza z Wrocławia.

Na wznoszonych budowlach, bramach zamku i miasta, rzeźbach kazał kuć wersety (cytaty) biblijne. Jeden z pierwszych medali wybitych w 1591 r. miał na rewersie postać Chrystusa w koronie cierniowej (z lewej). Wg [30] jest to medal wybity dla uczczenia przedwczesnej śmierci syna Karola II Henryka Wacława. Książę na monetach i medalach często umieszczał swoją dywizę GOTT IST MEIN TROST (Bóg jest moją pociechą - wg translatora). Na pierwszej wybitej monecie z 1593 r. pojawił się wyjątek z psalmu 18, 18-19 - DOMINVS FORTITVDO MEA (PANIE MOCY MOJA)

W 1593 r. ponownie rozpoczyna pracę drukarnia w Oleśnicy. Pierwsza wydana w niej książkę Zinssbuch pozwalała obliczać procenty (odsetki). Z tego punktu widzenia niewiele wnosi do historii miasta. Natomiast zamieszczono w niej, nowy wówczas, udostojniony herb Oleśnicy (z hełmem, klejnotami i labrami - z lewej). Nadał go najpewniej swojemu rezydencjalnemu miastu Karol II (poprzedni książęta podiebradzcy nadawali herby miastom księstwa - Złotemu Stokowi i Srebrnej Górze). Ów herb podnosił rangę miasta książęcego, jednocześnie i Karola II. Rozpoczęto wówczas także umieszczać go na bramach miasta, obok herbu księstwa ziębicko-oleśnickiego. Po rozebraniu bram miejskich trafiły one do ratusza. Postać pokazanego herbu powinna wrócić do użytkowania jako oficjalny herb Oleśnicy, rugując parodię heraldyczno-artystyczną, obecnie używaną.

Także ten herb Oleśnicy pojawił się w 1597 r. na witrażu, który obok herbu Karola II i jego żony był umieszczony w kościele zamkowym, w powstającycm zalążku loży książęcej.

W 1597 r. urodził się syn karola II, któremu nadano imiona Jerzy Joachim. Po śmierci Hynka z Valdsteinu, jego była żona Katarina z Kunstatu, przekazuje temu dziecku dobra Jevisovice na Morawach oraz miecz Hynka. Miecz ten staje się oficjalnym mieczem Podiebradów. Noszono go w trakcie pogrzebów i innych uroczystości. Jeszcze był wspominany w czasach Wirtembergów. Po śmierci Jerzego Joachima w 1598 r. Katarina przekazała w 1600 r. dobra Jevisowice Karolowi II jako męskiemu potomkowi panów z Kunstatu.

Karol II dokonał zmian w gospodarce wodnej w rejonie miasta i wybudował ok. 1600 r. kanał doprowadzający wodę z okolic Sokołowic do domu wodociągów, fos i młynów wodnych. Tym samym miasto otrzymymało wodociągi (szerzej o ich historii).

Były one stosunkowo płytko ułożone. Jeden rurociąg o średnicy ok. 25 cm wykonany był z drążonych pni sosnowych, połączonych metalowymi złączkami w formie okręgu. Niektóre rury przebiegały w kształcie łuku, co może wskazywać, że były wyginane po przewierceniu. Biegły pod ul. Rurową (od tych rur - jej nazwa), a woda trafiała do zamku, uprzewilejowanych domów w rynku oraz dwóch małych zbiorników (drewnianych koryt) w rynku. Prawdopodobnie te zbiorniki były zasilane (wzorem innych miast) przez jakąś minifontannę (wodotrysk), skąd nabierano wodę do użytku domowego. W okresie późniejszym w rynku również drążono studnie.

Bardzo cenną inicjatywą zarówno księcia, jak i Melchiora Eccarda, wielkiego propagatora protestantyzmu w Oleśnicy, było założenie 5 grudnia 1594 roku średniej szkoły - "Gymnasium illustre". W bibliotece uniwersyteckiej "Na Piasku" zachowała się książka wówczas wydana, z mowami uświetniającymi jej otwarcie. Szkoła miała pięć klas i pięciu nauczycieli. Jednym z jej celów było propagowanie doktryny protestanckiej. Można było do niej uczęszczać dopiero po ukończeniu jednej z parafialnych szkół. Gimnazjum organizowało święta uczniowskie, a uczniowie samodzielnie przygotowywali i wystawiali sztuki teatralne. W tym samym roku książę zakłada bibliotekę łańcuchową umieszczoną w kościele zamkowym i istniejącą do dziś w tym samym pomieszczeniu. Gimnazjum i biblioteka spełniały znaczną kulturotwórczą rolę.

W Bibliotece Łańcuchowej znajdowało się kiedyś tablo z drzewem genealogicznym Karola II wykonane przez Eliasza Reusnera (1555-1612) z Lwówka i dedykowana księciu. Reusner był profesorem historii na uniwersytecie w Jenie, znanym jako autor dzieł o tematyce genealogicznej (Basilikon. Opus Genealogicum Catholicum de Praecipvis Familiis). Nie wiadomo w jakiej postaci i jaki wymiar miało tablo. Istniało jeszcze w 1914 r. (informacja od dra Mariusza Pawelca).

Również w samym kościele zamkowym zachodziło wiele zmian. M.in. w 1605 r. z inicjatywy Karola II i jego żony Elżbiety Magdaleny powstał istniejący do dziś wspaniały zabytek sztuki sakralnej - ambona w kościele zamkowym, autorstwa Gerharda Hendrika. Twarz św. Krzysztofa w podporze ambony jest najpewniej twarzą Karola II, na co zwrócił uwagę dr P. Oszczanowski. W 2005 powinniśmy obchodzić 400 - lecie tego zabytku.

Kamienne tarcze herbowe Karola II i jego obu żon wmurowane są w podest schodów w podwórcu zamkowym oraz, znacznie piękniejsze, w zwieńczeniu bramy w postaci trzech owalnych tarcz herbowych podtrzymywanych na skrajach przez lwy. Na tarczach spiętych klamrami z datą 1603 znajdują się herby księstwa ziębicko-oleśnickiego Podiebradów (w środku) i żon księcia Karola II - Katarzyny Berkovej z Lipy i Dube (z lewej - heraldycznie) i Herb Elżbiety Magdaleny córki Jerzego II Piasta - księcia legnicko-brzeskiego. Także były one ok. 1604 r. wmurowane w wieże miejskie i te obecnie znajdują się w ratuszu.

Książę w 1606 r. skupił w swoich rękach władzę w znacznej części Śląska - sprawował władzę regencką (1605-1609 r.) w księstwie brzesko-legnickim, do czasu uzyskania pełnoletności synów Joachima Fryderyka (Jana Chrystiana i Jerzego Rudolfa) oraz w księstwie oleśnicko-bierutowskim. W 1608 Karol II zostaje Generalnym Starostą Śląska i uzyskuje znaczne profity z tej funkcji. Był inicjatorem i sygnatariuszem Listu Majestatycznego z 1609 r., który był ważny dla równouprawnienia wyznania luterańskiego i katolickiego. W konsekwencji śląski luteranizm został uznany za religię równoprawną z innymi. Czyli książę odgrywał ważną rolę na ówczesnej scenie politycznej.

W okresie 1585 - 1593 r. pojawiają się medale z postacią Karola II i jego obu żon oraz być może medale w formie monet. Nie wiadomo czy istaniała już w Oleśnicy mennica. Ponowiono pracę mennicy w 1611-1612 r. Prawdopodobnie wówczas Karol II uzyskał zgodę na bicie monet. Mennica książęca stała na ul. Rycerskiej, niedaleko rynku. Pracowała do 1623 r.

Uznawany był za "Ojca Ojczyzny" oraz najwyższy autorytet moralny i duchowy, opoka luteranizmu śląskiego. Był także wybitnym dowódcą wojskowym. Dowodził wielokrotnie (od 1603 r.) kontygentem oddziałów jazdy (w składzie dwóch regimentów liczących łącznie 2000 osób - w połowie arkebuzerów i kirasjerów), jakie corocznie stany śląskie wystawiały przeciwko wojskom tureckim (dla obrony chrześciaństwa). Nie wiadomo czy wystapiły one przeciwko wojskom tureckim, czy tylko ich powoływanie miało charakter ćwiczeń (sprawdzenia gotowości, demonstrację siły). Jako dowódca nosił wówczas tytuł "Feldobrist" lub "Generalfeldobrist". Zwiększało to prestiż, a pieniądze mogły iść na rozwój księstwa.

Po 1610-1614 r. Karol II, jako jedyny śląski monarcha luterański był reprezentantem interesów społeczności protestanckiej na tym terenie (po przejściu książąt legnickich i brzeskich na kalwinizm oraz cieszyńskich na katolicyzm).

W 1607 r. wydaje zarządzenie w sprawie sierot "Ordnung Vnd Constitution Wie es inn Waisen Sachen bey der Fürstlichen Stadt Olsse gehalten werden soll. : Zu Jedermännigliches Nachrichtlicher Wissenschafft Publiciret vnd in Druck gegeben [et]c. 1607". (dostepne na mikrofilmie w BN), a w 1612 wydaje (pierwsze po Wrocławiu) przepisy przeciwpożarowe dla miasta Oleśnicy.

Scena wyjścia cesarza z goścmi z praskiej katedry św. Wita 1585 r. Drugi z lewej Karol II [19].
Kliknij, aby powiększyć

W 1614 r. książę kazał wybudować w Smardzowie młyny na rzece Oleśnicy: papiernicze (papiernie Smardzowa były znane jeszcze do 1945 r.) i zbożowe.

Książę Karol II zgodnie z wymaganiami epoki założył także park zwany Fasanerie (bażanciarnia), sprowadzając nieznane tu przedtem odmiany drzew i krzewów, m.in. krzewy kakaowe i cytrusowe. Część tego parku istnieje do dzisiaj, chociaż na mniejszej powierzchni i w gorszym stanie. Park ten widoczny jest na rysunku Wernera. Dojście do niego odbywało się poprzez fosę i (za czasów Wirtembergów) most zwodzony. Widać w nim także duży budynek - jest to najprawdopodobniej letni dom wypoczynkowy (Lusthaus - Monplaisir). Dalej widoczny jest niewielki domek nazywany ptaszarnią (stąd obecna nazwa ul. Ptasia). Nie ma on obecnie nazwy, nazwanie parku imieniem jego założyciela, nie podoba się władzom miasta.

Z prawej, za fosą park Fasanerie. Wycinek z rys. F.B.Wernera. Własność BUW

Pod koniec życia Karol II używał tytułu: "Karol II, Świętego Cesarstwa Rzymskiego Książę, Książę ziębicki na Śląsku, oleśnicki, Hrabia kłodzki, Pan na Śtemberku i Jeviśovicach, Jego Cesarskiej Rzymskiej Mości Radca oraz Namiestnik Górnego i Dolnego Śląska".

Tytuł na rewersie na odrysie monety talarowej z 1617 r.
SUPRRM(us) PER UTRAM(ramque) SIL(esiae) CAPIT.1617- najwyższy zwierzchnik i namiestnik całego Śląska (tzn. Górnego i Dolnego)

Podiebradowie byli ludźmi o dużej tolerancji religijnej, co prawdopodobnie wpływało na rozwój miasta. Panował tu spokój, wolność wyznania (zezwalali na działanie radykalnych sekt), mnożyły się cechy, rozwijało życie gospodarcze, a budownictwo miejskie zamiast gotyku preferuje formy renesansowe. Lekarzem nadwornym Karola II był Jerzy Rambaum (po 1594?), potem do smierci w 1603 r. Paul Hess syn reformatora Jana Hessa. Książę w 1612 r. namawiał młodego wówczas Abrahama von Franckenberga z Bystrego na podjęcie służby na jego rzecz. Niestety, przyszły mistyk, będący świeżo pod wpływem Jakuba Bohmego odmawiał, nie chcąc się uwikłać w przyziemne sprawy.

Rozwój mieszczaństwa
Mieszczaństwo coraz bardziej zaczyna się bogacić, zajmując się handlem i sprzedażą wyrobów rzemiosła, uprawiając gospodarkę rolną. Wzrastają kontakty handlowe - kupcy oleśniccy docierają nawet do dalekiego Lublina; z Wielkopolski sprowadza się tu m.in. woły na targi i wełnę (w okresie 1549/59r. sprowadzono na targ w Oleśnicy ok. 300 wołów). Mieszczanie bogacą się również na warzeniu i sprzedaży piwa po wsiach (piwo wówczas zastępowało dzisiejszą herbatę). W 1592 r. książę nadał miastu przywilej handlu bydłem (targ bydlęcy był na miejscu ob. SP nr. 6). W 1600 r. w Oleśnicy było 24 piekarzy, 24 rzeźników, 26 szewców i innych. 20 października 1574 r. aptekarz Jerzy Hogiel zakłada w Rynku pierwszą aptekę "Pod Lwem". Książę Henryk III i Karol II nadają przywileje aptekarzowi Marcinowi Scali.

W 1584 r. oleśniccy złotnicy Paweł Freibrig i Andrzej Junge uzyskują przywilej ograniczenia liczby rzemieślników tej specjalności tylko do dwóch. Mieli stosować 14 próbę srebra (jak we Wrocławiu) i cechować ją swoim znakiem i miasta. W okresie panowania Podiebradów przewinęło się przez Oleśnicę ponad 15 złotników i 5 w Bierutowie. Jeszcze w XX w. znane były dwa ich wyroby - srebrny puchar bractwa strzeleckiego z 1622 r. wykonany przez Krzysztofa Peschla i kielich z kościoła zamkowego w Bierutowie z 1630 r. roboty Henryka Predela. W mieście pracowało także kilku konwisarzy (odlewnicy, cynownicy). Zajmowali się wyrobem naczyń z czystej cyny, tj. butli, butelek, misek, konwi, a także wyrobem różnych przedmiotów ze spiżu. Mieli stosować stop cyny analogiczny jak we Wrocławiu i znakować wyroby swoim znakiem i miasta.

W 1500 r. w Oleśnicy mieszkało ok. 2000 osób, a w 1600 r. ok 3000, a w 1710 r. 3608 osób. W XVI wieku Oleśnica określana jest jako "oppidum ligncum" - miasto drewniane. Ale już w XV wieku zaczęły powstawać przy rynku pojedyncze domy murowane z cegły. Na poniższym planie miasta można policzyć ilość parceli przy rynku. Parcele te miały wymiar 3-10 arów (w Legnicy statystyczny dom dysponował parcelą 3,51 ara, w Nysie 6,82 ara. W Świdnicy 4,02 ara, w Strzelinie w 1371 r. - około 10,69 ara, w Raciborzu w XV w. - 10,42 ara, a w tym samym stuleciu w Opolu - 7,62 ara).

Budowane domy miały szerokość od 6 do 10,5-12 m, początkowo jednopiętrowe (a później 2 piętrowe), szczytem ukierunkowane na ulicę (podatki były zależne od szerokości szczytowej ściany). Wchodziło się do nich przez wysoką sień zamkniętą solidną bramą. W głębi znajdowało się pomieszczenie z oknem wychodzącym na podwórze oraz schody wiodące na piętro. Tu z korytarzem bądź największym pokojem sąsiadowały kuchnia i sypialnia, a niekiedy jeszcze jedna izba. Działalność gospodarcza koncentrowała się na parterze. Od frontu wchodziło się z reguły do kantoru kupieckiego bądź warsztatu, zaopatrzonych w większe okno. Towary natomiast składano w piwnicach, do których wejść można było z zewnątrz, bądź z sieni. Całość uzupełniał dziedziniec zamknięty od tyłu oficynami, często kuchnią, szopą, a niekiedy latryną.

Zabudowa parcel wokółrynkowych miasta w XV i XVI w. Z lewej - rzut poziomy; 1 - budynek frontowy (mieszkalny z np. sklepem, warsztatem lub kantorem), 2 - oficyna gospodarcza (magazyny, wozownia itp.}, 3 - łącznik, 4 - podwórze. Z lewej widok ogólny zabudowy parceli.
Rys. M. Przyłęcki
Typowy przykład zabudowy.

Pod kilkoma budynkami zachowały się do dziś piwnice wykonane z kamienia polnego lub kamienia mieszanego z cegłą gotycką. Piwnice te (m.in. pod budynkami nr 20, 21, 49 przy Rynku, nr 1 i 6 przy ul. 3 Maja) można datować na koniec XV i początek, względnie I poł. XVI wieku. Dalszym potwierdzeniem stawiania budynków murowanych już w XVI w. jest list mieszczan oleśnickich Sebastiana Ouickera i Mikołaja Regebera z roku 1580 adresowane do księcia Karola II, którego proszą o interwencję w sprawie powrotu mistrza murarskiego Hansa Nuise. Jak wynika z listu, mistrz ten budował domy w Oleśnicy i odjechał do Brzegu przed ich ukończeniem, z chwilą gdy zabrakło mu cegły. [1]. Karol II w w latach 1585-1614 polecił nadać budynkom publicznym oraz wielu prywatnym bardziej reprezentacyjny wygląd - najprawdopodobniej poprzez budowę ich z cegły. Ok. 1606 architektem nadwornym Karola II był Hans Lucas

W 1605 r. powstaje kościół św. Mikołaja przed bramą Trzebnicką. W 1614 r. odnawia bramy miejskie. Ślad tego, w postaci inskrypcji, zachował się w obecnej Bramie Wrocławskiej.

W mieście mieszkają głównie mieszczanie, czyli osoby trudniące się handlem lub rzemiosłem. Płacą oni podatek od posiadania realności, podatek od rzemiosła i od ilości wywaru piwa (137 domów miało przywilej browarniczy). Ponadto w mieście istniały domy książęce, szlacheckie, instytucji kościelnych (wyłączone od jurysdykcji miejskiej), kramarzy i żydów. Również Karol II wraz ze swoją żoną wspiera odbudowę (modernizację) kościołów m.in. kościoła w Dobrej, gdzie wspólnie z właścicielem wsi fundują dzwon (fot. Z. Podurgiel) do kościoła. Na nim widnieje herb Podiebradów i jego żony (Piastów brzeskich).

Na poniższym planie pokazano jak wyglądała Oleśnica w tych latach (widok z połowy XVIII w.).

Okres renesansu był czasem świetnego rozwoju miasta. Stolica małego księstwa, która dotąd miała znaczenie raczej obronne i administracyjne, stała się jednym z ośrodków kultury i sztuki. Znaczną rolę odgrywają w tym książęta i ich zamek, w którym najprężniej rozwijała się m.in. kultura muzyczna Oleśnicy. Istniała tam stała kapela, przy udziale której odbywały się liczne przyjęcia i zabawy dworskie. Książęta dbając o wysoki poziom wykonawstwa muzycznego sprowadzali na swój dwór znakomitych muzyków, powołując niektórych spośród nich na stanowisko nadwornego kapelmistrza, które często łączone było z funkcją kantora lub organisty w kościele zamkowym. Działa dobra szkoła średnia, drukarnia tłoczy książki w różnych językach, mennica bije monety i medale.

W wieku XVII okres świetności miasta kończy się. Przyczyniły się do tego również klęski elementarne np. zarazy. Kronikarze odnotowali, że szczególnie tragiczne były one w roku 1600 - zmarło wówczas 730 osób. Najwięcej, bo ponad 2300 mieszkańców zmarło w latach 1630-1635 (najtrudniejszy dla Oleśnicy okres wojny trzydziestoletniej).

Karol II umiera w 1617 r. Elżbieta Magdalena przeżyła męża o 13 lat rezydując pod koniec życia zazwyczaj w Pałacu Wdów. Tam też umarła 1 lutego 1630. Została pochowana obok Karola II w krypcie książęcej kościoła zamkowego.


Elżbieta Magdalena na łożu śmierci. Ilustracja ze zbioru Piotra Oszczanowskiego	Sarkofag Elżbiety Magdaleny

Monety pośmiertne
Po śmierci Karola II wybito w roku 1617 z inicjatywy księżnej-wdowy sześć rodzajów monet, poświęconych pamięci księcia. Otrzymywali je w trakcie pogrzebu członkowie rodziny i zaproszeni goście. Wybito 10-dukatów (10x3,5 grama złota), 6 dukatów wybitych stemplem 10 dukatów, 2 dukaty, 1 talar (28 gram srebra) wybity stemplem 10 dukatów oraz 1/2 talara. Ponadto 1/8 talara wybite stemplem 2 dukatów.

Karol II. 1617. 10 złotych dukatów. Tym samym stemplem wybito talary srebrne.
Awers: Napis otokowy zewnętrzny : MEM(oriare): FVN(ebri): CAR(oli) II: S(acri): I(mperii): PR(incipis): DVC(is) SIL(esiae): MVNS(terbergenis): OLS(nensis): CO(mitis): GLA(censis): OP(time): MER(iti). Napis otokowy wewnętrzny: NAT.M.D.XLV.APR.XV.MOR.XXVIII.IANV.D:C.XVII:
Rewers:FIDVS. / DEO. ET. REGI. / PATRIAE. GRAT.(us) / SUIS. DESIDER. (abilis) / VIXIT / SPE. IMORT. ORT.(alis) GLOR.(iae) / NON TERR.(ae) SED / COEL.(o) COGIT.(avit)./. W tłumaczeniu cały napis: Na pamiątkę pogrzebu Karola II księcia Świętego Cesarstwa księcia Śląska, [pana] Ziębic Oleśnicy hrabiego kłodzkiego bardzo zasłużonego urodzonego 1545 roku 15 kwietnia zmarłego 28 stycznia 1617 roku oddanego Bogu i ojczyźnie dla swoich nieodżałowanego i niezapomnianego, [który] żył w nadziei nieśmiertelnej chwały - nie o ziemię, lecz o niebo się troszczył [30].

Po śmierci Karola II następuje podział księstwa. Powstaje ponownie część bierutowska. Oleśnica przechodzi w ręce jego syna Karola Fryderyka (Karl Friedrich von Münsterberg-Öls) ur. w Oleśnicy 18.10.1593, zm. 31.5.1647 r. w Oleśnicy.

ksiazka - https://books.google.pl/books?id=bGU3e26KRp4C&pg=PA16&lpg=PA16&dq=M%C3%BCnsterberg+-+%C3%96ls&source=bl&ots=3KhTxOraIx&sig=ACfU3U3n8mRfTYlNiF2wY8NuZc1Zkdw3aw&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwiH-JDlxb79AhXG6CoKHQpjBaw4FBDoAXoECBQQAw#v=onepage&q=M%C3%BCnsterberg%20-%20%C3%96ls&f=false

Luther, Martin Katechesis Martinou Loutherou he mikra. Meta Psalmon tinon Dabidou ... hellenikoromaikois logois emmetrois pepoiemene = Catechismus Martini Lutheri theandri parvus. Cum aliquot Psalmis Davidis prophetae et regis / Graecis et Latinis versibus redditus a Paulo Poliogonio ... Olsnae : [post 15 VII] 1612.

Historia Sternberku http://www.sternberk.eu/samosprava/organizace-ve-meste/socialni-sluzby-a-cirkve/649.html

Tato benevolence neměla v dalších majitelích panství pokračování. Kateřina Berkovna se po smrti svého ženicha Václava z Boskovic na Moravské Třebové v září roku 1570 provdala za knížete Karla z Minsterberka 30*. Ten jako kovaný lutherán se snažil dát svému panství jednotné vyznání. Proto v roce 1591 vydává pro své panství první náboženský řád, roku 1614 druhý 31*. V té době platila zásada „cuius regio, eius religio" - tedy čí vláda, toho náboženství.

Za Minsterberků se Židé museli v roce 1577 32* ze Šternberka vystěhovat (odcházejí zejména do Úsova, Kojetína a Kroměříže), r. 1592 33* byli z města vypovězeni příslušníci Jednoty bratrské. Dominantní většinou ve městě byli protestanti, jejichž centrem se stává v roce 1592 nově zbudovaný (výše zmiňovaný) kostel Nejsvětější Trojice v podhradí (v místech dnešního gymnázia). Zde sídlil i pastor - kazatel a současně hlava evangelické církve pro celé panství 34*.

V sousedství kostela byla založena z podnětu knížete i evangelická škola, která získala velmi dobré renomé v kruzích moravské protestantské šlechty. Tyto aktivity Karla z Minsterberka se ale velmi nelíbily katolické církvi, která se proti nim snažila ústy olomouckého biskupa i probošta šternberského kláštera protestovat. K tomu se přidaly spory hospodářského rázu mezi Minsterberky a klášterem 35*, takže vzájemné vztahy byly velmi vyostřené. Navíc v době, kdy panství drželi Minsterberkové, zasáhly město události třicetileté války, které na něj měly nemalý vliv.


Medal księcia Karola II i jego pierwszej żony Katarzyny Berka z Dube z 1587 r. [30]	Ich syn Henryk Wacław Starszy zmarł w wieku 16 lat (1591) we Włoszech. Portret fikcyjny, [il. 20]


Złoty medal o wadze 4,5 dukata z ok. 1591 r. wybity (odlany?) z okazji ślubu Karola II z Elżbietą Magdaleną Brzeską	Srebrny owalny medal poświęcony drugiemu małżeństwu Karola II z Elżbietą Magdaleną Brzeską również wybity ok. 1591 r. [30]


Medal dukatowy (dwudukatowy?) z mennicy oleśnickiej z roku 1593. Na rewersie napis: DOMINUS FORTITVDO MEA. Poświęcony był urodzeniom synów Henryka Wacława i Karola Fryderyka [30]	Pierwsza moneta z 1612 r. Dwie odmiany - srebrna i miedziana. Na awersie skrót dywizy Karola II G I M T


Maciej II. Król Czech i Cesarz do 1619 r.	Karol II składa hołd we Wrocławiu Maciejowi II w 1611 roku. Cesarz daruje mu duży dwuręczny miecz [Fot. Encyklopedia Wrocławia]


Portret mikrograficzny z 1625 r. Własność BUWr sygn. 370977 [19]	Portret księcia z 1610 r. link niżej [Wikipedia]	Portret księżnej Elżbiety Magdaleny z 1610 r. II żona Karola II [Źródło]